Ένα ανθρώπινο δικαίωμα σε κρίση
Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας,
δημοσιογράφος ΑΠΕ-ΜΠΕ
Γυμνοί άνθρωποι χωρίς πρόσωπο στοιβαγμένοι σαν σωροί κρέατος, κρατούμενοι δεμένοι με αλυσίδες υπό την απειλή σκυλιών, πτώματα εκτεθειμένα σαν τρόπαια – οι εικόνες βασανιστηρίων από το Ιράκ σόκαραν και εξόργισαν. Και όμως, περισσότερο ή λιγότερο, αυτή είναι η επικρατούσα καθημερινή πραγματικότητα στα αστυνομικά κρατητήρια και στις φυλακές πολλών κρατών.
Σε παράξενη αντίθεση με την οργή που προκαλούν παντού οι εικόνες από το Αμπού Γκραμπ στις λεγόμενες«πολιτισμένες»χώρες εξελίσσεται μια συζήτηση για το κατά πόσο θα ήταν θεμιτό σε ορισμένες περιπτώσεις να επιτρέπεται ο βασανισμός, ως έσχατο μέτρο για την απόκρουση σοβαρών κινδύνων. Ιδιαίτερα απέναντι σε περιπτώσεις «τρομοκρατίας», συναντάει κανείς αυξημένη κατανόηση για παρόμοιες σκέψεις. Μάλλον δεν είναι τυχαίο ότι τα βασανιστήρια σε υπό κράτηση«τρομοκράτες», πρακτική που εξασκείται σε όλα σχεδόν τα κράτη του κόσμου, δεν βρίσκουν και πολλούς αντιπάλους.
Σήμερα υποβόσκει συχνά μια διάθεση σύμφωνα με την οποία ο βασανισμός τείνει όλο και περισσότερο να γίνει κοινωνικά αποδεκτός. Ήδη παρατηρούμε προσπάθειες να εξοικειωθούμε με νέες εκφράσεις, όπου εσκεμμένα αποφεύγεται η «σκανδαλώδης» λέξη «βασανισμός», και αντ’ αυτής χρησιμοποιείται π.χ. η έκφραση«εκβιασμός κατάθεσης». Ο στόχος ίδιος: να καταργηθούν τα υπάρχοντα όρια και να προωθηθεί η κατάργηση της απαγόρευσης των βασανιστηρίων.
ΤΑ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΣΤΗ ΜΑΥΡΗ ΛΙΣΤΑ
Τα βασανιστήρια είναι πολύ αργότερα από τον κόσμο των επιχειρήσεων. Μολονότι είναι πρόσφατο προϊόν, οι επιχειρήσεις δεν άργησαν να γεφυρώσουν την απόσταση του χρόνου και να μπουν και αυτές στον κόσμο των βασανιστηρίων. Η Διεθνής Αμνηστία σε τελευταία έκθεση της «δείχνει» τους κατασκευαστές των εργαλείων που χρησιμοποιούν κατά την άσκηση του λειτουργήματος τους οι δυνάμεις καταστολής και οι βασανιστές σε όλο τον κόσμο (και στις ΗΠΑ). Στην μαύρη λίστα της Δ. Αμνηστίας αναφέρονται περισσότερες από 100 αμερικανικές επιχειρήσεις που κατασκευάζουν και διακινούν συσκευές ηλεκτροσόκ και σύστημα χειροπέδησης. Στην έκθεση αναφέρονται πολυάριθμα παραδείγματα αμερικάνικων προϊόντων που χρησιμοποιούν βασανιστές, τόσο στο εξωτερικό όσο και στις ΗΠΑ.
Σε ερωτήσεις οργανώσεων και δημοσιογράφων οι εταιρείες που ρωτήθηκαν υποστήριξαν ότι πουλάνε τέτοιο υλικό μόνο στις αμερικανικές δυνάμεις τήρησης της τάξης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι ιδιαίτερα παρήγορο με δεδομένες τις ομοιότητες που «υποκύπτουν», συχνά αυτές οι δυνάμεις.
Η έκθεση αρχίζει με την αφήγηση ενός περιστατικού από τον Νότιο Λίβανο. Οι φυλακές Χιάμ που έκλεισαν το 2003, διευθύνονταν από τον φιλοϊσραηλινό στρατό του νότιου Λιβάνου, οι δεσμοφύλακες κρεμούσαν Παλαιστίνιους κρατούμενους με χειροπέδες από κολόνες ηλεκτρικού και εκεί πάνω τους έριχναν νερό και τους έκαναν ηλεκτροσόκ οι χειροπέδες ήταν madeinUSA, κατασκευασμένες από την εταιρεία «Thepeeplesshandcuffcompany» αναφέρει η έκθεση. «Ποτέ δεν πωλήσαμε ούτε υποστηρίξαμε τη χρήση των προϊόντων μας για βασανιστήρια» με σχετική ευαισθησία απάντησε η εταιρεία, με τις άλλες 99 τι γίνεται;
Η Αμερική είναι πρωτοπόρος στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται για βασανιστήρια, με αποτέλεσμα οι τεχνολογίες αυτές γρήγορα αναπαράγονται και εξαπλώνονται σε όλον τον κόσμο. Έτσι είναι, κάθε πολιτισμός δίνει ότι μπορεί σε αυτόν τον κόσμο.
Βέβαια υπάρχουν και σε άλλες χώρες χώροι βασανιστηρίων πάντα με καθοδήγηση με μεθόδευση των Αμερικανών. Στο Ισραήλ συγκεκριμένα υπάρχει ένα μυστικό κέντρο ανακρίσεων, η μονάδα «1391» που ειδικεύεται σε εφιάλτες. Το ανακάλυψε κατά το περιοδικό «Νιουζγουίκ ο Γκαντ Κρόιζερ, ισραηλινός ιστορικός, που ερευνά κτίρια παλιών βρετανικών φυλακών. Την ανακάλυψη αυτή τη δημοσίευσε στην ιστορική εφημερίδα «Καθέδρα» είχε ανακαλύψει μια μυστική φυλακή στην οποία κρατούνται άραβες υπό πλήρη αποκλεισμό επί σειρά ετών, χωρίς να δέχονται επισκέψεις του Ερυθρού Σταυρού και υφιστάμενοι βασανιστήρια, όπως καταγγέλλουν. Σε αυτήν την μονάδα (1391) υπηρετούν αραβόφωνοι, Ισραηλινοί, ειδικά εκπαιδευμένοι στο να αποσπούν πληροφορίες. Τόσο μυστική κρατείται η τοποθεσία, που δικαστήριο απαγόρευσε σε ισραηλινό βουλευτή να την επισκεφθεί.
Σειρά έχουν οι βασανιστές να παρασημοφορούνται μετά θάνατο. Το όνομά του βρίσκεται σε όλα τα βιβλία ιστορίας. Όταν ο αρχιεπιθεωρητής Μέλιτον Μαθνάνας που διηύθυνε την περιβόητη Αστ. Διεύθυνση «κοινωνικών ερευνών». Στο Σαν Σεμπαστιάν, στη χώρα των Βάσκων.
Τα βασανιστήρια στα οποία υπέβαλε ο αρχιεπιθεωρητής τους Βάσκους, τον είχαν κάνει περιβόητο, σύμβολο της κτηνωδίας της Φράνκικης δικτατορίας. Τη θέση του όμως στην Ιστορία την κέρδισε με τον θάνατό του. Το απόγευμα της 2ας Αυγούστου του 1968, πέφτοντας μπροστά στο σπίτι του στο Ιρούν, χτυπημένος από επτά σφαίρες, ο Μέλιτον Μανθάνας, έγινε το πρώτο πραγματικό θύμα, δηλαδή επίτηδες επιλεγμένο – της αυτονομιστικής βασκικής οργάνωσης ΕΤΑ. Στον αγώνα της κατά της τρομοκρατίας ή κεντροδεξιά ισπανική κυβέρνηση Χοσέ Μαρία Αθνάρ (2001), φροντίζει επιμελώς να τιμά τα θύματά της.
Η υπερβολή ήταν η ανακοίνωση της 2ο Ιανουαρίου, ότι παρασημοφορεί μετά θάνατον ως θύμα της τρομοκρατίας, τον Μέλιτον Μανθάμας μαζί με άλλα εννέα θύματα της ΕΤΑ.
ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΟΡΓΑΝΑ ΒΑΣΑΝΙΣΜΟΥ
Τουλάχιστον επτά εταιρείες στη Γαλλία παράγουν ή πωλούν υλικά που εκλύουν ηλεκτρική ενέργεια. Δυο από αυτές αναφέρονται ονομαστικά στο παράρτημα της έκθεσης της διεθνούς αμνηστίας: Η AutoF, εγκατεστημένη στο Puseilles (στο νομό HauteSavole) και η Doupsouxστο SaintMaurdesFosses (στο νομό ValdeMarne).
Πρόκειται για εργαλεία που χρησιμεύουν για αυτοάμυνα ή ως όπλα; Το θέμα σηκώνει ολόκληρη συζήτηση. Για την ώρα, τα «ηλεκτρικά τόξα, οι γροθιές και τα ηλεκτρικά κλομπ, που συχνά ονομάζονται «σωματοφύλακες» δεν ανήκουν στη Γαλλία τουλάχιστο στην επίσημη κατηγορία των όπλων και επομένως τίθενται σε ελεύθερη πώληση καθώς τα όργανα αυτά έχουν την δυνατότητα να διοχετεύσουν ηλεκτρική ενέργεια μέχρι και 250.000 βολτ. Ο τύπος αυτός του υλικού βέβαια δεν είναι καινούργιος πρωτοέκανε την εμφάνισή του τη δεκαετία του ‘70. Αλλά από την δεκαετία του 80 και μετά, οι οργανώσεις για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου άρχισαν να μιλούν για «κατάχρηση» οργάνων ικανών να εξουδετερώσουν ένα άνθρωπο στις χώρες που συνηθίζουν να εφαρμόζουν τακτικές βασανισμού.
Από τις αρχές μόλις της δεκαετίας του 90 γινόμαστε μάρτυρες μιας έκρηξης της βιομηχανίας αυτής και του συνακόλουθου εμπορίου και αυτό μάλιστα με την μεγαλύτερη δυνατή διακριτικότητα.
Είναι φανερό ότι οι επιχειρήσεις αυτές κατασκευάζουν αυτού του είδους το υλικό με την πρόθεση να το μετατρέψουν σε όργανα βασανισμού. Όταν όμως τους τίθενται ερωτήσεις σχετικές με το πρόβλημα που δημιουργούν τα προϊόντα τους, τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες αυτά δοκιμάσθηκαν και ποια ακριβώς ήταν τα αποτελέσματα των δοκιμών αυτών, υψώνεται ένα πέπλο σιωπής. Όπως ακούσθηκε από εκπρόσωπό τους ότι «πωλώ τα προϊόντα μου, δεν μπορώ όμως να εγγυηθώ 100% αυτό που θα συμβεί κατά τη χρήση τους». Είτε όμως υπάρχει ο κίνδυνος να χρησιμοποιηθούν ως όργανα βασανισμού είτε όχι, οι νέες αυτές τεχνικές δεν συμβάλλουν στην παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων; Δεν αποτελούν ένα τρόπο μεταχείρισης σκληρό, απάνθρωπο, εξευτελισμό;
Ο μεγάλος κίνδυνος των μεθόδων αυτών είναι η εξάπλωση τους, και το γεγονός ότι η Αμερικανική Αστυνομία και το σωφρονιστικό τους προσωπικό τις χρησιμοποιούν σε ορισμένες πολιτείες της Αμερικής, χώρα που θεωρείται δημοκρατική. Δεν μπορεί παρά να αυξάνει τον κίνδυνο. Σε τελική ανάλυση τα όπλα αυτά είναι λιγότερο επικίνδυνα από εκείνα που πυροβολούν. Δεν πρέπει το ζήτημα να αντιμετωπιστεί σφαιρικά και να ληφθούν υπόψη και οι άλλες διαστάσεις; Η ηθική, νομική, ιατρική, ανοίγοντας έναν πραγματικό διάλογο περί ηθικής.
Στοιχεία για χρησιμοποίηση των παραπάνω οργάνων από την ΕΛΑΣ. Δεν υπάρχουν χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν διαθέτει.
