Σε ΕΕ και ΗΠΑ επιρρίπτει ευθύνες για τη μη αναδιάρθρωση του χρέους στο πρώτο μνημόνιο ο πρώην υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου, μιλώντας στην εκπομπή «Ιστορίες» στον ΣΚΑΪ με τον Αλέξη Παπαχελά για τον ρόλο του ΔΝΤ στην Ελλάδα. Παράλληλα αποκαλύπτει πως όλοι γνώριζαν ότι το πρώτο μνημόνιο δεν βγαίνει, και ότι «είχε χαρακτηριστικά τιμωρητικά».
Όπως χαρακτηριστικά τονίζει, η κυβέρνηση Παπανδρέου γνώριζε τις επιφυλάξεις του ΔΝΤγια τη δυναμική του χρέους «και ότι χωρίς να λέει καθαρά ότι χρειάζεται και ένα κούρεμα του χρέους, τις επιφυλάξεις του κατά πόσον θα τα καταφέρναμε, ακόμα και με μία παροχή βοήθειας μεγάλου μεγέθους». Όπως, όπως τονίζει η συζήτηση αυτή «κόπηκε μαχαίρι», όταν «μας διεμηνύθη από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, εξαιρετικά έντονα, αλλά και από τις ΗΠΑότι ό,τι και να συμφωνηθεί, δεν υπάρχει περίπτωση σε αυτήν τη φάση να συζητήσουμε οτιδήποτε έχει να κάνει με απομείωση του χρέους».
Σύμφωνα με τον πρώην υπουργό, η λέξη «αναδιάρθρωση χρέους» ήταν απαγορευμένη ακόμα και ως αναφορά μέσα στις συνεδριάσεις του Eurogroup. «Την πρώτη φορά που αναφέρθηκε, από την ολλανδική αντιπροσωπεία ο [τότε πρόεδρος της ΕΚΤ] κ. Τρισέ απείλησε ότι θα σηκωθεί και θα φύγει, λέγοντας ότι ως γνωστόν τα πράγματα διαρρέουν και ότι αυτή τη στιγμή η λέξη αυτή βρίσκεται στα ειδησεογραφικά πρακτορεία και θα δημιουργήσει τεράστιο πρόβλημα για τις υπόλοιπες χώρες, και για την ακεραιότητα του ίδιου του ευρώ».
Ο κ. Παπακωνσταντίνου αποκαλύπτει πως γνώριζαν όλοι τον Φεβρουάριο του 2011 πως ο στόχος για έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις 50 δισεκατομμυρίων ευρώ δεν ήταν ρεαλιστικό, αφήνοντας και πάλι αιχμές κατά του Ταμείου:
Είναι μία απόφαση που έρχεται από το ΔΝΤ, στην οποία εμείς αντιδράμε και λέμε είναι πάρα πολύ μεγάλο, δεν είναι ρεαλιστικό, και η πρόταση αυτή έρχεται, γιατί το ΔΝΤ βλέπει το θέμα της βιωσιμότητας και λέει ότι εφόσον αποκλείεται αυτή τη στιγμή να υπάρξει μία μετακύλιση ή αναδιάρθρωση του χρέους, πρέπει να δείξουμε στις αγορές, ότι μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα από πώληση δημόσιων περιουσιακών στοιχείων θα μπορέσει να μειωθεί το χρέος, 50 δις, 20 μονάδες του ΑΕΠ. Αν καταφέρουμε να το κάνουμε αυτό, αυτό θα καθησυχάσει τις αγορές. Άρα κι εδώ το Ταμείο έρχεται, προτείνει κάτι το οποίο δεν είναι ρεαλιστικό, και το ξέραμε όλοι μας, απλώς ελπίζαμε ότι αυτό θα αγοράσει λίγο χρόνο ως προς τις αγορές.
Παραδέχεται πως το πρώτο μνημόνιο είχε λάθος συνταγή αλλά και επαχθείς όρους, χωρίς κανένα μέτρο για το χρέος. «Καταλήξαμε όχι απλώς σε ένα πρόγραμμα που δεν είχεαπομείωση χρέους, είτε με κούρεμα, είτε με μετακύλιση σε μεταγενέστερο χρόνο των λήξεων των ομολόγων, αλλά και ένα πρόγραμμα το οποίο όλοι ήξεραν εκ των προτέρων ότι είχε χαρακτηριστικά τιμωρητικά» σημειώνει και συνεχίζει:
Δηλαδή επιτόκια υπερβολικά ψηλά, χρόνους αποπληρωμής, πολύ μικρούς. Στο eurogroup που ενέκρινε το ελληνικό πρόγραμμα, όχι ένας αλλά πολλοί, από την επιτροπή από το euroworking group που είχε κάνει την τεχνική προετοιμασία.
Μάλιστα αναφέρει πως ο Όλι Ρεν, είχε παραδεχτεί τότε πως «όλοι ξέρουμε ότι υπάρχουν κάποιες λήξεις ομολόγων το ’13-’14-’15, που αθροίζουν στα δύο χρόνια μαζί 140 δισ. ευρώ. Δεν υπάρχει περίπτωση η Ελλάδα να μπορεί να αποπληρώσει, το ξέρουμε, αλλά οι χώρες λένε ότι αυτή τη στιγμή το μόνο που περνάει από τα κοινοβούλιά τους είναι αυτό το πρόγραμμα, το άλλο θα το χειριστούμε στο δρόμο».
Ο πρώην υπουργός παραδέχεται πως μία «ταχύτερη συμπερίληψη του θέματος του χρέους, θα βοηθούσε να κάνει ένα πιο ισορροπημένο πρόγραμμα, πολιτικά είχε αποκλειστεί εκείνη τη στιγμή», ενώ συμπληρώνει:
Επίσης, μία πιο ομαλή δημοσιονομικά μετάβαση, σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, θα βοηθούσε. Εκεί πάλι χρειάζονταν περισσότερα χρήματα γι’ αυτό δεν έγινε. Επίσης θα βοηθούσε μεγαλύτερη έμφαση από την αρχή, στο θέμα των διαρθρωτικών αλλαγών, οι οποίες υπήρχαν όλες στο πρώτο μνημόνιο, η διαφορά είναι ότι εμείς στη χώρα μας, όταν νομοθετούμε, δεν υλοποιούμε κιόλας και αυτό είναι μια μεγάλη αδυναμία.
Σχετικά με την περίοδο που μεσολάβησε πριν το μνημόνιο, ο κ. Παπακωνσταντίνου τόνισε πως ο κύριος προβληματισμός της τότε κυβέρνησης ήταν:
Εάν κάποια στιγμή η Ελλάδα δεν μπορεί πλέον να δανειστεί από τις αγορές, τι θα κάνει;
Όπως εξηγεί, εκείνη την εποχή, όταν γινόταν αυτή η συζήτηση, οι Ευρωπαίοι έλεγαν στηνκυβέρνηση «άντε την δουλειά σας , πάρτε μέτρα και οι αγορές θα αντιδράσουν θετικά σε αυτό και δεν θα έχετε πρόβλημα πρόσβασης».
Όμως, όπως τονίζει οι αγορές ήθελαν μία εγγύηση ότι «αν μια χώρα βρεθεί σε αδιέξοδο, θα έρθουν οι Ευρωπαίοι εταίροι και θα πουν “εμείς εγγυόμαστε ότι αυτή η χώρα δεν θα πάει ποτέ στον τοίχο”. Αυτή την εγγύηση δεν μας την έδινε κανένας, ανέφερε και αποκάλυψε το πώς απευθύνθηκε η κυβέρνηση στο ΔΝΤ:
Άρα λοιπόν ήταν ζήτημα ευθύνης, να αναζητήσουμε ποιες άλλες πιθανές λύσεις να υπήρχανε. Έτσι ξεκίνησε και η κουβέντα με το ΔΝΤ, στην λογική ότι αν δεν υπήρχε καμία άλλη λύση, οι μόνοι που ήταν διαθέσιμοι να δανείσουν την χώρα, εκ του καταστατικού τους, ήταν το ταμείο.
Αναφερόμενος στους λόγους που η συνάντηση με τον τότε διοικητή του Ταμείου ΝτομινίκΣτρος Καν στο Νταβός το 2010 ήταν κρυφή, τόνισε πως «οποιαδήποτε δημόσια παρουσία των τριών μας και καταγραφή, την επόμενη μέρα θα είχε πρωτοσέλιδο».
Ως προς τη στάση της Γερμανίας και της Γαλλίας, τονίζει πως η λογική να μην μπει το Ταμείο στην κρίση της ευρωζώνης υπήρξε μέχρι τον Απρίλιο του 2010. «Τη λογική αυτή θυμάμαι να μας τη μεταφέρει, σαν χθες, ο Πρόεδρος Σαρκοζί, στη συνάντηση που είχαμε μαζί του, με τον Πρωθυπουργό, τον Απρίλιο, λέγοντάς μας ότι ξεχάστε το ταμείο, μην σκέφτεστε προς αυτή την κατεύθυνση, διότι εμείς αυτό που επαναλαμβάναμε σε όλους ήταν, θα υπάρξει ένας ευρωπαϊκός μηχανισμός;» ανέφερε.
Και δύο εβδομάδες μετά, συνεχίζει ο κ. Παπακωνσταντίνου, «οι Γερμανοί, οι οποίοι μέχρι εκείνη τη στιγμή και αυτοί έλεγαν το ίδιο ακριβώς, στο eurogroup, και συγκεκριμένα η Καγκελάριος, αποφάσισε πως ο μόνος τρόπος για να περάσει στο εσωτερικό της, από τη γερμανική βουλή, κάτι το οποίο μέχρι τότε ξόρκιζε, τη δυνατότητα, δηλαδή την ανάγκη να βοηθήσει μια χώρα με χρήματα, ο μόνος τρόπος να πείσει, τους Γερμανούς φορολογούμενους, το Γερμανικό λαό, τη Βουλή, ήταν να δώσει τη σιγουριά, ότι υπάρχει κάποιος ο οποίος θα είναι σκληρός σε αυτήν την ιστορία, και ο μόνος σκληρός της παρέας θα ήταν το ΔΝΤ».
Προβόπουλος: Λάθος το μείγμα πολιτικής
Από την πλευρά του, ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης Γιώργος Προβόπουλος επεσήμανε αναφερόμενος στην έκθεση του ΔΝΤ του 2009 που δεν δημοσιεύτηκε, «ήταν η εποχή που η παγκόσμια κρίση ήταν στο φόρτε της και η Ελλάδα ήταν σε δυσχερή θέση, με την ευκαιρία βέβαια αυτή, η έκθεση αυτή, έφερνε στην επιφάνεια όλα τα γνωστά προβλήματα, τιςμακροοικονομικές ισορροπίες, τις παθογένειες, τις γνωστές της ελληνικής οικονομίας».
Αναφερόμενος στο στοιχείο για το 800% του ΑΕΠ χρέος, τόνισε πως «ο αριθμό αυτός προκύπτει ως άθροισμα δύο πραγμάτων, το ένα είναι το κανονικό χρέος το γνωστό το οποίο είναι της τάξης την εποχή εκείνη του 110-115% και ένα δεύτερο ποσοστό που είναι οι ακάλυπτες υποχρεώσεις του ασφαλιστικού συστήματος. Αυτό το ποσοστό ανέρχονταν την εποχή εκείνη κοντά στο 700%».
Σχετικά με τα τις προειδοποιήσεις που είχε απευθύνει για τη λήψη μέτρων, ο κ. Προβόπουλος σημείωσε πως είχε τονίσει την ανάγκη «να υπάρξει ένα μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα, στα πλαίσια του οποίου θα αντιμετώπιζαν οι γνωστές ανισορροπίες. Αυτό το πράγμα δεν έγινε, είχαμε τις εκλογές, στις 4 Οκτωβρίου του 2009, οι προσδοκίες και των ξένων παρατηρητών της χώρας μας αλλά και ημών ήταν ότι η νέα κυβέρνηση θα αντιμετώπιζε το πρόβλημα στη βάση ενός προγράμματος 4ετίας, καθυστέρησε νομίζω να πάρει τα απαραίτητα μέτρα, μάλιστα θα έλεγα ότι τον πρώτο καιρό πήρε και λάθος μέτρα».
Επεσήμανε εξάλλου πως από τη συνάντηση Μέρκελ – Σαρκοζί στο Ντοβίλ το 2010, άλλαξαν προς το χειρότερο τα πράγματα για την Ελλάδα. «[Σε αυτή τη συνάντηση] προέκυψε αυτό που αργότερα γνωρίζουμε ως PSI, δηλαδή ότι αν υπάρξει στο μέλλον ένα πρόβλημα με χώρες όμως της Ελλάδος, τότε το βάρος δε θα το σηκώσουν οι ξένες χώρες και οι φορολογούμενοί τους, θα το σηκώσουν και οι κάτοχοι των ομολόγων. Αυτά τα δύο πράγματα άλλαξαν την ρότα από τα τέλη του 2010 και μετά προς το χειρότερο».
Αιχμές αφήνει ο κ. Προβόπουλος και για τη σημερινή κυβέρνηση τονίζοντας πως το δημοσιονομικό μείγμα είναι προς τη λάθος κατεύθυνση. «Εγώ προσωπικά είχα προτείνει από την πρώτη στιγμή ένα μείγμα δημοσιονομικό, το οποίο κατά τα 2/3 στηρίζονταν στις δημόσιες δαπάνες, και κατά το ένα τρίτο στα φορολογικά έσοδα, όχι την αύξηση των φορολογικών συντελεστών, με διεύρυνση της φορολογικής βάσης».
«Η υπερφορολόγηση οδηγεί σε μη ανάπτυξη, οδηγεί σε ύφεση, η ύφεση φέρνει λιγότερα φορολογικά έσοδα. Για να πιάσεις επομένως τους δημοσιονομικούς στόχους αναγκάζονται οι κυβερνήσεις και βάζουν καινούργιους φόρους, και είναι σαν το σκύλο που κυνηγάει την ουρά τους και δεν την πιάνει ποτέ. Και εν τω μεταξύ η χώρα βρίσκεται σε έναν φαύλο κύκλο συνεχούς καθόδου» αναφέρει.
Μιλώντας για την εμπλοκή του ΔΝΤ ο πρώην εκπρόσωπος της Ελλάδας στο ΤαμείοΠαναγιώτης Ρουμελιώτης, αναφέρει πως όταν έφτασε στην έδρα του, «το κλίμα ήταν παρά πολύ δυσάρεστο».
«Το μόνο που θυμάμαι είναι ότι στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις που είχα με τον Στρος Καν μου έλεγε ότι πρέπει να κινηθούν οι ευρωπαίοι γρήγορα διότι θα χάσουμε το παιχνίδι με τις αγορές. Μέχρι και την τελευταία στιγμή πάλευε προς αυτήν την κατεύθυνση, γνώριζε ο ίδιος ότι το χρέος δεν είναι βιώσιμο» υποστήριξε.
Αναφερόμενος στην απόρρητη έκθεση του Μπομπ Τράα, τονίζει πως από το εν λόγω έγγραφο προκύπτει «ότι οι Ευρωπαίοι, δε θα πρέπει σε καμία περίπτωση να επιμείνουνε σε σκληρή δημοσιονομική πολιτική, λόγω της μη αποδοχής της αναδιάρθρωσης του χρέους, διότι αυτό θα οδηγήσει σε μία βαθιά ύφεση και για πάρα πολλά χρόνια. Έλεγε λοιπόν στο χαρτί του ο Μπομπ Τραα, που είχε υπολογίσει ο ίδιος, ότι εάν η δημοσιονομική προσαρμογή, τα 2 με 2,5 μονάδες σε ετήσια βάση. Τότε η ελληνική οικονομία θα υποστεί μια μεγάλη ύφεση και μια μεγάλη συρρίκνωση της παραγωγικής της βάσης, και ότι θα έπρεπε να αποτραπεί, ένα εμπροσθοβαρές πρόγραμμα, όπου όλη η δημοσιονομική προσαρμογή θα γίνει τα πρώτα χρόνια».