ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Βαγγέλης Πάλας
Δημοσιογράφος – Ερευνητής Αναλυτής A.E.J./I.F.J.
«Γυναίκες και ναρκωτικά» είναι το θέμα που επιλέγει να αναδείξει τη φετινή της Έκθεση η Διεθνής Επιτροπή του ΟΗΕ. Σύμφωνα με την Επιτροπή στους 3 χρήστες παγκοσμίως είναι θηλυκού γένους. 6,3 εκατομμύρια γυναίκες είναι εξαρτημένες από αμφεταμίνες, 4,7 εκατομμύρια είναι εξαρτημένες από οπιοειδή και 2.1 από κοκαΐνη. Τα διαθέσιμα στοιχεία, αν και περιορισμένα, δείχνουν ότι ο αριθμός των γυναικών που κάνουν χρήση αυξάνει τόσο στις νεώτερες ηλικίες όσο και στον πληθυσμό των φυλακών, ενώ κάποιες χώρες αναφέρουν αύξηση των θανάτων γυναικών από υπερβολική δόση. Επιπλέον, σε σύγκριση με τους άνδρες, οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να κάνουν κατάχρηση συντογογραφούμενων φαρμάκων. Ωστόσο, είναι ακόμα ελάχιστες οι χώρες σε όλο τον κόσμο που προσφέρουν επαρκές επίπεδο θεραπείας στις εξαρτημένες γυναίκες με γνώση και σεβασμό στις ιδιαίτερες ανάγκες τους.
Οι γυναίκες χρήστριες, επισημαίνει η Επιτροπή, βρίσκονται αντιμέτωπες με πολλές δυσκολίες: Στιγματίζονται πολύ περισσότερο σε σχέση με τους άνδρες, συχνά εξοστρακίζονται από τις οικογένειες και τις κοινότητες τους, μπορεί να υφίστανται βία από τους συντρόφους ή άλλα μέλη του στενού τους περιβάλλοντος, να εξωθούνται στην πορνεία ή να αναγκάζονται να στραφούν σε αυτήν, προκειμένου να συντηρήσουν τον εθισμό τους ή τον εθισμό του συντρόφου τους.
Συνήθως, οι γυναίκες αρχίζουν τη χρήση σε μεγαλύτερη ηλικία από ό,τι οι άνδρες και κατά κανόνα η πορεία τους σε αυτήν επηρεάζεται έντονα από συντρόφους που επίσης είναι χρήστες. Για παράδειγμα, πολύ συχνά ο σύντροφος είναι αυτός που θα κάνει στη γυναίκα την πρώτη ένεση ηρωίνης, παρόλο που γενικά, οι γυναίκες έχουν λιγότερες πιθανότητες να ξεκινήσουν την ενέσιμη χρήση. Ωστόσο, από τη στιγμή που θα μπουν στη χρήση οι γυναίκες, προχωρούν γρηγορότερα σε υψηλά ποσοστά χρήσης των διάφορων ουσιών και φτάνουν συντομότερα στην εξάρτηση.
Η Επιτροπή κάνει ειδική μνεία για τον τρόπο με τον οποίο η ζωή στη χρήση για τις περισσότερες γυναίκες φαίνεται σε μεγάλο βαθμό να συνυφαίνεται με εμπειρίες βίας και κακοποίησης. Άλλωστε, η βία κατά των γυναικών γενικά παραμένει ένα πολύ διαδεδομένο φαινόμενο παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι 1 στις 3 γυναίκες σε όλο τον κόσμο έχει βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία. Ωστόσο για τις γυναίκες που είναι χρήστριες τα ποσοστά βίας είναι μεγαλύτερα, και ιδίως εάν οι εξαρτημένες γυναίκες είναι έγκυες ή εκδίδονται. Μεταξύ των γυναικών που είναι ενταγμένες σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται από 40 έως 70%. Η βία έχει αρνητικές συνέπειες στην ψυχική και σωματική υγεία και την αναπαραγωγική ικανότητα το)ν γυναικών και συνδέεται με την ανάπτυξη ψυχιατρικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη και η μετα-τραυματική διαταραχή.
Η Επιτροπή επιχειρεί επίσης να στρέψει την προσοχή μας σε ειδικές ομάδες γυναικών:
Κρατούμενες
Παρότι παγκοσμίως οι άνδρες υπερτερούν συντριπτικά έναντι των γυναικών στον πληθυσμό των φυλακών, με αναλογία 10:1, τα τελευταία 15 χρόνια ο αριθμός των έγκλειστων γυναικών έχει αυξηθεί κατά 50%. Το 2015. οι γυναίκες κρατούμενες, είτε υπόδικες είτε καταδικασμένες, ήταν περισσότερες από 700.000. Η επικράτηση της χρήσης είναι υψηλότερη μεταξύ κρατούμενων γυναικών παρά μεταξύ των κρατούμενων ανδρών. Επίσης, οι γυναίκες που βρίσκονται στη φυλακή εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά HIV σε σχέση με τους άνδρες κρατούμενους. Ο εγκλεισμός των γυναικών διαταράσσει σοβαρά την οικογενειακή ζωή, και σε αρκετές χώρες υποχρεώνει τα παιδιά να ακολουθήσουν τη μητέρα τους στον εγκλεισμό είτε να μείνουν άστεγα. Λόγω του περιορισμένου αριθμού γυναικείων φυλακών, οι γυναίκες συχνά κρατούνται μακριά από τις περιοχές κατοικίας τους, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολο το να δέχονται επισκεπτήρια.
Εκδιδόμενες γυναίκες
Οι εκδιδόμενες γυναίκες που κάνουν ενέσιμη χρήση ουσιών αντιμετωπίζουν μεγάλους κινδύνους υγείας, βία και απειλές βίας, καθώς και κοινωνική περιθωριοποίηση. Υπάρχει υψηλός συσχετισμός μεταξύ της χρήσης ουσιών και της πορνείας: Η εξάρτηση μπορεί να είναι ο λόγος που μια γυναίκα οδηγείται στην πορνεία ή το αντίστροφο, οι εκδιδόμενες γυναίκες να καταφεύγουν στη χρήση και την εξάρτηση για να αντέξουν τις απαιτήσεις και τη φύση της δουλειάς τους.
Έγκυες γυναίκες
Η εξάρτηση παρουσιάζει, υψηλή συσχέτιση με ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, κακοποίηση και παραμέληση παιδιών. Η χρήση ουσιών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό, λιποβαρή μωρά και επιλόχεια αιμορραγία, ενώ συνδέεται και με υψηλότερα ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας. Η προγεννητική έκθεση σε ναρκωτικά μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από συναισθηματικές, ψυχολογικές και σωματικές διαταραχές. Επίσης τα παιδιά που εκτίθενται σε περιβάλλον χρήσης ουσιών διατρέχουν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο σωματική και ψυχολογικής κακοποίησης, όπως και παραμέλησης.
Γυναίκες με διπλή διάγνωση
Η διπλή διάγνωση, η συνύπαρξη, δηλαδή, εξάρτησης και ψυχιατρικής διαταραχής, μια κατάσταση που διαγιγνώσκεται και θεραπεύεται δυσκολότερα, είναι περισσότερο συνηθισμένη στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Η αποτελεσματική θεραπεία της διπλής διάγνωσης χρειάζεται να επικεντρώνεται συγχρόνως και στα δύο προβλήματα, προσφέροντας σφαιρική υποστήριξη.
Εμπόδια στη θεραπεία
Ενώ το ένα τρίτο του παγκόσμιου αριθμού χρηστών ναρκωτικών είναι γυναίκες και κορίτσια, μόλις ένας στους πέντε αποδέκτες υπηρεσιών θεραπείας είναι γυναίκα. Την πρόσβαση των γυναικών στη θεραπεία περιορίζουν:
- Η επικριτική στάση και ο κοινωνικός στιγματισμός. Ιδίως στις χώρες όπου οι γυναίκες διατηρούν τον παραδοσιακό ρόλο της μητέρας και νοικοκυράς μέσα στο σπίτι, αυτές διστάζουν να αποκαλύψουν το πρόβλημά τους. φοβούμενες ότι θα χάσουν την υποστήριξη της οικογένειας τους και δεν θα μπορούν να επιβιώσουν, με κίνδυνο να στραφούν στην πορνεία.
- Η έλλειψη υπηρεσιών φροντίδας και φύλαξης των παιδιών κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
- Ο φόβος των γυναικών ότι. αν αναζητήσουν θεραπεία, μπορεί να χάσουν την επιμέλεια του παιδιού τους.
- Η υπεραντιπροσώπευση των ανδρών στα θεραπευτικά προγράμματα και η δυσκολία των προγραμμάτων να αντιμετωπίσουν με ευαισθησία τις ανάγκες των γυναικών.
Συστάσεις
Η Επιτροπή καλεί τις κυβερνήσεις να ενσωματώσουν τη διάσταση του φύλου στην πρόληψη και θεραπεία της εξάρτησης για τις γυναίκες, μέσα από:
- Αντιμετώπιση του στίγματος που συνοδεύει τη γυναικεία χρήση και εξάρτηση.
- Συλλογή δεδομένοι ν ανά φύλο σχετικά με τη χρήση και τη θεραπεία για τον καλύτερο σχεδιασμό πολιτικών και προγραμμάτων.
- Τη διάθεση επαρκούς χρηματοδότησης για την πρόληψη και τη θεραπεία της χρήσης στις γυναίκες.
- Την παροχή ειδικά σχεδιασμένης, ερευνητικά τεκμηριωμένης και εύκολα προσβάσιμης υποστήριξης για τις εξαρτημένες γυναίκες. Τα θεραπευτικά προγράμματα πρέπει να είναι σε θέση να εγγυηθούν την προσωπική ασφάλεια και την εμπιστευτικότητα, προβλέποντας χώρους και υπηρεσίες αποκλειστικά για τις γυναίκες, ιδίως όσες εκδίδονται ή έχουν υποστεί βία. Απαιτείται επίσης πρόσθετη υποστήριξη για ειδικές ομάδες γυναικών. όπως οι εκδιδόμενες, οι έγκυες και τα θύματα βίας, και ειδικά εκπαιδευμένη διεπιστημονική ομάδα προσωπικού.
- Εξειδικευμένες στρατηγικές, καθώς και μέτρα για την πρόληψη της υποτροπής για την πρόληψη της βλάβης στις κρατούμενες και τα παιδιά τους από τον εγκλεισμό. Συνεργασία μεταξύ δικαστικών και υγειονομικών αρχών για να εξασφαλιστούν ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης στις φυλακές και ο σεβασμός των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των γυναικών που είναι χρήστριες και εμπλέκονται με τον νόμο.
Η έκθεση παρουσιάστηκε στις 2 Μαρτίου 2017 από το ΚΕΘΕΑ στην Αθήνα
