Του Νίκου Μίχου
Οι τιμές του πετρελαίου τους τελευταίους μήνες είναι σε πτώση. Τις τελευταίες τέσσερις εβδομάδες καταρρέουν. Όμως, αν και η τιμή διαπραγμάτευσης πλέον κυμαίνεται στα 85 περίπου δολάρια το βαρέλι και οι οικονομολόγοι διεθνώς ανησυχούν για τις επιπτώσεις, στην Ελλάδα η μείωση στις τιμές δεν έχει γίνει αισθητή, παρά μόνο κατά 5 περίπου λεπτά του ευρώ τις τελευταίες ημέρες. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό; Καρτέλ ή αδράνεια προσαρμογής; Κατά τον καθηγητή Οικονομικών στο ΑΠΘ, Δημήτρη Μάρδα, η απάντηση βρίσκεται κάπου στην μέση.
Σύμφωνα με τους αναλυτές, οι λόγοι που πέφτουν οι τιμές παγκοσμίως είναι τρεις κατά κύριο λόγο:
- Υπάρχει νευρικότητα στην αγορά εξαιτίας της κατάστασης της διεθνούς οικονομίας
- Οι ΗΠΑ και η Ρωσία έχουν αυξήσει την παραγωγή τους
- Η Σαουδική Αραβία αρνείται να μειώσει την δική της ώστε να στηρίξει τις τιμές
Θα μπορούσε κανείς να πει πως σε περιόδους κρίσης οι τιμές του πετρελαίου πρέπει να είναι ανοδικές. Όμως, όπως τονίζει ο Δ. Μάρδας οι τιμές διαμορφώνονται από την σχέση προσφοράς και ζήτησης. «Για να πέσουν οι τιμές, πρέπει η προσφορά να είναι μεγαλύτερη από την ζήτηση. Εάν οι εταιρίες παράγουν χωρίς σταματημό, σε μια περίοδο που η ζήτηση είναι χαμηλή, τότε προφανώς θα πέσουν οι τιμές», δηλώνει στο Tvxs.gr εξηγώντας πως ούτε έχει έρθει ο χειμώνας για να ζητά ο κόσμος πετρέλαιο θέρμανσης ούτε είναι καλοκαίρι – περίοδος υψηλής ζήτησης για βενζίνη.
Οι τιμές του πετρελαίου επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες όπως η ισχύς του δολαρίου. Ανάλογα με την κίνηση του νομίσματος, που προκαλεί την ίδια τάση στην τιμή του βαρελιού, οι παραγωγοί προσαρμόζουν τις τιμές ώστε να διατηρείται η ισορροπία.
Επίσης, κατά τον καθηγητή, τις τιμές επηρεάζουν και οι νέες μορφές εναλλακτικής ενέργειας. «Πριν από 7 χρόνια ο τότε υπουργός Πετρελαίου του Ιράν είχε πει ότι κάποτε οι τιμές του πετρελαίου θα καταρρεύσουν. Τώρα υπάρχουν οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας, που δικαιολογούν την πτώση, αν και το πετρέλαιο παραμένει η ναυαρχίδα», σχολιάζει.
Ακόμη και η κρίση στο Ιράκ, όπου οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους έχουν καταλάβει κομβικά διυλιστήρια, σπρώχνει την τιμή προς τα κάτω. Όπως είναι γνωστό, το Ισλαμικό Κράτος από τα διυλιστήρια αυτά πουλάει λαθραία σε Τουρκία, Ιράν, Ιράκ και Ιορδανία περίπου χίλια βαρέλια ημερησίως αποκομίζοντας έτσι κέρδος άνω των 3 εκατομμυρίων δολαρίων. «Δεν θα με εξέπληττε εάν έφτανε και σε εμάς αυτό το πετρέλαιο. Υπάρχει δηλαδή ένας χώρος που προσφέρει ποσότητες σε πολύ δελεαστικές τιμές. Δεν είναι λίγο το ποσό που κινείται. Αν λοιπόν αυτοί επηρεάζουν την προσφορά είναι λογικό οι άλλοι να ακολουθούν», επισημαίνει ο κ. Μάρδας.
Γιατί λοιπόν στην Ελλάδα δεν πέφτουν οι τιμές του πετρελαίου; Κατά τον καθηγητή, είναι πολύ νωρίς για να δούμε πτώση τιμών. «Για να πέσουν καταρχάς οι τιμές πρέπει να βρεθεί κάποιος να αγοράσει με τις νέες τιμές ανά βαρέλι. Καθώς οι παραγγελίες γίνονται μήνες πριν ακόμη αγοράζουν με τις παλιές τιμές», εξηγεί. Βέβαια στην Ελλάδα υπάρχει και ένα ακόμη πρόβλημα: οι προσδοκίες.
«Είναι παροδικό αυτό που συμβαίνει και κάποια στιγμή θα αυξηθούν ξανά οι τιμές ή όχι; Συνεπώς κάποιοι φοβούνται να μειώσουν τις τιμές ή ακόμη και να αγοράσουν με φτηνότερες τιμές. Προτιμούν να διατηρήσουν τα κέρδη τους παρά να αυξήσουν τους τζίρους τους. Γιατί αν ξανανέβουν οι τιμές και ο προμηθευτής έχει κάνει ανοίγματα και προσλήψεις, φοβάται για τις επιπτώσεις. Με αυτόν τον τρόπο αναστατώνεται η γραμμή παραγωγής. Από τον φόβο της αναστάτωσης δεν το κάνουν εάν δεν δουν σταθερή τάση. Εξάλλου, στην Ελλάδα πάντα υπήρχε αδράνεια προσαρμογής των τιμών», δηλώνει ο Δημήτρης Μάρδας.
Σε άλλες χώρες οι προσδοκίες είναι διαφορετικές και για αυτό η μείωση είναι από νωρίς εμφανής. «Παίζουν πιο επιθετικά. Σου λένε “αφού μειώνονται οι τιμές θα μειώσω και εγώ. Θα αυξήσω και την παραγωγή μου και μετά θα αντιμετωπίσω και ένα ενδεχόμενο σοκ”. Έχουν άλλες στρατηγικές. Έτσι, 15 με 20 μέρες μετά τις μειώσεις των τιμών βλέπουμε την προσαρμογή. Κάποιοι, δε, ρισκάρουν και από πριν. Λένε “θα μειώσω την τιμή, θα χάσω κέρδη αλλά θα αποκτήσω πελατεία. Και όταν έρθουν οι καινούριες τιμές, θα βγάλω και εγώ κέρδη”», περιγράφει αλλά δεν αποκλείει την ερμηνεία των πιέσεων από τα καρτέλ.
Τα καρτέλ ελέγχοντας τις τιμές στην αγορά μπορούν να απορροφήσουν την μείωση στο κέρδος τους. «Επειδή είναι ιδιαίτερα καρτελοποιημένη η ελληνική αγορά αυτό είναι μια πιθανότητα. Βέβαια θα περίμενε κάποιος να δει την αλλαγή σε αυτούς που είναι εκτός καρτέλ. Το καρτέλ ελέγχει το 60%-70% της προμήθειας, δεν είναι μονοπώλιο. Άρα το 30% που μένει, αν βρει φτηνή ενέργεια, μπορεί να πουλήσει χαμηλότερα. Σύμφωνα με την θεωρία βέβαια, και οι μικροί παρασύρονται από τους μεγάλους γιατί δεν έχουν και την υποδομή να τραβήξουν την πελατεία. Έτσι προσαρμόζονται στην γραμμή τιμών των μεγαλύτερων», τονίζει ο καθηγητής επισημαίνοντας, όμως, ότι τα καρτέλ δεν είναι ελληνικό φαινόμενο: «Ούτε στην Γαλλία υπάρχουν 15 διυλιστήρια. Λίγα είναι και εκεί και προμηθεύουν στην τιμή που θέλουν. Από εκεί και έπειτα όλα επαφίενται στην στρατηγική του πωλητή».
Oι τιμές, πάντως, σύμφωνα με τον Ρώσο υπουργό Ενέργειας, Αλεξάντρ Νόβακ, αναμένεται να αρχίσουν να διαπραγματεύονται στα 90-110 δολάρια το βαρέλι, που είναι το «βέλτιστο» για όλους. Κάτω από αυτό το ποσό η ρωσική οικονομία, που βασίζεται σημαντικά στα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο θα εξασθενίσει περισσότερο. Επίσης κάτω από αυτή την τιμή, τα «καινοτόμα» σχέδια εξόρυξης των ΗΠΑ, κυρίως σχιστολιθικού πετρελαίου, θα είναι ασύμφορα και θα σταματήσουν. Το Ιράν που πλήττεται οικονομικά από τις κυρώσεις της Δύσης χρειάζεται τα έσοδα από το πετρέλαιο – σύμφωνα με μελετητές έχει ανάγκη από 125$/βαρέλι. Μόνο η Σαουδική Αραβία μπορεί να αντέξει, χάρη στον ισοσκελισμένο προϋπολογισμό της, όμως και αυτή έχει ανάγκη κατά τους διεθνής οικονομικούς παρατηρητές τιμή βάσης τα 90$-95$/βαρέλι.
tvxs.gr