Γράφει ο Δρ. Γιάννης Θ. Πολυράκης
Γεωπόνος – Συγγραφέας
Δειλινό Σαββάτου! Η κυρά-Μαριγώ ετοίμασε προσεκτικά το τσίγκινο αυτοσχέδιο θυμιατήρι της: Του έβαλε κάρβουνα από την παραστιά, πρόσθεσε μερικούς κόκκους λιβάνι και κίνησε βιαστικά, για το καθιερωμένο Σαββατιάτικο θυμίαμα σε εκκλησίες και τάφους συγγενών. Από κοντά και ο μικρός Γιάννης, που απολάμβανε ιδιαίτερα αυτή την ξεχωριστή διαδρομή στις τέσσερις εκκλησίες του χωριού. (`Ηταν πέντε, αλλά η εκκλησούλα του Αγίου Σπυρίδωνα είχε γκρεμιστεί από βόμβα γερμανική, στον τελευταίο πόλεμο*).
…Βιαστική η κυρά-Μαριγώ, ακολουθούσε πάντα την ίδια διαδρομή: Πρώτα για το –κάπως μακρινό- βυζαντινό εκκλησάκι της Παναγίας, στα Νότια του χωριού, ακολουθώντας το τραχύ και πετροφύτευτο μονοπάτι που δυσκόλευε και πλήγιαζε τις γυμνές πατούσες του μικρού συνοδού της. Σαν έφταναν εκεί, άνοιγε την κεντρική (και μοναδική) πόρτα της εκκλησίας, άναβε κερί, το τοποθετούσε στο μοναδικό μανουάλι και θυμιάτιζε τις εικόνες του τέμπλου και τις εικόνες των Αγίων στις παμπάλαιες βυζαντινές τοιχογραφίες, μουρμουρίζοντας σιγανά κάποιες ακατάληπτες για τον μικρό Γιάννη, προσευχές. Εκείνος, θαύμαζε τις τοιχογραφίες που πλέρια κάλυπταν τους παλιούς τοίχους, μα πάντα η ματιά του σταματούσε στην μεγάλη ζωγραφιστή εικόνα της Παναγίας της βρεφοκρατούσας. Και ο λόγος; Μα δεν είχε μάτια η Θεοτόκος, μήτε και ο μικρός Ιησούς. Στη θέση τους υπήρχαν βαθιές τρύπες, κατάλοιπο του “πολιτισμού” κάποιου κατακτητή, που δεν ήταν άλλος από τον Τούρκο, σαν βέβηλα είχε διαβεί κάποια εποχή τη θύρα της εκκλησιάς και με το γιαταγάνι του πλήγιασε ανεπανόρθωτα την ιερή εικόνα. Και στο βάθος της κάθε τρύπας, σφηνωμένη μια “μπάλα” (μολυβένια σφαίρα) από γκρα. Τούτη η βέβηλη πράξη προκαλούσε ταραχή στον μικρό παρατηρητή, που τον ακολουθεί ως τα σήμερα. Στη συνέχεια η μάνα έκλεισε την πόρτα και θυμιάτιζε τους τάφους των συγγενών. Κάποιοι από δαύτους στον αυλόγυρο της εκκλησίας, απλοί κι απέριττοι, με ασπρισμένο το παραλληλόγραμμο περιθώριό τους, ας ήταν χορταριασμένη η λιτή επιφάνεια, και κάποιοι φροντισμένοι, με πετρόχτιστο θολωτό σκέπαστρο…
…Βιαστικά η κυρά Μαριγώ έπαιρνε το δρόμο της επιστροφής διαβαίνοντας την πόρτα της πολιούχου εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Στη συνέχεια, ακολουθώντας το ανηφορικό μονοπάτι έφτασαν στην εκκλησιά του `Αη-Γιώργη, όπου και οι οικογενειακοί τάφοι της μάνας: Των γονιών και του πρόωρα χαμένου αδερφού χωροφύλακα. Εκεί τα δάκρυα σχημάτιζαν αυλάκια στα ροδαλά μάγουλα της κυρά-Μαριγώς, σαν θυμιάτιζε και άναβε το καντηλάκι. Κάποιο μοιρολόϊ έρχονταν αυθόρμητα κι εκείνο στα χείλη της, που ίσως να έδινε παρηγοριά εις την πενθούσα μάνα στο άδειασμα της ψυχής, μα γιόμιζε μελαγχολία την τρυφερή ψυχούλα του μικρού. Δεν τα μπόραγε τα μοιρολόγια, και ήταν άκουσμα συχνό από τις –πάντα μαυροφορούσες- γυναίκες του χωριού, σε κάθε πένθιμη περίσταση.
…Τελευταίος “σταθμός” η εκκλησούλα του `Αη-Νικόλα, σε κοντινή απόσταση από την πατρική οικία. `Ιδιο “τελετουργικό” κι εκεί, με την διαφορά πως δεν υπήρχαν τάφοι να θυμιατίσει. Ο περίβολος άδειος από τάφους, ήταν κάτι σαν “παιδότοπος”, καθώς εκεί συνήθιζαν τα αγόρια του χωριού να παίζουν ώρες ατέλειωτες κυνηγητό, αμπάριζα, και άλλα παιχνίδια της εποχής. Στο ίσκιο των αιωνόβιων κυπαρισσιών της αυλής της εκκλησίας, συνήθιζαν να “παίρνουν” το μεσημεριάτικο ύπνο τους τα καλοκαίρια οι άντρες του χωριού, απολαμβάνοντας την πλέρια δροσιά τους, μα κυρίως επειδή δεν πλησίαζαν οι ενοχλητικές μύγες, καθώς τις απωθούσαν οι οσμηρές (αλληλοχημικές) ουσίες των κυπαρισσιών…
…Τέλειωσε και σήμερα το Σαββατιάτικο “καθήκον” της κυρά-Μαριγώς, και βιαστική πάντα, επίστρεψε στο σπίτι και κρέμασε το θυμιατήρι σε καρφί στο στύλο της αυλής, που μαζί με άλλους τρεις στήριζαν την κληματαριά της οικογένειας…
…Πέρασαν χρόνια…Ο ασπρομάλλης σήμερα Γιάννης συχνά αναστοράται εκείνες τις στιγμές τις Σαββατιάτικες με τη βιαστική μάνα να προπορεύεται και να αφήνει την οσμηρή ατραπό του λιβανιού από το θυμιατήρι πίσω της, να την απολαμβάνει ο μικρός συνοδός της…Αναμνήσεις περασμένες, παρωχημένες, όχι ξεχασμένες, από εκείνα τα πέτρινα χρόνια στον πέτρινο οικότοπο του μικρού βοσκού…
* Η εκκλησία αυτή αναστηλώθηκε πλήρως πρόσφατα, από την δραστήρια Κα Ιωάννα Ποποδάκη-Ψαράκη, Αντιδήμαρχο (τότε) στον Δήμο Σφακίων.