Του Διονύσιου Σκλήρη
Ενώ η κυβέρνηση του Κιέβου έχει εκφράσει με έγγραφο της Παρασκευής 10 Μαρτίου τη θέλησή της να εκδιώξει έως τις 29 του μηνός τους μοναχούς και τους κληρικούς της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας από τη Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου, χιλιάδες Ουκρανοί πιστοί συμμετείχαν σε λειτουργίες και λιτανείες για την υπεράσπιση της μονής, με τον ηγούμενό της, μητροπολίτη Παύλο να δηλώνει ότι θα εμμείνουν έως τέλους στην αφοσίωσή τους προς τα ιερά τους.
Οι μοναχοί μάλιστα δίνουν σε πιστούς βιβλία και κειμήλια, για να τα προστατεύσουν σε περίπτωση βίαιης επίθεσης και απόπειρας κατάληψης της Λαύρας από κρατικές ή παρακρατικές ομάδες. Σε μια δραματική ομιλία του, ο μητροπολίτης Παύλος, κάλεσε τους πιστούς σε ομολογία πίστεως και δήλωσε ότι ο ίδιος δεν φοβάται να πυροβοληθεί ή να πεθάνει. Είπε στο εκκλησίασμα ότι δεν πρόκειται για εξεγέρσεις ή για επαναστάσεις, αλλά για την προσευχή με τον τρόπο που έχουμε διδαχθεί. Το βάπτισμα είναι αυτό που διαχωρίζει τους πιστούς από τις δυνάμεις του κακού και της αμαρτίας, όπως τον λαό του Θεού κατά την έξοδό του από την Αίγυπτο, πρόσθεσε.
Η Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου, που αποτελεί το πιο σημαντικό προσκύνημα στην Ουκρανία, καθώς εδώ έχει συνταχθεί το Χρονικό για την Ιστορία των Ρως, αναστηλώθηκε από τη δεκαετία του 1990 και μετά από την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, που τελεί υπό την πνευματική δικαιοδοσία της Μόσχας. Τώρα, όμως, διεκδικείται από την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας υπό τον μητροπολίτη Επιφάνιο (Ντουμένκο), η οποία έχει συγκροτηθεί με πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, και, σε περίπτωση μη αποδοχής των μοναχών να την εγκαταλείψουν, όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοικτά, ακόμη και αυτό της βίαιης κατάληψης από τις κρατικές αρχές.
Είναι χαρακτηριστικό το μήνυμα που έστειλε ο μητροπολίτης Επιφάνιος της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας προς τους μοναχούς της Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου, οι οποίοι υπάγονται στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία υπό τον μητροπολίτη Ονούφριο. Ο Επιφάνιος καλεί τους μοναχούς να προσχωρήσουν στην υπ’ αυτόν αυτοκέφαλη Εκκλησία, σταματώντας να υπηρετούν τον «ζυγό της Μόσχας». Αρνείται ότι έχει κατά νου να προβεί σε διώξεις, όπως αυτές που είχαν λάβει χώρα από τις κομμουνιστικές αρχές, ενώ κάνει λόγο για εργαλειοποίηση της υπό τον μητροπολίτη Ονούφριο Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στο πλαίσιο μιας «υβριδικής επίθεσης» εναντίον της Ουκρανίας. Η βασική κατηγορία του Επιφανίου είναι ότι η Λαύρα των Σπηλαίων λειτουργεί ως κέντρο διάδοσης της θεωρίας του «ρωσικού κόσμου». Στην επιστολή του ο επικεφαλής της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας εκφράζει την ελπίδα ότι σύντομα το ουκρανικό κράτος θα απαγορεύσει οριστικά με νόμο την επιρροή της Μόσχας στην ουκρανική εκκλησιαστική ζωή, χωρίς να υπεισέρχεται στο τι ακριβώς σημαίνει αυτή η απαγόρευση και πώς συνάδει με την έννοια της θρησκευτικής ελευθερίας.
Απευθυνόμενος στους μοναχούς, υπόσχεται ότι όσοι προσχωρήσουν στην υπ’ αυτόν αυτοκέφαλη εκκλησία και σεβαστούν τους κανόνες του σχετικού Τόμου, απομακρυνόμενοι από τον ηγούμενό τους, θα μπορέσουν να συνεχίσουν να ζουν και να διακονούν στη Λαύρα. Θα μπορούν επίσης να διατηρήσουν την αρχαία σλαβονική λειτουργική γλώσσα στις ακολουθίες, συνδυάζοντάς την με τη σύγχρονη ουκρανική, ενώ αυτό από το οποίο θα πρέπει να αποστούν είναι η ιδεολογία περί ρωσικού κόσμου, την οποία χαρακτηρίζει ως πλάνη.
Το Τμήμα Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας απάντησε άμεσα ότι οι μοναχοί της Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου έχουν αποκριθεί ήδη από τον Ιανουάριο του 2023, οπότε έγιναν παρόμοιες δηλώσεις από τον Επιφάνιο, ότι «ήταν, είναι και θα είναι με την αλήθεια, πιστοί στην κανονική Εκκλησία και τον προκαθήμενό της, Μακαριώτατο Μητροπολίτη Ονούφριο». Στην απάντηση τονίζεται ότι οι μοναχοί που ζουν στη Λαύρα των Σπηλαίων είναι Ουκρανοί πολίτες και αποτελούν ουκρανικό μοναχισμό και όχι ρωσικό, όπως συνηθίζεται να λέγεται στα ελεγχόμενα ουκρανικά μέσα ενημέρωσης.
Προστίθεται επίσης πως αποτελεί ψευδές μιντιακό στερεότυπο ότι η Λαύρα των Σπηλαίων έχει τώρα περιέλθει στο Πατριαρχείο της Μόσχας, ενώ η αλήθεια είναι ότι οι μοναχοί και κληρικοί που ζουν σε αυτήν είναι Ουκρανοί και ανήκουν στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (η οποία, σημειωτέον, διέκοψε τις σχέσεις της με τη Ρωσική Εκκλησία μετά την έναρξη του πολέμου). Υποστηρίζεται επίσης ότι ο λόγος που ο Επιφάνιος κάνει τις όποιες παραχωρήσεις, λ.χ. στο γλωσσικό θέμα, είναι ότι η υπ’ αυτόν Αυτοκέφαλη Εκκλησία δεν έχει αρκετούς μοναχούς, για να στελεχώσει τη Λαύρα, ενώ θέλει να σφετεριστεί τον πολύχρονο μόχθο των ήδη εγκαταβιούντων, εντάσσοντάς τους στη δική του δομή. Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία απορρίπτει ως ψευδείς τις εγκλήσεις ότι η Λαύρα λειτουργεί ως κέντρο προβολής της θεωρίας του «ρωσικού κόσμου» εναντίον της Ουκρανίας.
Αυτό που πραγματικά διχάζει την Ουκρανία είναι οι βιαιότητες που διαπράττονται εναντίον της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας με σκοπό μέσα από την έξαρση παρόμοιων περιστατικών τη βίαιη και καταναγκαστική ενοποίηση των εκκλησιαστικών κοινοτήτων. Στην επιστολή τονίζεται ότι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει πάνω από χίλια χρόνια ιστορίας, ενώ η Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας μόλις τέσσερα, απαρτιζόμενη από αποσχισθέντες και βασιζόμενη στην κρατική βία. Επισημαίνεται μάλιστα η αντίφαση ότι το ουκρανικό καθεστώς παραβιάζει βάναυσα τις αρχές της θρησκευτικής ελευθερίας και των δικαιωμάτων, στα οποία ομνύει, καταλήγοντας εντέλει στη διάσπαση της ενότητας του ουκρανικού λαού σε μια κρίσιμη στιγμή. Ειδικότερα, μια επαπειλούμενη κρατική απαγόρευση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας θα αποτελέσει την πλήρη διάρρηξη της ομόνοιας του ουκρανικού λαού και της εκκλησιαστικής ενότητας.
Σημειωτέον ότι ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος έχει απευθύνει τηλεοπτικό μήνυμα όπου παρατηρεί την αντίφαση ανάμεσα στη διακηρυσσόμενη αφοσίωση της κυβέρνησης του Κιέβου στις αρχές της δυτικής δημοκρατίας, της θρησκευτικής ελευθερίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων αφενός και την βάναυση παραβίασή τους αφετέρου, με την εκδίωξη των μοναχών της Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου. Όπως τόνισε ξανά κατά την έναρξη των εργασιών της Συνόδου της Ρωσικής Εκκλησίας, πρόκειται για μία ωμή καταστρατήγηση και εμπαιγμό της αρχής των δικαιωμάτων και των ελευθεριών του ανθρώπου, καθώς παρόμοια προσβολή δικαιωμάτων δεν είχε συμβεί επί του σοβιετικού καθεστώτος. Η αντίφαση αυτή, κατά τον Πατριάρχη Κύριλλο, αποκαλύπτει έναν εσωτερικό διχασμό της ουκρανικής κοινωνίας, μια βαθύτερη οντολογική αναλήθεια.
Ο Πατριάρχης Μόσχας κάλεσε σε προσευχή, προκειμένου οι Ουκρανοί να αντέξουν τις διώξεις που πραγματοποιεί η κυβέρνηση του Κιέβου, θεωρώντας τις ως μια δοκιμασία στην πίστη και στην ελπίδα στον Θεό. Κάλεσε επίσης σε μια ποιμαντικώς ευαίσθητη προσέγγιση σε δύσκολα ζητήματα μαζί με την προσευχή για την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία και τους «χειμαζομένους αδελφούς και αδελφές που ομολογούν τον Χριστό στην Ουκρανία».