Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΒΟΛΤΑΙΡΟΣ – FRANCOIS MARIE AROUET (VOLTAIRE)
(Παρίσι 1694-1778)
«Ποιητής, φιλόσοφος, ιστορικός, φώτισε το ανθρώπινο πνεύμα και μάς προετοίμασε για την υποδοχή της ελευθερίας» (επιτύμβιο).
Μεγάλος γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος των νεότερων χρόνων, πρόδρομος του ρομαντισμού, κλασσικός λυρικός και τραγικός ποιητής με τεράστιο έργο. Πρωτότυπος ιστοριογράφος, αλλά κυρίως σαρκαστής των ανθρώπων και των θεσμών της εποχής του, ηγέτης των εγκυκλοπαιδιστών με πολυτάραχη ζωή. Από τις φυλακές της Βαστίλης εξόριστος στην Αγγλία, επίσημος ιστοριογράφος της γαλλικής αυλής, μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας, επίσημος προσκεκλημένος του αυτοκράτορα Φρειδερίκου στο Βερολίνο και κάτοικος της Γενεύης και του Φερνέ. Με ακλόνητη πίστη στην πρόοδο του πολιτισμού και στην ελευθερία, υπέσκαψε με τη ζωή και το έργο του την απολυταρχία και την φεουδαρχία της εποχής του και έγινε είδωλο της φιλελεύθερης αντικληρικής αστικής τάξης και μέγας διδάσκαλος της πεζογραφίας και του γαλλικού πνεύματος.
Έργα: Henriade (1728), Οιδίπους (1718), Βρούτος (1730), Ζαΐρα (1732), Ο θάνατος του Καίσαρα (1735), Μωάμεθ ή φανατισμός (1741), Ζαντίγκ (1747), Ο αιών του Λουδοβίκου ΙΔ΄ (1751), Μικρομέγας (1752), Η παρθένος της Ορλεάνης (1755), Ποίημα για την καταστροφή της Λισσαβώνος (1756), Δοκίμιο περί των ηθών (1756), Το ορφανό της Κίνας (1759), Αγαθούλης (1759), Ταγκρέδος (1760), Πραγματεία περί ανεξιθρησκείας (1763), Φιλοσοφικό λεξικό (1764), Σκύθες (1767), Ενζενύ (1767), Πριγκίπισσα της Βαβυλώνος (1768), Οι νόμοι του Μίνωος (1772), Ειρήνη (1778).
Βιβλιογραφία: [L. Moland, Oeuvres Complètes, Paris (1877-1885), 52 τόμ., Voltaire Foundation, Complete Works of Voltaire, Oxford, 200 τόμ.], Επιστολή Κοραή προς Πρωτοψάλτη, 1791, Gust. Desnoiresterres, Voltaire et la société au XVIII siècle, 1867-1876, E. Champion, Voltaire études critiques, 1892, R. Naves, Voltaire, l’ homme et l’ oeuvre, 1942, A. Maurois, Voltaire, 1945, Ira O. Wade, Studies on Voltaire, 1967, Δανάη και Νικ. Κουχτζόγλου, Κριτική Παρουσίαση στα φιλοσοφικά διηγήματα Βολταίρου, 1976, J.M.C. Hewett, The Great Debate, Life of Voltaire, 2006, Petri Liukkonen, Voltaire (1694-1778), Pseudonym of Francois Marie Arouet, 2009, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Προτομή, Ιωάν. Ant. Hudon, 1778, Λούβρο, Παρίσι, Προσωπογραφία, Nic. Largilliere (1718), Μουσείο Καρναβαλέ, Παρίσι, Άγαλμα, Πιγκάλ, Επιτύμβιο άγαλμα, Πάνθεον, Παρίσι.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Και αν ακόμη δεν υπήρχε ο Θεός, οι άνθρωποι θα έπρεπε να τον ανακαλύψουν» (Βολταίρος).
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΒΟΛΤΑΙΡΟΣ, ΖΑΝΤΙΓΚ
* * *
Οι θεωρίες για τον Θεό και τη θρησκευτική συνείδηση διακρίνονται πρώτα σε ψυχολογικές (ψυχολατρεία, προγονολατρεία, φετιχισμός, ζωολατρεία) και έπειται σε οντολογικές (θεϊσμός, ντεϊσμός, πανθεϊα, πανενθεϊα, αθεϊα).
Ο θεϊσμός (από το Θεός) είναι ένα σύστημα που δέχεται Θεό και κόσμο διαφορετικούς, Θεό δημιουργό του κόσμου, Θεό που μεριμνά για τα δημιουργήματά του. Ο ντεϊσμός (διϊσμός από το Δία) δέχεται μεν Θεό δημιουργό του κόσμου, αρνείται όμως κάθε επέμβασή του στη λειτουργία του δημιουργήματος, αφήνοντάς το να λειτουργεί με φυσικούς νόμους.
Ο Κάντιος είπε ότι, “Der Deist glaubt einen Gott, der Theist aber einen lebendigen Gott” (Ο διϊστής πιστεύει εις ένα Θεό, ο δε θεϊστής εις ένα θεό ζώντα) (Κριτική του καθαρού λόγου). Και κατά τον Αριστοτέλη, αφηρημένο μονοθεϊστή, ο Θεός είναι “οὐσία τὶς ἀδιος καὶ ἀκίνητος καὶ κεχωρισμένη τῶν αἰσθητῶν” (Μετά τα Φυσικά, Λ7, 1073a4).
