Επιμέλεια: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ζ ΄ ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ – CONSTANTINOS PORFYROGENNITOS
(Κωνσταντινούπολη 905 – Όλυμπος, Βυθινία 959)
Διάδοχος του Λέοντα ΣΤ΄ του Σοφού και της Ζωής Καρβουνοψίνας. Βασίλευσε κατ’ όνομα επταετής υπό κηδεμονία και ως ενήλικας υπό την επιρροή της συζύγου του Ελένης και του πεθερού του Ρωμανού Λεκαπηνού. Κατά την διάρκεια της βασιλείας του αντιμετωπίστηκαν βουλγαρικές, αραβικές και βαρβαρικές επιδρομές με τη στρατηγία των Φωκάδων, Λέοντα, Βάρδα και Νικηφόρου και του Ιωάννη Τσιμισκή. Κύριο έργο του υπήρξε η προστασία των γραμμάτων και των τεχνών, η ανάπτυξη της παιδείας και ειδικότερα της σχολής της Μαγναύρας, η φιλανθρωπία καθώς και η συγγραφή, είτε από τον ίδιο είτε υπό την προστασία του, πολλών έργων ιστορικών και εγκυκλοπαιδικών, όπως το Λεξικό του Σουίδα, η Συλλογή Βίων Αγίων του Συμεών Μεταφραστή, οι Ιστορικές Συλλογές, οι Συνεχισταί του Θεοφάνους κ.α. (Βασιλικά, Γεωπονικά, Ιππιατρικά, Επιτομή).
Έργα: Ιστορική διήγησις του βίου και των πράξεων Βασιλείου του αοιδήμου ηγεμόνος, Διήγησις περί της προς Άβγαρον αποσταλείσης αχειροποιήτου θείας εικόνος Χριστού του Θεού ημών, Λόγος πανηγυρικός επί τη μετακομιδή του λειψάνου του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν του θεοστεφούς και πορφυρογεννήτου βασιλέως, Περί θεμάτων, Έκθεσις της βασιλείου τάξεως, Λόγος προς τους στρατηγούς, (Βροντολόγος;, Επιστολαί, Ποιήματα).
Βιβλιογραφία: Arnold Toynbee, Ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος και ο κόσμος του, 1973, G. Moravcsik, Byzantinoturcica Α΄, 1983, J.J. Norwich, Byzantium, A. Vasiliev, History of the Byzantine empire, G. Ostrogorsky, History of the Byzantine state, Σ. Τρωϊάνος, Οι πηγές του βυζαντινού δικαίου, 1999, Δ. Ντούρτας, Κωνσταντίνος Ζ΄ Πορφυρογέννητος, Ο λόγιος αυτοκράτορας, 2008, Εγκυκλοπαιδεία Πάπυρος – Λαρούς, Βικιπαίδεια.
Εικονογραφία: Μικρογραφία, Κώδικας Βιβλιοθήκης Ντέστε, Μοδένα, Ο Ιησούς Χριστός στέφων τον Κωνσταντίνο, ελεφαντοστούν, Ιστορικό Μουσείο Μονάχου.
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΚΩΝ. ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΝΗΤΟΣ, ΕΚΘΕΣΙΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΑΞΕΩΣ
** ** **
Η πολιτική γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στην Ελλάδα. Οι πυθαγόρειοι ανέπτυξαν την πολιτική σκέψη στους αριστοκρατικούς κύκλους. Οι σοφιστές δίδαξαν την τέχνη της πολιτικής στην αρχαία πόλη. Ο Σωκράτης παρουσίασε την ηθική βάση της πολιτικής, θέτοντας την παιδεία και την αρετή ως κεντρική ιδέα της πολιτικής φιλοσοφίας. Ο Πλάτων διετύπωσε τους όρους δημιουργίας του ιδανικού κράτους. Καθόρισε σκοπό της ζωής την αρετή και την τελειότητα. Και όρισε ως έργο της πολιτικής την καλύτερη κυβέρνηση, το γενικό καλό, την ευδαιμονία των πολιτών.
Ο Αριστοτέλης θεωρείται ιδρυτής της πολιτικής επιστήμης. Χωρίς να διαχωρίσει τελείως την ηθική από την πολιτική εξέτασε με επιστημονικό τρόπο τα πολιτικά πράγματα. Η θεωρία έπρεπε να βασίζεται στην εμπειρία. Και η έρευνα του Αριστοτέλη στράφηκε μεθοδικά, συστηματικά στην εξέταση της πολιτικής πραγματικότητας της εποχής του. Από τα συντάγματα και την πορεία των πολιτειών της αρχαίας Ελλάδας έβγαλε τα συμπεράσματα που εξέθεσε στα Πολιτικά του, καθόρισε τα είδη των ορθών και των μη ορθών πολιτευμάτων. Αναζήτησε το καλύτερο κράτος και το βρήκε στη σύνθεση του ιδανικού και του πραγματικού, του επιδιωκόμενου και του δεδομένου, του ευκταίου και του εφικτού.
Η καταστροφή της ελληνικής πόλης συνεπέφερε και την εξάλειψη της πολιτικής επιστήμης. Ήδη ο Επίκουρος συμπύκνωσε την απογοήτευση για την πολιτική δράση στο περίφημο “λάθε βιώσας”. Ολόκληρος ο Μεσαίωνας δεν δίδει ευκαιρίες στην πολιτική επιστήμη. Η οικουμενικότητα της πολιτικής διατηρεί μια στατικότητα στην ιστορία. Ωστόσο η πολιτική πρακτική και στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και πολύ περισσότερο στο Βυζάντιο, ασκείται συστηματικά και αποτελεσματικά. Η πολιτική θεωρία των βυζαντινών, η διακυβέρνηση του κράτους και η αντιμετώπιση των εξωτερικών εχθρών αποτέλεσαν επί χίλια έτη μια πετυχημένη διαδικασία. Ο εθνικισμός, ο ιμπεριαλισμός, ο πατριωτισμός των βυζαντινών αποτελούν διαδοχικές όψεις της ιστορίας της ανατολικής αυτοκρατορίας. Η διαπλοκή των σχέσεων κράτους και εκκλησίας, κοινωνίας και οικονομίας, ελληνισμού και ρωμαϊσμού, αποτελούν το πεδίο της βυζαντινής πολιτικής. Η ελληνική Πατρολογία περιέχει και τις πολιτικές ιδέες της βυζαντινής αυτοκρατορίας, όπως και η Έκθεσις του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, ή Αλεξιάς της Άννας Κομνηνής και το Στρατηγικόν του Κεκαυμένου.