Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ Ο ΣΑΜΙΟΣ – PYTHAGORAS
(Σάμος περ. 580 π.Χ. – Μεταπόντιο, Κάτω Ιταλία περ. 500 π.Χ.)
Κορυφαίος σοφός και μαθηματικός της αρχαιότητας, μεγάλος μύστης, ιδρυτής της Πυθαγορείου Σχολής στον Κρότωνα. Επισκέφτηκε τη Λέσβο, τη Μίλητο και την Αίγυπτο, αιχμαλωτίστηκε στη Βαβυλώνα και ταξίδεψε στην Κρήτη, στο Μαντείο Δελφών και τέλος στην Κάτω Ιταλία. Η προφορική του διδασκαλία στην κοινότητα του «Ομοακείου» περιλάμβανε διάφορες βαθμίδες μύησης των μαθητών του, με απόλυτη πειθαρχία και πίστη στην αυθεντία του δασκάλου (αὐτὸς ἔφα). Πίστευε στην μετεμψύχωση, στην τάξη της μορφής και στην αρμονία του κόσμου. Έργο του είναι η λειτουργική θεωρία των αριθμών στον κόσμο των αντικειμένων και στη μουσική. Η επίδραση του πυθαγορισμού στον Πλάτωνα και τους νεοπλατωνικούς φιλοσόφους, στη μαθηματική επιστήμη και στο νεότερο εσωτερισμό και μυστικισμό υπήρξε καθοριστική στην εξέλιξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Έργα: (Νεοπυθαγόρειοι), Χρυσά Έπη.
Βιβλιογραφία: [Έκδ. H. Diels – W. Kranz, Die Fragmente der Vorsokraticer, Dublin-Zürich (1952)], Πορφύριος, Πυθαγόρου βίος, Ιάμβλιχος, Περί πυθαγορικού βίου, Διογένης Λαέρτιος, VIII, Πυθαγόρας, Apuleius, Apologia, A. Delatte, La vie de Pythagora de Diogene Laerte, 1922, Chaignet, Pythagore et la philosophie, Pythagoricienne, 1873, W. Burket, Lore and science in ancient phythagoreanism, 1972, Ε. Παντελάκης, Χρυσά Έπη Πυθαγόρου, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου (άρθρ. Ε. Σταμάτη, Ν. Ζαφειρίου).
Εικονογραφία: Προτομή, Μουσείο Καπιτωλίου, Ρώμη, Προτομή, Μουσείο Βατικανού.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: Πυθαγόρειο θεώρημα: α2 + β2 = γ2
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΥΘΑΓΟΡΑΣ, ΧΡΥΣΑ ΕΠΗ (1-71)
* * *
Να μιλήσομε για την ουσία, για το αντικείμενο της γνώσης, αποτελεί το πιο δύσκολο πρόβλημα της γνωσιολογίας. Και ξέρομε πως στη φιλοσοφία είναι πολλές φορές δυσκολότερο να θέσομε το πρόβλημα παρά να το λύσομε.
Στη διαδικασία του γνωστικού φαινομένου, έχομε ένα υποκείμενο και ένα αντικείμενο. Ποιο από τα δύο παίζει τον μεγαλύτερο ρόλο; Το αντικείμενο είναι διαφορετικό από το υποκείμενο; Ή μήπως είναι δημιούργημά του; Οι απαντήσεις, οι απόψεις, οι ερμηνείες, συγκρούονται. Τονίζοντας το υποκείμενο έχομε την υποκειμενική αντίληψη. Προβάλλοντας το αντικείμενο έχομε την αντικειμενική αντίληψη. Απ’ εδώ ο ιδεαλισμός, ο ρεαλισμός, ο φαινομενισμός. Καμμιά από τους θεωρίες αυτές δεν δίδει απάντηση ικανοποιητική στα ερωτήματά μας. Αλλά αφού βάλαμε το ζήτημα θεωρητικά θα έχομε και θεωρητικές λύσεις.
Μολαταύτα ο Έγελος υπερασπίστηκε τη θέση του, “Ό,τι είναι έλλογο είναι πραγματικό και ό,τι είναι πραγματικό είναι έλλογο”. Η ύπαρξη είναι εν μέρει φαινόμενο και μόνο εν μέρει πραγματικότητα. Κάθε γνώμη και πλάνη, κάθε κακό καθώς και κάθε εξαθλιωμένη ή εφήμερη ύπαρξη, παίρνουν τυχάρπαστα το όνομα της πραγματικότητας. Η φιλοσοφία έχει να κάνει με μια πραγματικότητα της οποίας εκείνα τα αντικείμενα, οι θεσμοί, οι καταστάσεις κ.λ.π. δεν είναι παρά μόνο η επιπόλαια εξωτερική άποψη (Η Επιστήμη της Λογικής).
Τα πράγματα ενάντια στη συνείδηση και η συνείδηση ενάντια στα πράγματα. Τότε έρχεται ο Σαρτρ με την άρνηση επιλογής ανάμεσα στο ρεαλισμό και το σολιψισμό, μεταξύ του υλισμού και του ιδεαλισμού. “Αρνούμαι τη στείρα αντιπαράθεση που διέπει την ιστορία της φιλοσοφίας, που υποστηρίζουν οι οπαδοί ενός κόσμου χωρίς συνείδηση ή οι φανατικοί μιας συνείδησης χωρίς κόσμο”. Η συνείδηση προσδίδει στα πράγματα την ουσία της αλήθειας και του νοήματός τους. Και η υλικότητα των πραγμάτων που αντιλαμβανόμαστε αποτελεί αντανάκλαση μιας αλήθειας εγγεγραμμένης στην ίδια την υπόστασή τους.