Επιμέλεια – Κείμενα: Στρατής Παπαμανουσάκης
ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ ΜΕΔΙΟΛΑΝΩΝ – AMBROSIUS
(Τρήρ 333/340 – Μιλάνο 397)
Επιφανής Πατέρας, Άγιος και ουσιαστικά πρώτος θεολόγος της Λατινικής Εκκλησίας, εκκλησιαστικός ρήτορας και συγγραφέας, αναδείχθηκε εντός οκταημέρου από κατηχούμενος σε Επίσκοπο Μεδιολάνων, διετέλεσε δε διοικητής Λιγουρίας και Αιμιλίας. Σφοδρός πολέμιος των ειδωλολατρών και του αρειανισμού, προώθησε τον εκχριστιανισμό των αυτοκρατορικών θεσμών και το μοναχισμό, ανέπτυξε δε μεγάλο ποιμαντικό, εκλαϊκευτικό και φιλανθρωπικό έργο. Μεγαλουργός ιεράρχης, σύμβουλος των αυτοκρατόρων, δεν δίστασε να κατηγορήσει ακόμα και τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο για τη σφαγή των Θεσσαλονικέων. Αντίπαλος του παπικού πρωτείου, με ισχυρές επιρροές της ανατολικής παράδοσης και γνώση της στωικής και νεοπλατωνικής φιλοσοφίας. Θεωρείται δημιουργός του αμβροσιανού μέλους και καθιερωτής του λειτουργικού άσματος και της αντιφωνίας στη ρωμαιοκαθολική εκκλησία.
Έργα: Ερμηνεία εις Εξαήμερον, Περί καθηκόντων των λειτουργών, Περί παρθενίας, Περί πίστεως, Περί μυστηρίων, Επιστολαί, Ύμνοι, Περί του μυστηρίου της ενσαρκώσεως του Κυρίου, Περί του Αγίου Πνεύματος, Περί μετανοίας, Ερμηνεία ψαλμών, Εξήγησις εις το κατά Λουκάν Ευαγγέλιον..
Βιβλιογραφία: [Έκδ. Παυλίνος, Viti Ambrosii, (412), J.P. Migne, Λατινική Πατρολογία, Παρίσι (1844), 14-17], Συμεών Μεταφραστής, Βίος και πολιτεία του Οσίου Πατρός ημών Αμβροσίου, Επισκόπου Μεδιολάνων, Th. Förster, Ambrosius, 1884, A. Baunard, Histoire de S. Ambroise, 1899, H.v. Campenhausen, Ambrosius als Kirchenpolitiker, 1929, F.H. Dudden, The life and Times of St. Ambroise, 1935, G. Toscani, Theologia de la chiesa in Saint Ambrogio, 1974, L.F. Pizzolato, La dottrina esegetica di S. Ambrogio, 1978, Φ.Σ. Ιωαννίδης, Εκκλησιαστική γραμματολογία, Συγγραφείς και Πατέρες της Δύσης, 2004.
Εικονογραφία: Αμβρόσιος ο Μεδιολάνων, Βαζολίνο, Βαπτιστήριο Καστελλιόνε ντ’ Ολόνα, Ψηφιδωτό, Ναός Αγίου Αμβροσίου, Μιλάνο.
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ: «Ambrosium Episcopum» (Λαϊκό σύνθημα, Μιλάνο 374).
ΚΕΙΜΕΝΑ: ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΟΜΙΛΙΑΙ ΕΙΣ ΕΞΑΗΜΕΡΟΝ
* * *
Η Ορθοδοξία είναι κοινωνία, συλλογικότητα, σοσιαλισμός. Η ουσία της Ορθοδοξίας δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συμμετοχή των πιστών στη θεία κοινωνία, στο κοινό ποτήριο, στη λειτουργία της Ευχαριστίας. Η Ορθοδοξία συγκροτείται, οργανώνεται, αναπτύσσεται μέσα στη συλλογικότητα, στην αδελφοσύνη των ανθρώπων, στην αλληλεγγύη των λαών. Στην Ορθοδοξία κάθε ατομικισμός είναι απαράδεκτος. Δεν υπάρχει στους κόλπους της το άτομο, αλλά το πρόσωπο, το πρόσωπο που προϋποθέτει τον άλλο, τα πρόσωπα που κοινωνούν ο ένας τον άλλο. Τα μέλη της Εκκλησίας συνδέονται οργανικά μεταξύ τους, όπως τα μέλη ενός σώματος. Ο κάθε πιστός είναι μέλος μιας ενορίας, κάθε ενορία είναι μέλος μιας επισκοπής, κάθε επισκοπή είναι μέλος μιας ευρύτερης Εκκλησίας. Και όλες μαζί οι Εκκλησίες συναποτελούν την Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία.
Αλλά πέρα από την απλή αυτή συλλογικότητα, η Ορθοδοξία διδάσκει την ισότητα, την αγάπη, τη φιλανθρωπία. Δεν διακρίνει πρόσωπα, τάξεις, προνόμια. Καταπολεμεί την ιδιοκτησία και διοργανώνει τις πρώτες χριστιανικές αγάπες. Κατηγορεί τον πλούτο και προτρέπει στη διανομή του “μὴ κτήσασθε χρυσὸν μηδὲ ἄργυρον μηδὲ χαλκὸν εἰς τὰς ζώνας ὑμῶν, μὴ πήραν εἰς ὁδὸν μηδὲ δὺο χιτώνας μηδὲ ὑποδήματα μηδὲ ράβδον” (Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, Ι΄ 9-10) “ὁ ἔχων δύο χιτῶνας μεταδότω τῷ μὴ ἔχοντι καὶ ὁ ἔχων βρώματα ὁμοίως ποιείτω” (Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον, Γ΄ 11). Μα εκτός από τη διδασκαλία του Χριστού, οι Πατέρες της Εκκλησίας χτύπησαν ανοιχτά, σε κάθε ευκαιρία την αδικία, την αυθαιρεσία, τον πλούτο. Γνωστές είναι οι Ομιλίες του Ιωάννη του Χρυσοστόμου, οι απόψεις του Αμβροσίου Μεδιολάνων για την κοινοκτημοσύνη, η δημιουργία της Βασιλειάδος του Μεγάλου Βασιλείου. Και αργότερα η Ορθοδοξία συγκροτεί τις μοναστικές κοινότητες, με τον κοινοβιακό τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης, έμπρακτη εφαρμογή της ορθόδοξης διδασκαλίας. Εδώ ισχύει το “ένας για όλους, όλοι για έναν”. Ακόμα περισσότερο το “από τον καθένα ανάλογα με τις δυνατότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του”. Η κοινοκτημοσύνη, ο κολλεκτιβισμός, ο κομμουνισμός βρίσκουν εδώ μια μορφή πραγμάτωσής τους.