του Κώστα Εφήμερου
Οι εκπρόσωποι των διεθνών πιστωτών έχουν αποχωρήσει από την Ελλάδα για να γιορτάσουν την ημέρα των ευχαριστιών αφήνοντας στην ελληνική κυβέρνηση κείμενο συμφωνίας το οποίο έχει ακόμα εκκρεμότητες. Αυτό τουλάχιστον μας λέει η κυβέρνηση γιατί οι δικές μας πληροφορίες λένε το ακριβώς αντίθετο.
Τις τελευταίες ημέρες παρακολουθούμε με ενδιαφέρον την τελευταία πράξη της πλήρους μετάλλαξης του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα κόμμα που προσομοιάζει επικίνδυνα με τη ΝΔ του Αντώνη Σαμαρά. Από το δειλό success story που παρουσίασε η κυβέρνηση πριν το καλοκαίρι περάσαμε σε δηλώσεις τύπου «επιτέλους τώρα βγαίνουμε στην ανάπτυξη» του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ για να καταλήξουμε σήμερα στο «έχουμε ήδη πετύχει την ανάπτυξη και θα μοιράσουμε πρωτογενές πλεόνασμα». Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι διαφοροποιείται από την ακροδεξιά πολιτική του Σαμαρά ως προς την διεκδίκηση για ελάφρυνση του χρέους, την αποτελεσματικότητα στις εισπράξεις και στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο γίνεται η διαπραγμάτευση με τους πιστωτές, όπου, κατά δήλωση του Γιώργου Κατρούγκαλου, «έχουμε απομονώσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο». Ας τα δούμε αναλυτικά:
Περί της συζήτησης για το χρέος
Το βράδυ της Τρίτης 21 Νοεμβρίου η Zedeucthe Zeitung δημοσίευσε στην ιστοσελίδα της πληροφορίες για μια μυστική συνάντηση του Washington Group, δηλαδή του ΔΝΤ, της Επιτροπής και των υπουργών Οικονομικών της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Ολλανδίας. Το θέμα της συζήτησης θα ήταν το ελληνικό χρέος και η βάση της η πρόταση του Κλάους Ρέγκλινγκ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Είναι γνωστό ότι το ΔΝΤ δεν θέλει να συμμετάσχει στο τρέχον 3ο ελληνικό πακέτο χωρίς αναδιάρθρωση του χρέους ενώ ταυτόχρονα ο Βόλφανγκ Σόιμπλε δηλώνει ότι δεν μπορεί να περάσει οποιαδήποτε βοήθεια για την Ελλάδα από το Γερμανικό Κοινοβούλιο χωρίς την συμμετοχή του Ταμείου.
Η κυβέρνηση Τσίπρα βρίσκεται σε μια πολύ δύσκολη θέση: Ο υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, δηλώνει ανοιχτά τις τελευταίες ημέρες ότι αν δεν κλείσει γρήγορα η 2η αξιολόγηση και δεν υπάρξουν συγκεκριμένα βήματα για το χρέος τότε το πρόγραμμα θα «κανιβαλιστεί». Το πρόβλημα για την Ελλάδα είναι ότι ενώ συμφωνεί απόλυτα με το Ταμείο ως προς την ανάγκη αναδιάρθρωσης του χρέους προκειμένου αυτό να καταστεί βιώσιμο (στην πιο light εκδοχή της φρασεολογίας του Ταμείου γιατί μέχρι πρόσφατα η Κριστίν Λαγκάρντ έκανε λόγο για «γενναίο κούρεμα» και όχι «αναδιάρθρωση»), την ίδια στιγμή το ΔΝΤ ζητάει την υιοθέτηση άμεσων και σκληρών μέτρων που περιλαμβάνουν απελευθέρωση αγορών, ομαδικές απολύσεις, νομιμοποίηση της ανταπεργίας, μειώσεις σε βασικές συντάξεις μέσω της κατάργησης της προσωπικής διαφοράς και περικοπές σε επικουρικές συντάξεις.
Με μια περίεργη διάθεση αισιοδοξίας ο Αλέξης Τσίπρας επένδυσε πολλά στην επίσκεψη του Μπάρακ Ομπάμα στην Αθήνα ο οποίος όμως εξέφρασε την σταθερή θέση του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ που δεν διαφοροποιείται από αυτή του ΔΝΤ. Εξαιτίας αυτού του «σχεδιασμού» η ελληνική κυβέρνηση έριξε τους τόνους κατά του Ταμείου τις τελευταίες εβδομάδες και φαίνεται ότι κάπως έτσι τελείωσε και η «απομόνωση» του. Η όλη στρατηγική της κυβέρνησης πάντως φαίνεται να έσκασε άδοξα στο αόρατο τοίχος της Γερμανίας με τον επίλογο να γράφεται από τον εκπρόσωπο Τύπου (και δεξί χέρι του Τσίπρα), Δημήτρη Τζανακόπουλο, ο οποίος σε μια αποστροφή του αναρωτήθηκε πως είναι δυνατόν η Μέρκελ να μην ακούει ούτε τον Ομπάμα.
Η συνάντηση του Washington Group τελικά ακυρώθηκε αν είχε ουδέποτε κανονιστεί γιατί υπάρχουν συγκεχυμένες πληροφορίες. Η ελληνική κυβέρνηση την είχε επιβεβαιώσει μέσω αρκετών υπουργών δικαιολογώντας μάλιστα την απουσία της από το Βερολίνο εξαιτίας της σύστασης του «θεσμικού οργάνου του Washington Group στο οποίο δεν περιλαμβάνεται η Ελλάδα» (στον ΣΥΡΙΖΑ έχουν περάσει από τις καταγγελίες ότι το Eurogroup είναι άτυπο και απονομιμοποιημένο στην θεσμική θεώρηση οποιασδήποτε συνάθροισης υπουργών). Αν δεχτούμε τις πληροφορίες της Deutche Welle, η οποία υποστήριξε ότι η συνάντηση ακυρώθηκε εξαιτίας των διαρροών (γιατί ο Σόιμπλε και η Ε.Ε. υποστήριξαν ότι ουδέποτε είχε κανονιστεί κάτι) τότε αυτό που έχει σημασία είναι να δούμε ποιες είναι αυτές οι διαρροές, γιατί το πιθανότερο οι συμμετέχοντες να μην ενοχλήθηκαν από το δημοσίευμα τη ZZ. Οι «διαρροές» στις οποίες αναφέρεται η DW αφορούν την πρόταση Ρέγκλινγκ ο οποίος τις τελευταίες ημέρες έχει μιλήσει σε αρκετούς δημοσιογράφους και έχει αναφέρει λεπτομέρειές της. Σύμφωνα λοιπόν με αυτές τις πληροφορίες η πρόταση του ESM περιλαμβάνει μια ελάφρυνση του ελληνικού χρέους μέσω του re-profiling στην ωρίμανση, στα επιτόκια και στην εξομάλυνση των δόσεων ώστε να «απλώσουν» οι αποπληρωμές του χρέους για το 2017 που θεωρούνται δυσθεώρητες. Με την αύξηση της ωρίμανσης από τα 28 χρόνια περίπου που είναι τώρα στα 35+ και τις υπόλοιπες αλλαγές το συνολικό κέρδος για την Ελλάδα, πέραν της διευκόλυνσης στην εξυπηρέτησή του, δεν θα ήταν μεγαλύτερο από 30 έως 40 δισεκατομμύρια ευρώ, που αναλογεί περίπου σε ένα ποσοστό κουρέματος 8%. Σίγουρα όχι δηλαδή το «γενναίο κούρεμα» που αποζητούσε το ΔΝΤ.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω και γνωρίζοντας από τον Μάρτιο τη διαρροή της συζήτησης μεταξύ Βελκουλέσκου και Τόμσεν από το Wikileaks, μπορούμε με σχετική ασφάλεια να εξάγουμε κάποια συμπεράσματα. Καταρχάς το προφανές ότι το ΔΝΤ δεν είναι καθόλου απομονωμένο. Ο Σόιμπλε επιμένει στη συμμετοχή του και το Ταμείο θέλει να εμπλακεί για αρκετούς λόγους (αμερικάνοι αναλυτές μάλιστα κάνουν λόγο και για σοβαρό πρόβλημα εντός του Ταμείου εξαιτίας των εκθέσεων της ανεξάρτητης επιτροπής του και της πίεσης που του ασκούν οι μεγάλες αναπτυσσόμενες οικονομίες που συμμετέχουν). Το πρόβλημα είναι ότι από τις πρώτες ενδείξεις η Λαγκάρντ φαίνεται να υποχωρεί στην υπόθεση του χρέους ζητώντας λιγότερο δραστικά μέτρα και αλλάζοντας τη φρασεολογία των απαιτήσεων ενώ την ίδια ώρα φαίνεται εντελώς άκαμπτο στην υπόθεση των μέτρων. Η ελληνική κυβέρνηση δηλαδή κινδυνεύει να βρεθεί και πάλι μεταξύ συμπληγάδων. Τούτο μάλιστα φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τις πρόσφατες συνεντεύξεις των στελεχών της κυβέρνησης Τσίπρα αλλά και από την απομάκρυνση του Κατρούγκαλου που υποστήριζε ότι δεν υπήρχε καμία απολύτως περίπτωση να μειωθούν περισσότερο οι συντάξεις.
Τέλος, από τα όσα διαδίδει ο Ρέγκλινγκ είναι σαφές ότι οι χειροπιαστές αποδείξεις που ζητάει η κυβέρνηση, ακόμα και αν έρθουν, δεν θα είναι τίποτα περισσότερο από μια ευκαιρία για τον Αλέξη Τσίπρα να φορέσει γραβάτα και να μοιάζει ακόμα περισσότερο στον Σαμαρά. Τα όσα ακούγονται δεν έχουν καμία σχέση με δραστικά μέτρα στην υπόθεση του χρέους που θα μπορούσαν να αντιστρέψουν το κλίμα των αγορών.
Περί της αποτελεσματικότητας στις εισπράξεις
Η κυβέρνηση χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο το επιχείρημα των αυξημένων εσόδων στην προσπάθεια της να αποδείξει ότι είναι αποτελεσματική. Το επιχείρημα δεν είναι νέο και έχει ακουστεί και από τις επτά προηγούμενες μνημονιακές κυβερνήσεις. Μια ανάγνωση του προϋπολογισμού που κατατέθηκε την Δευτέρα στη Βουλή είναι αρκετή για να διαπιστώσει κανείς ότι τα έσοδα του κράτους έρχονται από κατασχέσεις καταθέσεων και αύξηση της φορολογικής βάσης η οποία όμως μειώνει την αναλογική αποδοτικότητά της αφού η μείωση της φοροδοτικής ικανότητας των πολιτών βαίνει σταθερά επιδεινούμενη. Έτσι, όπως ακριβώς γίνεται δημιουργική ανάγνωση των στοιχείων του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ προκειμένου να εμφανίζεται μια πλασματική μείωση της ανεργίας. με τον ίδιο τρόπο η παρουσίαση των εσόδων βασίζεται επίσης σε πλασματικά στοιχεία και στην αύξηση του βάρους του κορμού μια οικονομίας που πατάει σε πήλινα πόδια.
Περί της διαπραγμάτευσης
Πολύ καλά -συνήθως- πληροφορημένη πηγή μου μετέφερε ότι παρά τα όσα γράφονται δεν υπάρχει κανένα κείμενο συμφωνίας με εκκρεμότητες. Η πηγή, που επιθυμεί να παραμείνει ανώνυμη, υποστηρίζει ότι ο λόγος που δεν έχει διαρρεύσει τίποτα στον ελληνικό Τύπο για όσα έχουν ήδη συμφωνηθεί είναι η απουσία του Staff Level Aggrement, ή SLA όπως λέγεται μεταξύ τους. Σύμφωνα πάντα με αυτή την πηγή δεν πρόκειται να επιβεβαιωθεί ούτε η διαρροή που έγινε από το Μαξίμου σχετικά με 12 νομοσχέδια και τροποποιήσεις που θα κατατίθονταν μέσα στην εβδομάδα με το βλέμμα στραμμένο στο Eurogroup της Δευτέρας.
Παρά την προσπάθεια που κάνει η κυβέρνηση για ένα γρήγορο κλείσιμο της 2ης αξιολόγησης του 3ου προγράμματος όσο πλησιάζουν οι μέρες προς την σύγκλιση του Eurogroup αυξάνονται οι δηλώσεις περί «χάσματος» μεταξύ πιστωτών και Ελλάδας στα εργασιακά αλλά φαίνεται ότι οι συζητήσεις γίνονται σε δύο επίπεδα με την Κομισιόν και το Ταμείο σε επίπεδο περισσότερο φιλολογικό παρά πρακτικό. Η καθυστέρηση της διαπραγμάτευσης εξαιτίας της γιορτής των Ευχαριστιών σύμφωνα και με τα όσα έχουμε μάθει και από το Wikileaks, είναι πολύ πιθανό να είναι εντελώς προσχηματική και τα δύο μέρη, ΔΝΤ και Ε.Ε. να βρίσκονται απλά σε μια μικρή ανακωχή προκειμένου να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος στον Ρέντσι να ολοκληρώσει το Ιταλικό δημοψήφισμα χωρίς ακόμα περισσότερα εσωτερικά προβλήματα.
Στα παραπάνω πρέπει να γίνει μια σημείωση: Στην ομιλία του ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην Κοινοβουλευτική του Ομάδα το πρωί της Τετάρτης αν προσέξετε η ΝΔ θεωρεί πια σχεδόν δεδομένη την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και θέλει -πολύ λογικά- να υποβαθμίσει την αξία της. Το πρόβλημα όμως είναι ότι το συγκεκριμένο re-profiling του ελληνικού χρέους δεν είναι διαφορετικό από αυτό που υποσχέθηκαν οι πιστωτές στον Αντώνη Σαμαρά το 2012. Είναι λοιπόν λίγο παράδοξο από τη μία η Νέα Δημοκρατία να υποστηρίζει ότι μετά από δύο χρόνια ο Τσίπρας πλησιάζει απλώς στα όσα είχε καταφέρει η κυβέρνηση Σαμαρά και ταυτόχρονα να θεωρεί αυτή την κατάσταση καταστροφική για τη χώρα. Κάποια στιγμή πρέπει να μάθουμε τι διαφορετικό θα διεκδικούσε ο Μητσοτάκης και να μάθουμε αν θεωρεί όντως πετυχημένο το PSI που κατέστρεψε κυριολεκτικά τα ασφαλιστικά ταμεία για να μπορούν να έρχονται τώρα οι Ευρωπαίοι και να μας λένε ότι τα ταμεία δεν είναι βιώσιμα. Γιατί αν το μοναδικό επιχείρημα που αρθρώνει η αντιπολίτευση παραμείνει ότι ο Αλέξης Τσίπρας δεν είναι σοβαρός όπως ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ότι αυτός εξαιτίας του κύρους του θα πείσει τους διεθνείς πιστωτές να δεχτούν άλλου είδους προγράμματα με λιγότερη φορολογία τότε το επιχείρημα περί της έλλειψης σοβαρότητας και πειστικότητας θα πρέπει να διευρυνθεί σε όλα τα κυβερνητικά στελέχη και τους επικεφαλής των προηγούμενων κυβερνήσεων που αντιμετωπίστηκαν με πανομοιότυπο τρόπο. Δηλαδή στους γελοίους θα πρέπει να βάλει και τον εαυτό του.
Εν κατακλείδι
Η Ελλάδα δεν βρίσκεται σε θέση να διαπραγματεύεται οτιδήποτε. Όχι επειδή ο Αλέξης Τσίπρας δεν είναι σοβαρός πολιτικός αλλά επειδή στο παιχνίδι της διαπραγμάτευσης τίποτα άλλο δεν έχει σημασία από το τι και πόσα χαρτιά κρατάς στα χέρια σου. Όσο η κυβέρνηση, απ’ όπου και αν προέρχεται, θα είναι πιστή στην μνημονιακή πολιτική της λιτότητας, όσο δεν αποφασίζει να αλλάξει πίστα στο παιχνίδι τότε αυτό που θα κάνει είναι να επαιτεί και να ελπίζει ότι οι διεθνείς συγκυρίες μπορεί να την ευνοήσουν. Για αυτό το λόγο άλλωστε μια νέα κυβέρνηση υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη θα έχει τόση σημασία για την ζωή μας όσο και η γραβάτα που θα φορέσει ενδεχομένως ο Τσίπρας: απολύτως καμία.
Εφόσον ο Αλέξης Τσίπρας έχει αποδεχτεί τους όρους του παιχνιδιού και δεν έχει ηθικούς ενδοιασμούς να κατεβαίνει ένα-ένα τα σκαλιά που διάβηκε και ο Αντώνης Σαμαράς μην πιστεύετε καμία δήλωση εκ μέρους της κυβέρνησης. Μην πιστεύετε επίσης τις τρομακτικές διαρροές περί των απαιτήσεων των πιστωτών που μετά θα μειωθούν ώστε να φανεί ότι αποφύγαμε τα χειρότερα. Χρησιμοποιείστε το μυαλό και την μνήμη σας.
Η ελληνική κυβέρνηση έχει μόνο ένα δρόμο (εκτός φυσικά από αυτόν που διέσχισαν και όλες οι προηγούμενες). Να πει την αλήθεια στους πολίτες, να παραβεί τους ανήθικους όρους εμπιστευτικότητας των συμφωνιών και να ανοίξει τη διαπραγμάτευση έχοντας τον κόσμο στο πλευρό της. Άλλωστε -για να επιστρέψουμε στην αλληγορία του παιχνιδιού- αν ο αντίπαλος είναι πολύ καλός η μόνη ελπίδα να κερδίσεις καμία παρτίδα είναι να παίξεις με ανοιχτά χαρτιά και να κρατάς πάνω σου κανένα καλό συνδυασμό.