Του Γιάννη Αγγελάκη
Σε πρόσφατο άρθρο των Financial Times για το τι πρέπει να γίνει με αφορμή τις επιπτώσεις της επιδημίας του κορωνοϊού γίνεται λόγος για την ανάγκη για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για το οποίο θα χρειαστεί «η αντιστροφή της κυρίαρχης πολιτικής κατεύθυνσης των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών». Σε αυτό το νέο μείγμα πολιτικής «οι κυβερνήσεις… πρέπει να δουν τις δημόσιες υπηρεσίες ως επένδυση, και όχι ως βάρος» και πρέπει να βρουν τρόπο ώστε «η αγορά εργασίας να γίνει λιγότερο επισφαλής». Για να γίνουν όλα αυτά «η αναδιανομή του πλούτου πρέπει να μπει ξανά στην ατζέντα»[1].
Στο άρθρο γίνεται ένας παραλληλισμός που προκαλεί εντύπωση μεταξύ της περιόδου λίγο πριν την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της σημερινής περιόδου, καλώντας έτσι τους παγκόσμιους ηγέτες να ακολουθήσουν το παράδειγμα των ηγετών εκείνης της εποχής και να προχωρήσουν σε ένα νέου τύπου κοινωνικό συμβόλαιο που θα διασφαλίζει την κοινωνική ευημερία.
Πόσο βάσιμη μπορεί να είναι μία τέτοιου τύπου αισιοδοξία;
Οι συνθήκες λίγο πριν το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν πολύ διαφορετικές.
Οι ΗΠΑ ήταν ξεκάθαρο ότι θα ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος και ενώ διαφαινόταν η επερχόμενη ήττα των ναζί, γνώριζαν ότι απέναντί τους βρισκόταν η Σοβιετική Ένωση.
Δεν ήταν εποχή του τέλους των ιδεών ή του τέλους της ιστορίας. Υπήρχε μία ρευστότητα που επέτρεπε τα πολιτικά συστήματα να εμπλουτίζονται από ιδέες και πρακτικές.
Σήμερα, δεν υπάρχει αντίπαλο δέος.
Δεν υπάρχει Σοβιετική Ένωση.
Δεν υπάρχουν καν οι ΗΠΑ του Φρανκλίνου Ρούσβελτ.
Στη θέση τους υπάρχουν οι ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ ο οποίος θέλει η εξουσία του να είναι απόλυτη [2], η Ουγγαρία του Ορμπάν, που έγινε ο πρώτος κορωνο-δικτάτορας [3], οι Φιλιππίνες του Ντουέρτε που καλεί τους αστυνόμους να σκοτώνουν όσους δεν πειθαρχούν στα μέτρα [4], το Ισραήλ του Νετανιάχου με τα ακραία μέτρα επιτήρησης [5,6], υπάρχει η Ταϊβάν [7], και η Νότιο Κορέα [8].
Οι λύσεις που προκύπτουν στην αντιμετώπιση της επιδημίας του κορωνοϊού αποτελούν συνέχεια πολιτικών που ήδη βρίσκονται σε εφαρμογή [9, 10].
Οι ΗΠΑ παραμένουν κυρίαρχη δύναμη στον κόσμο (σε μικρότερο βαθμό οικονομικά και σε μεγαλύτερο βαθμό, στρατιωτικά και πολιτισμικά) όμως απέναντί τους βρίσκεται η απολυταρχική Κίνα [11].
Στις χώρες της Δύσης υπάρχει μία ροπή προς την εσωστρέφεια με την άνοδο της λαϊκιστικής ακροδεξιάς. Η Ευρώπη βιώνει έναν ιδιότυπο αυτο-ακρωτηριασμό που μοιάζει πιο πιθανό να επιταχυνθεί με τις παρούσες εξελίξεις παρά να αντιστραφεί.
Στον πυρήνα του προβλήματος βρίσκονται πολιτικές που θεωρούνται αναπόδραστες, νεοφιλελεύθερες πολιτικές που ακρωτηριάζουν το κοινωνικό και προετοίμασαν το έδαφος για την πολυεπίπεδη παγκόσμια κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Η επιδημία του κορωνοϊού δεν αλλάζει τις ισορροπίες αλλά μοιάζει σαν να συντελεί στην επιτάχυνση εφαρμογής πολιτικών και ισχυροποίησης των ήδη υπαρκτών τάσεων.
Όταν οι ελίτ αναλαμβάνουν την ευθύνη της άσκησης κοινωνικής κριτικής
Η αλήθεια ότι δεν είναι η πρώτη φορά που ακούγονται τέτοιου είδους ευχολόγια για τις δυνατότητες μιας ριζικής αλλαγής των συνθηκών της πραγματικότητας εξαιτίας μίας κρίσης.
Μοιάζει, λες και το δικαίωμα ακόμη και της κοινωνικής κριτικής, της αποτύπωσης του οποιουδήποτε διαφορετικού οράματος για το μέλλον του κόσμου θα πρέπει να εκφράζεται από τις ίδιες τις ελίτ έτσι ώστε να διασφαλίζεται ότι η όποια κριτική θα ασκείται δε θα μπορεί να αμφισβητήσει την κυριαρχία και τα δικαιώματά τους.
Έτσι, πριν τους FinancialTimes, ο Μακρόν μιλούσε για την υγεία που δεν έχει τιμή και τα δημόσια αγαθά που πρέπει να μείνουν έξω από τους νόμους της αγοράς. Παρόμοιες ομιλίες έχουν κάνει πολλοί ηγέτες του κόσμου αυτές τις ημέρες. Και ο Έλληνας πρωθυπουργός μίλησε για τους ήρωες γιατρούς του ΕΣΥ.
Λίγα χρόνια νωρίτερα, κατά την οικονομική κρίση του 2008 και ο Σαρκοζί μιλούσε για την «οικονομία της ρέντας και της κερδοκοπίας» του αγγλοσαξωνικού μοντέλου, και την ανάγκη «επανίδρυσης του καπιταλισμού με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης». [12,13]
Και αυτό το φαινόμενο δεν περιορίζεται σε πολιτικούς.
O Μαρκ Ζούκεμπεργκ, της facebook που δέχεται διαρκώς πυρά για τον τρόπο εκμετάλλευσης των προσωπικών δεδομένων των χρηστών και για τον κίνδυνο που δημιουργούνται από αυτή τη χρήση για τη δημοκρατική λειτουργία, μιλά για την ανάγκη προστασίας του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα. [14]
Οι λόγοι που εκφράζονται, αλλοιώνονται, προσαρμόζονται. Η κριτική που ασκείται ενσωματώνεται, γίνεται ακίνδυνη.
Και εν τω μεταξύ, οι αποφάσεις συνεχίζουν να λαμβάνονται, με τους φοβισμένους πολίτες να μένουν προσηλωμένοι στο τώρα και να μη μπορούν να ασχοληθούν με το πώς θα είναι το μέλλον. Αλλά οι κανόνες αλλάζουν. Τώρα, εν μέσω της επιδημίας του κορωνοϊού ο κόσμος μας αλλάζει.
«Μία παράλληλη επιδημία απολυταρχικών πολιτικών»
Νέοι νόμοι διευρύνουν τις δυνατότητες κρατικής παρακολούθησης και τις εξουσίες των κυβερνήσεων περιορίζοντας την ελευθερία κίνησης των ανθρώπων επ’ αόριστον και καταστρατηγόντας βασικές ελευθερίες.
Συστήματα παρακολούθησης όπως αυτά που εφαρμόζονται στη Νότιο Κορέα και στη Σιγκαπούρη θα είχαν προκαλέσει έκρηξη αντιδράσεων πριν μόλις μερικές βδομάδες, όμως τώρα εξυμνούνται ως καλές πρακτικές που κατάφεραν να θέσουν υπό έλεγχο την πανδημία.
Κυβερνήσεις που αρχικά ασκούσαν έντονη κριτική στην Κίνα τώρα ακολουθούν το παράδειγμά της.
Ο πρωθυπουργός της Ταϊλάνδης Prayuth Chan–ocha πέραν του δικαιώματος να περιορίζει την κίνηση των πολιτών τώρα έχει το δικαίωμα της απευθείας λογοκρισίας στα μέσα ενημέρωσης. Δημοσιογράφοι έχουν δεχθεί μηνύσεις και έχουν απειληθεί επειδή ασκούν κριτική στην κυβέρνηση για τη διαχείριση της κρίσης.
Οι διαμαρτυρίες στη Χιλή σταμάτησαν μετά την κήρυξη της χώρας σε κατάσταση καταστροφής ενώ η παρουσία του στρατού στο δρόμο έχει διασφαλίσει ότι οι αντιδράσεις έχουν παυθεί οριστικά.
Και η Fionnuala Ni Aolain, η Εκπρόσωπος των Ηνωμένων Εθνών σε ζητήματα αντιτρομοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκφράζει τον φόβο της ότι:
“…μπορεί να δούμε μία παράλληλη επιδημία απολυταρχικών και καταπιεστικών πολιτικών που θα εμφανίζονται σε αντιστοιχία με την επιδημία υγείας” [15]
Μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου, ψηφίστηκαν μία σειρά νόμοι εις το όνομα της πάταξης της τρομοκρατίας που έδωσαν υπερεξουσίες παρακολούθησης και επιτήρησης στο κράτος των ΗΠΑ. Σήμερα, 19 χρόνια μετά, κανένας νόμος δεν έχει καταργηθεί. [16]
Παρόμοιες εξελίξεις υπήρξαν σε μία σειρά άλλες χώρες.
Ο κίνδυνος της επανεμφάνισης της τρομοκρατίας είναι πάντα υπαρκτός κι ως εκ τούτου οι νόμοι όχι απλά δεν καταργούνται αλλά επεκτείνονται. Η όποια αντιστροφή αυτής της πραγματικότητας επιτυγχάνεται με τεράστιους αγώνες.
Ήδη στη συζήτηση που διεξάγεται αναγνωρίζεται η ανάγκη για διατήρηση των μέτρων σε βάθος χρόνου αφού – παρά τις αισιόδοξες εκτιμήσεις που προβάλλονται ανά καιρούς – το εμβόλιο παραμένει άγνωστο πότε ακριβώς θα ανακαλυφθεί ενώ πάντα υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης μίας νέας επιδημίας τη στιγμή όπου τα προτερήματα της χρήσης τεχνολογιών παρακολούθησης και επιτήρησης γίνονται εμφανή στις κυβερνήσεις που επιθυμούν να εκμεταλλευθούν τις δυνατότητες που δίνουν.
Η επιτήρηση ως ένα δίκαιο αντίτιμο για την επιστροφή στην «κανονικότητα»
Το πιο ανησυχητικό είναι πως ήδη συλλογικά έχουμε αρχίζει να αποδεχόμαστε αυτή τη νέα πραγματικότητα. Έχουμε αρχίζει να συνηθίζουμε στην ιδέα της παρακολούθησής μας.
Το είδαμε να συμβαίνει και στην Ελλάδα ήδη από τις πρώτες εβδομάδας της καραντίνας. Συνεχίζει και συμβαίνει και τώρα.
Αποδεχόμαστε τη λογική της επιτήρησης και της παρακολούθησης όχι ως αναγκαίο κακό αλλά ως καλό και αναγκαίο. Ίσως, ως τη μόνη διέξοδο – ως ένα δίκαιο αντίτιμο – για μία κάποια επιστροφή στην ”κανονικότητα”, για μία έστω μερική ελευθερία.
Η διαχείριση της έκτακτης κατάστασης ορίζει την επιστροφή στην κανονικότητα, τα μέτρα που εφαρμόζονται δεν αναγνωρίζονται ως απολυταρχικά, αλλά ως το μέσο για τη διασφάλιση της διατήρησης της δημόσιας υγείας. Η νέα κανονικότητα που κάποια στιγμή θα προκύψει, η νέα σταθερότητα θα εμπεριέχει τις συνθήκες που έχει γεννήσει η έκτακτη κατάσταση.
Σε άλλες χώρες ήδη οι πολίτες χρησιμοποιούν ειδικά apps με τα οποία η κίνηση του κάθε ατόμου ιχνηλατείται και η παραβίαση των προκαθορισμένων ορίων κίνησης επισύρουν τιμωρίας. Έτσι μόνο διασφαλίζεται αποτελεσματικά μία κίνηση που εμπεριέχει μέσα της την έννοια της ασφάλειας, την προστασία της δημόσιας υγείας που εγγυάται την επιστροφή στην παραγωγική διαδικασία ώστε να επιτευχθεί το ζητούμενο που είναι η επανεκκίνηση της οικονομίας.
Οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης έχουν ενταχθεί σε ευρεία κλίματα στις προσπάθειες επιτήρησης της ζωής υπό την επιδημία.
Στην Κίνα έχουν εγκατασταθεί θερμικά σκάνερ στους σταθμούς των τραίνων ώστε να αναγνωρίζονται οι πολίτες με πυρετό ενώ στη Ρωσία, συστήματα αναγνώρισης προσώπων βρίσκουν ανθρώπους που έχουν σπάσει τους κανόνες καραντίνας.
Ο Έντουαρντ Σνόουντεν ήταν από τους πρώτους που εξέφρασαν τον φόβο τους για τη χρήση τέτοιων μορφών τεχνολογίας για την διαχείριση της επιδημίας:
″Ήδη γνωρίζουν τι κοιτάζεις στο ίντερνετ. Ήδη γνωρίζουν που βρίσκεται το τηλέφωνό σου άρα και εσύ. Τώρα γνωρίζουν πώς κτυπά η καρδιά σου. Τι μπορεί να συμβεί όταν έχουν πλέον τη δυνατότητα να συνθέσουν όλα αυτά τα διαφορετικής μορφές δεδομένα μέσω τεχνολογιών επεξεργασίας που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη;” [17]
Η εποχή όπου το να καταδίδεις τον γείτονά γίνεται viral
Στα πλαίσια της λογικής που παράγει η έκτακτη ανάγκη κάθε άτομο είναι επικίνδυνο και οφείλει να βρίσκεται διαρκώς υπό έλεγχο. Είναι για το καλό της υγείας του, για το καλό της δημόσιας υγείας, για το καλό της κοινωνίας. Δεν αρκεί να υπακούει, οφείλει να αναγνωρίσει ότι είναι για το συμφέρον το δικό του και της κοινωνίας. Οφείλει να δράσει υπεύθυνα.
O ιός της επιτήρησης και της παρακολούθησης δεν είναι πλέον υπόθεση μόνο του κράτους, ενυπόκειται στην ατομική ευθύνη του καθενός να είναι τα μάτια της κρατικής μηχανής ώστε να διασφαλιστεί η δημόσια υγεία.
Ζούμε στην εποχή όπου το να καταδίδεις τον γείτονά σου επικροτείται από την κοινωνία και το κράτος. Ο χαφιεδισμός περίπου μετατρέπεται σε υπόδειγμα συμπεριφοράς για κάθε πολίτη που θέλει να λέγεται υπεύθυνος. Και οι σωστές συμπεριφορές επιβραβεύονται, τυγχάνουν της κοινωνικής αποδοχής.
Η επιδημία του κορωνοϊού εξελίσσεται μέσα στον ασφαλή από τον ιό κόσμο των social media. Εκεί, όπου το να είσαι διάσημος είναι ότι πιο σημαντικό.
Τώρα, το να καταδίδεις άλλους ανθρώπους δεν είναι απλά ανεκτό, γίνεται viral, διαδίδεται με ταχύτητα ιού με υψηλό ρυθμό αναπαραγωγής και ο άνθρωπος που καταδίδει μπορεί να γίνει μία instant διασημότητα. Τυγχάνει της αποδοχής και επιβραβεύεται με πολλά likes και shares που έχουν αξία. Αυτός αποκτά αξία.
Στη Μαλαισία o Hahi Nazhan είδε κάτοικους σε γειτονιά της Kuala Lumpur να βρίσκονται έξω από τα σπίτια τους ενώ είχε κηρυχθεί καραντίνα. Τους έβγαλε φωτογραφίες και δημοσίευσε τις φωτογραφίες τους στο Twitter, λαμβάνοντας εκατοντάδες shares. Ως αποτέλεσμα της πράξης του συνελήφθησαν 11 άνθρωποι.
Τον γύρο του κόσμου μέσω των social media κάνουν εικόνες από την Αγγλία όπου πολίτες τραβούν σε βίντεο ανυπάκουους πολίτες, τους βρίζουν και καλούν την αστυνομία να τους συλλάβει. Οι άνθρωποι που τραβούν τα βίντεο είναι ήρωες και οι ανυπάκουοι των οποίων τς στοιχεία δημοσιοποιούν εν μέσω ύβρεων είναι παλιάνθρωποι. Έτσι λειτουργούν τα socialmedia. Στις πιο καλές ιστορίες που μοιραζόμαστε πάντα χρειάζεται να υπάρχουν ήρωες και παλιάνθρωποι.
Το ίδιο συμβαίνει στην Ιταλία και στην Ισπανία και σε άλλες χώρες. Είναι μία πρωτόγνωρη εμπειρία. Είναι η πρώτη επιδημία που βιώνεται μέσα από τον κόσμο των socialmedia.
Στη Νέα Ζηλανδία πάλι η αστυνομία ζητά από τους κατοίκους να καταδίδουν τους γείτονές τους που δεν εφαρμόζουν τα μέτρα απομόνωσης. Δημιούργησε μία εφαρμογή και μέσα σε μόλις μια βδομάδα από την έναρξη λειτουργίας της πλατφόρμας, έλαβε πάνω από 14.000 αναφορές από πολίτες. [18]
Οι πολίτες είναι περήφανοι όταν καταδίδουν κάποιον συνάνθρωπό τους. Εισπράττουν την αποδοχή της κρατικής μηχανής και των συμπολιτών τους.
Δεν καλούνται απλά να αποδεχτούν την αναγκαιότητα επιτήρησης και παρακολούθησής τους, καλούνται να ταυτιστούν, να γίνουν οι φορείς της επιτήρησης και του ελέγχου: Η αποδοχή της δράσης τους είναι η ευρύτερη αποδοχή της ίδιας της ιδέας της παρακολούθησης και της επιτήρησης.
Η καταστολή περίπου αυτοματοποιείται.
Η ιδιωτικότητα απέναντι από την υγεία
″Δεν έχει και πολύ νόημα να ανησυχούμε για την παραβίαση των δικαιωμάτων στην ιδιωτικότητα, αν είμαστε νεκροί”, είπε ο David Watts, πρώην κομισάριος ασφαλείας στην Πολιτεία της Βικτώρια στην Αυστραλία δίνοντας έτσι βαρύτητα στο γεγονός ότι μεταξύ υγείας και δημοκρατικών δικαιωμάτων πάντα θα υπερισχύει η υγεία.
Το ίδιο πιστεύει και ο καθηγητής νομικής του Πανεπιστημίου του Σίδνεϋ:
″Η ιδιωτικότητα δεν είναι κάποιο απόλυτο δικαίωμα και πρέπει πάντα να βρίσκεται σε ισορροπία με άλλα δικαιώματα. Η ισορροπία πάντα βασίζεται στις συνθήκες. Και μία παγκόσμια επιδημία είναι ένα ακραίο γεγονός”.
Άλλοι πάλι εκφράζουν τους φόβους τους ότι τα μέτρα που εφαρμόζονται έρχονται για να μείνουν.
Ο Joseph Cannacati, εκπρόσωπος των Ηνωμένων Εθνών για το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα εκφράζει τον φόβο του ότι τα μέτρα παρακολούθησης θα μπορούσαν να παραμείνουν και μετά την παρούσα κρίση.
″Πολλές φορές δικτατοριές και απολυταρχικά καθεστώτα ξεκινάνε εξαιτίας κάποιας απειλής”, είπε. [19]
Και πολλές φορές τα θύματα της παρακολούθησης δεν είναι μόνο απείθαρχοι, κοινωνικά ανεύθυνοι, θρησκόληπτοι ή οπαδοί θεωριών συνωμοσίας αλλά αυτοί που δε μπορούν να κάνουν αλλιώς παρά να μην υπακούσουν.
Στην Ινδία λ.χ., η πλειοψηφία των θυμάτων παρακολούθησης από πολίτες είναι οι λιγότερο προνομιούχοι συμπολίτες τους, αυτοί που δε μπορούν να κάνουν αλλιώς παρά να βγουν έξω από τα σπίτια τους γιατί πρέπει να δουλέψουν για να επιβιώσουν.
Αυτοί που δε μπορούν να δουλέψουν από το σπίτι.
Και όχι μόνο στην Ινδία.
Ακόμα και στις ΗΠΑ, σύμφωνα με στοιχεία από την ανάλυση των δεδομένων κίνησης από τα κινητά τηλέφωνα που παρουσίασαν οι New York Times οι χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι συνεχίζουν να κινούνται μέσα στις πόλεις ενώ όσοι βρίσκονται σε καλύτερη οικονομική κατάσταση παραμένουν στα σπίτια τους. [20]
Συνεχίζουν να κινούνται επειδή δε μπορούν να κάνουν αλλιώς για λόγους επιβίωσης.
Τιμωρούνται για την αδυναμία τους να υπακούσουν λόγω των συνθηκών της ίδιας της ζωής τους. Η τιμωρία τους είναι δίκαιη.
Αλλά στο στόχαστρο μπαίνουν και οι ”ξένοι”.
Στην πόλη Μανταλαίη της Μιανμάρ ένα βίντεο στο οποίο εξαγριωμένοι κάτοικοι εισέρχονται σε ένα κτίριο όπου είδαν Κινέζους να βήχουν και τους διώχνουν με τη βία έγινε μέσα σε λίγες ώρες viral λαμβάνοντας πάνω από 10.000 shares.
Είμαστε όλοι άρρωστοι μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο
Δε χρειάζεται καν να βρισκόμαστε υπό παρακολούθηση μέσω της τεχνολογίας ή από άλλους πολίτες, αρκεί η γνώση ότι συστήματα παρακολούθησης υπάρχουν και ότι μπορεί να βρίσκόμαστε υπό παρακολούθηση.
Στην Ελλάδα στέλνουμε μήνυμα σε έναν αριθμό για να πάρουμε άδεια ώστε να μπορούμε να μετακινηθούμε. Σημασία δεν έχει αν πράγματι υπάρχει κάποιος που λαμβάνει το μήνυμά και εγκρίνει την κίνησή μας, αρκεί που υπάρχει αυτός ο αριθμός στον οποίο πρέπει να στείλουμε μήνυμα, ότι αποδεχόμαστε την ανάγκη να στείλουμε το μήνυμα, ότι μόνο όταν στείλουμε το μήνυμα νοιώθουμε ασφαλής και θεωρούμε ότι έχουμε το δικαίωμα να μετακινηθούμε, γιατί γνωρίζουμε ότι υπάρχει η πιθανότητα ελέγχου και τιμωρίας.
Κατ′ ένα τρόπο επωμιζόμαστε τους καταναγκασμούς και τους προσαρμόζουμε στον εαυτό μας έτσι ώστε να αναγνωρίζουμε σε αυτά τα μέτρα καταστολής και ελέγχου το δικό μας ατομικό συμφέρον.
Αποδεχόμαστε μία λογική σύμφωνα με την οποία είμαστε επικίνδυνοι και πρέπει να βρισκόμαστε υπό παρακολούθηση και έλεγχο.
Στην πραγματικότητα, έχουμε αποδεχτεί ότι ουδείς είναι εκ των προτέρων υγιής, ότι όλοι είναι εν δυνάμει άρρωστοι, μεταξύ αυτών και ο ίδιος ο εαυτός μας τον οποίο δε μπορούμε να εμπιστευτούμε ότι είναι πράγματι υγιής ή άρρωστος, λόγω της ιδιότητας της αρρώστιας να μην παράγει συμπτώματα.
Ο εαυτός μας είναι άρρωστος μέχρι να αποδειχτεί το αντίθετο. Είναι προς το συμφέρον του εαυτού να αναγνωρίζει τον εαυτό του ως πιθανά άρρωστο. Έτσι διασφαλίζεται η δημόσια υγεία.
Ως εκ των προτέρων πιθανά άρρωστοι αποδεχόμαστε τον εγκλεισμό μας μέσα στα σπίτια μας ως δική μας επιθυμία, προστασίας του εαυτού και ταυτόχρονα προστασίας της κοινωνίας. Η απομόνωση είναι η μόνη υπεύθυνη απάντηση που μπορεί να διασφαλίσει τη δημόσια υγεία.
Η απομόνωση επεκτείνεται και έξω από τα σπίτια.
Καθώς περπατάμε σε άδειους δρόμους η παρουσία κάποιου άλλου ανθρώπου δημιουργεί πλέον φόβο αφού ο κάθε άνθρωπος είναι εν δυνάμει φορέας του ιού.
Ζούμε σα μέσα σε νοητά σύνορα όπου μόνο εντός τους είμαστε ασφαλείας. Το σύνορο ορίζεται από τη γνώση που παράγουν οι ειδικοί και οι επιστήμονες. Στην αρχή το όριο ασφαλείας μεταξύ των ατόμων ορίστηκε στα δύο μέτρα. Μετά, πήγε στα 4 μέτρα. Τώρα, κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο ιός μπορεί να μεταφερθεί και από 8 μέτρα απόσταση. Δεν υπάρχει καμία βεβαιότητα.
Τηρούμε τις αποστάσεις και αισθανόμαστε άβολα όταν κάποιος δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει παραβιάσει τα όρια ασφαλείας τα οποία επιτρέπονται. Η ανθρώπινη επαφή κατ′ ένα τρόπο ποινικοποιείται στην κάθε της μορφή. Είναι επικίνδυνη για την ίδια την επιβίωση του ανθρώπου.
Εν τέλει, η επιλογή που έχει ο άνθρωπος είναι μεταξύ πιθανού θανάτου και επιβίωσης έτσι ώστε κάθε τι το ανθρώπινο, έτσι ώστε το να ζεις να ταυτίζεται με τον κίνδυνο της αρρώστιας και του θανάτου.
Η επιβίωση γίνεται αυτοσκοπός, όπως, κατά παράδοξο τρόπο, ο μοναδικός σκοπός ενός ιού είναι η επιβίωση μέσω του διαρκούς πολλαπλασιασμού του.
Άραγε, θα δημιουργηθεί κάποιο app που θα διασφαλίζει την τήρηση των ορθών αποστάσεων ασφαλείας μεταξύ των ατόμων όπως ήδη υπάρχουν προγράμματα που ενημερώνουν για το ποιος απειλείται από το να κολλήσει τον Covid-19;
Ποιος μπορεί να αποτρέψει τη μετατροπή της «εξαίρεσης» που επιβάλλει η έκτακτη ανάγκη, σε κανόνα;
Ουδείς μπορεί να είναι ελεύθερος σε μία τέτοια κατάσταση. Όλοι τελούν υπό παρακολούθηση. Εμείς διαρκώς παρακολουθούμε τον εαυτό μας αναζητώντας πιθανά συμπτώματα που θα μας συνδέσουν με την αρρώστια.
Σαν σε ένα οργουελικό εφιάλτη, ο πολίτης που παρακολουθεί και επιτηρεί τον εαυτό του και τους άλλους είναι ο πολίτης πρότυπο.
Για να επιστρέψω στο αρχικό ερώτημα που έθεσα στον τίτλο του κειμένου, ποιος μπορεί να μας εγγυηθεί ότι αυτά τα μέτρα που τυγχάνουν μίας τέτοιας μορφής αποδοχής λόγω των ειδικών συνθηκών που γεννά η κρίση υγείας της επιδημίας του κορωνοϊού δε θα συνεχίζουν να εφαρμόζονται ακόμη και μετά από έναν περιορισμό ή έλεγχο της επιδημίας;
Ή, για να αντιστρέψω το ερώτημα, πώς θα επανεκκινήσει η οικονομία αν όχι με μέτρα παρακολούθησης και επιτήρησης των πληθυσμών; Αυτή η επιτήρηση για λόγους υγείας, δε θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διασφάλιση ότι και οι όποιες αντιδράσεις από την αναπόφευκτη οικονομική κρίση που θα έλθει θα μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο;
Και ποιος θα μπορεί να προβάλλει αποτελεσματική αντίδραση σε αυτούς τους σχεδιασμούς όταν απέναντι από το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα και στα κάθε λογής δικαιώματα προστασίας της ιδιωτικής ζωής, στο ίδιο δικαίωμα της αντίστασης σε καταπιεστικές πολιτικές, βρίσκεται η ζωή αγαπημένων ανθρώπων, των γονιών και των παππούδων μας;
Ποιος θα μπορεί να πει όχι στην διαρκή παρακολούθηση του όταν πάντα θα ελλοχεύει ο κίνδυνος όχι πια ενός τρομοκρατικού κτυπήματος, αλλά ο κίνδυνος για τη δημόσια υγεία;
Πώς θα μπορούσαμε να περιγράψουμε ένα πολίτευμα όπου ο πολίτες δεν έχει πραγματικά επιλογή – αφού πάντα η ανάγκη διασφάλισης της υγείας θα υπερέχει του οποιουδήποτε δικαιώματος – αν όχι ως ολοκληρωτικό;
Ποιος μπορεί να αποτρέψει τη μετατροπή της «εξαίρεσης» που επιβάλλει η έκτακτη ανάγκη, σε κανόνα;
Σημειώσεις:
- Virus lays bare the frailty of the social contract, https://www.ft.com/content/7eff769a-74dd-11ea-95fe-fcd274e920ca
- Trump claims ‘total authority’ and attacks media in chaotic coronavirus briefing, https://www.theguardian.com/world/2020/apr/13/trump-us-coronavirus-briefing-latest-media
- Viktor Orbán is Using the Coronavirus Emergency to Crush Minorities, https://jacobinmag.com/2020/04/viktor-orban-coronavirus-pandemic-hungary-authoritarianism
- “Shoot them dead”: Philippine President Rodrigo Duterte orders police and military to kill citizens who defy coronavirus lockdown, https://www.cbsnews.com/news/rodrigo-duterte-philippines-president-coronavirus-lockdown-shoot-people-dead/
- ‘Slippery slope’: Israel draws flak over coronavirus surveillance, https://www.aljazeera.com/news/2020/03/slope-israel-draws-flak-coronavirus-surveillance-200317153457942.html
- Coronavirus: Israeli spyware firm pitches to be Covid-19 saviour, https://www.bbc.com/news/health-52134452
- Coronavirus: Under surveillance and confined at home in Taiwan, https://www.bbc.com/news/technology-52017993
- South Korea’s Experiment in Pandemic Surveillance, https://thediplomat.com/2020/04/south-koreas-experiment-in-pandemic-surveillance/
- Coronavirus: Are we trading privacy for security?, https://euobserver.com/coronavirus/148041
- Growth in surveillance may be hard to scale back after pandemic, experts say, https://www.theguardian.com/world/2020/apr/14/growth-in-surveillance-may-be-hard-to-scale-back-after-coronavirus-pandemic-experts-say
- In Coronavirus Fight, China Gives Citizens a Color Code, With Red Flags, https://www.nytimes.com/2020/03/01/business/china-coronavirus-surveillance.html
- Dès maintenant!, https://www.monde-diplomatique.fr/2020/04/HALIMI/61619
- Le jour où… Sarkozy a voulu refonder le capitalism, https://www.liberation.fr/france/2009/09/17/le-jour-ou-sarkozy-a-voulu-refonder-le-capitalisme_582137
- A Privacy-Focused Vision for Social Networking, https://www.facebook.com/notes/mark-zuckerberg/a-privacy-focused-vision-for-social-networking/10156700570096634/
- For Autocrats, and Others, Coronavirus Is a Chance to Grab Even More Power, https://www.nytimes.com/2020/03/30/world/europe/coronavirus-governments-power.html
- Everyone’s heard of the Patriot Act. Here’s what it actually does, https://www.vox.com/2015/6/2/8701499/patriot-act-explain
- Snowden warns: The surveillance states we’re creating now will outlast the coronavirus, https://thenextweb.com/neural/2020/03/25/snowden-warns-the-surveillance-states-were-creating-now-will-outlast-the-coronavirus/
- New Zealand site to report Covid-19 rule-breakers crashes amid spike in lockdown anger, https://www.theguardian.com/world/2020/mar/30/new-zealand-site-to-report-covid-19-rule-breakers-crashes-amid-spike-in-lockdown-anger
- Residents take coronavirus surveillance into their own hands, https://www.reuters.com/article/health-coronavirus-global-surveillance/feature-residents-take-coronavirus-surveillance-into-their-own-hands-idUSL4N2BQ415
- Location Data Says It All: Staying at Home During Coronavirus Is a Luxury, https://www.nytimes.com/interactive/2020/04/03/us/coronavirus-stay-home-rich-poor.html
