Ηράκλειο Κρήτης, ώρα οκτώ το πρωί. Το νοτιοανατολικό Αιγαίο έχει μόλις ζήσει έναν ισχυρό σεισμό. Τριάντα άνθρωποι στο λιμάνι της πόλης δέχονται ξαφνικά στο κινητό τους ένα μήνυμα που τους ειδοποιεί ότι τσουνάμι ικανό να προκαλέσει προβλήματα αναμένεται να εκδηλωθεί στην περιοχή σε λίγη ώρα. Κάποιοι είναι προετοιμασμένοι για το πώς θα πρέπει να κινηθούν και κατευθύνονται στα σημεία της επιλογής τους. Αλλοι όχι.
Οι κάμερες καταγράφουν τις αντιδράσεις, επιστήμονες παρακολουθούν online τις διαδρομές των ανθρώπων, μετρούν χρόνους. Είναι όλοι τους εθελοντές στο πρώτο επιστημονικό πείραμα για τσουνάμι που συντελέστηκε στην Ευρώπη, μια διαδικασία που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα και μαγνητοσκοπήθηκε από τον γερμανικό τηλεοπτικό σταθμό ZDF στο πλαίσιο διεθνούς ντοκιμαντέρ για το φαινόμενο. Την επιστημονική ευθύνη για το πείραμα είχε το Εθνικό Κέντρο Προειδοποίησης για Τσουνάμι, το οποίο τα τελευταία χρόνια επιδεικνύει πρωτοποριακή δραστηριότητα.
Σεισμικότητα
Οπως εξηγεί μιλώντας στο «Εθνος» ο διευθυντής Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου και υπεύθυνος για το Εθνικό Κέντρο Τσουνάμι Γέρασιμος Παπαδόπουλος, «η επιλογή της Κρήτης έγινε διότι βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα του ελληνικού σεισμικού τόξου. Είναι μια περιοχή με μεγάλη σεισμικότητα η οποία ιστορικά έχει φιλοξενήσει τα μεγαλύτερα τσουνάμι στην Ελλάδα. Ενα από αυτά συνέβη το 365 π.Χ., όταν μετά από σεισμό, το μέγεθος του οποίου εκτιμούμε στα 8,5 Ρίχτερ, ανυψώθηκε το δυτικό μέρος της Κρήτης κατά 6,5 μέτρα και προκλήθηκε τσουνάμι που πλημμύρισε όλη την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου. Ξέρουμε ότι το ύψος των κυμάτων στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου είχε φτάσει τότε τα δέκα μέτρα. Φαινόμενο αντίστοιχου μεγέθους είχε καταγραφεί στην ίδια περιοχή και το 1303 μετά από σεισμό 8 Ρίχτερ». Το πείραμα στο Ηράκλειο της Κρήτης, που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες ημέρες, διήρκεσε από τις 8 το πρωί έως τις 2 μετά το μεσημέρι και φιλμογραφήθηκε από το ZDF.
«Οι εθελοντές Σαμαρείτες του Ερυθρού Σταυρού χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες των δέκα ατόμων και διεσπάρησαν σε διαφορετικά σημεία», εξηγεί ο κ. Παπαδόπουλος.
 |
«Φορούσαν μπλούζες διαφορετικών χρωμάτων ανά ομάδα, είχαν μαζί τους μια συσκευή gps και ένα κινητό τηλέφωνο. Ολοι μαζί έλαβαν μήνυμα που έλεγε ?τώρα ειδοποιείστε ότι είναι πιθανό να έρθει τσουνάμι, φύγετε όσο γρηγορότερα γίνεται προς τα ενδότερα σε ασφαλές σημείο. Από τους 30 οι 15 γνώριζαν ποιο είναι το ασφαλές σημείο. Οι άλλοι όχι. Είδαμε λοιπόν με πόση επιτυχία σε μία πόλη με κυκλοφοριακά προβλήματα και με πυκνή δόμηση στο ιστορικό της κέντρο μπορούν να απομακρυνθούν οι άνθρωποι από την επικίνδυνη ζώνη αν εκδηλωθεί τσουνάμι. Καταγράψαμε την πορεία και τους χρόνους τους.
Τα δεδομένα που προέκυψαν είναι πολύ χρήσιμα από πλευράς επιστημονικών συμπερασμάτων και θα δοθούν στην Πολιτική Προστασία ώστε να γίνουν οι βελτιώσεις που χρειάζονται.
Συνήθως το τσουνάμι εκδηλώνεται σε διάστημα μίας ώρας, όμως οι οδηγίες προς το ευρύ κοινό είναι να μένουν αρκετές ώρες μακριά από τα παραλιακά μέρη. Αλλωστε, το μεγαλύτερο κύμα δεν είναι το πρώτο αλλά το δεύτερο και το τρίτο…».
Κινητοποίηση
Ενα φονικό τσουνάμι δεν είναι συχνό φαινόμενο και ως εκ τούτου αρκετές φορές υποτιμάται ως πηγή κινδύνου. «Αυτό, όμως, είναι λάθος», εξηγεί ο κ. Παπαδόπουλος. «Είναι ένα από τα πιο καταστροφικά φυσικά φαινόμενα. Στην πραγματικότητα η ανθρωπότητα άρχισε να ?θωρακίζεται? απέναντι σε αυτό μόλις το 2004, μετά το καταστροφικό τσουνάμι που εκδηλώθηκε τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς στον Ινδικό Ωκεανό αφήνοντας πίσω του 220.000 νεκρούς. Τότε μόνο συστήθηκαν, υπό τον συντoνισμό της Unesco, κέντρα προειδοποίησης τσουνάμι ένα για τον Ινδικό ωκεανό, ένα για τον Βορειοανατολικό Ατλαντικό και τη Μεσόγειο και ένα για την Καραϊβική. Στον Ειρηνικό υπήρχε ήδη ένα», υποστηρίζει ο διευθυντής Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου.
 |
ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ
Το έργο του Κέντρου Προειδοποίησης
Ακολουθώντας τις διεθνείς εξελίξεις το Εθνικό Κέντρο Προειδοποίησης Τσουνάμι συστήθηκε στην Ελλάδα το 2010, λειτουργεί, όμως, επιχειρησιακά τα τελευταία τρία χρόνια. Σκοπός του είναι να παρακολουθεί το φαινόμενο και να απευθύνει μηνύματα προειδοποίησης μετά από ισχυρούς σεισμούς μεγέθους μεγαλύτερου των 5,5 Ρίχτερ.
Οι ειδοποιήσεις αποστέλλονται στην Πολιτική Προστασία της Ελλάδας ενώ παράλληλα ο φορέας ως πιστοποιημένο Διεθνές Κέντρο Προειδοποίησης -ένα από τα τέσσερα της Μεσογείου- στέλνει τα μηνύματά του στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό στις Βρυξέλλες, στην Unesco στο Παρίσι και στις υπηρεσίες Πολιτικής Προστασίας 17 χωρών που το έχουν ζητήσει. «Σε άλλα κράτη η προειδοποίηση για τσουνάμι γίνεται απευθείας στο κοινό. Στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, η ανακοίνωση γίνεται από την τηλεόραση ή από ειδικές εφαρμογές σε κινητά τηλέφωνα που ειδοποιούν με μαζικό SMS ότι επίκειται τσουνάμι. Σε καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν συμβαίνει αυτό. Οι ειδοποιήσεις είναι εμπιστευτικές, δηλαδή απευθύνονται στις επίσημες Αρχές, καθώς δεν έχουν οργανωθεί έτσι τα πράγματα ώστε η πληροφορία να φτάνει στο κοινό με τρόπο που να μην προκαλεί πρόσθετα προβλήματα», λέει ο κ. Παπαδόπουλος.
Παρ’ όλ’ αυτά, σε μια προσπάθεια προσέγγισης του κοινού το Εθνικό Κέντρο Προειδοποίησης Τσουνάμι θα θέσει σε λειτουργία το επόμενο χρονικό διάστημα ιστοσελίδα με πλούσιο περιεχόμενο, χάρτες, ιστορικό, οδηγίες και ενημέρωση για τις υπηρεσίες που παρέχει.