Του Ανδρέα Αναγνωστάκη, Δικηγόρου-
Ι. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) ανέπτυξε πρόσφατα την πρωτοβουλία, για την προστασία των Δημοσιογράφων και άλλων Υπερασπιστών δικαιωμάτων κλπ από τις καταχρηστικές αγωγές σε βάρος τους, γνωστές ως “Στρατηγικές Αγωγές προς αποθάρρυνση”.
Κατά τις σκέψεις της αιτιολογικής Έκθεσης, η προτεινόμενη Οδηγία, παρέχει στα Δικαστήρια και στα ενδιαφερόμενα Πρόσωπα, τα εργαλεία για την καταπολέμηση προδήλως αβάσιμων, ή καταχρηστικών Δικαστικών διαδικασιών.
Οι προτάσεις αναμένεται να ωφελήσουν ιδίως τους Δημοσιογράφους, αλλά και τα Πρόσωπα ή τις Οργανώσεις που ασχολούνται με την υπεράσπιση δικαιωμάτων, όπως τα Περιβαλλοντικά και Κλιματικά δικαιώματα, τα δικαιώματα των Γυναικών, τα δικαιώματα των Ανδρών, των Παιδιών, τα δικαιώματα των Ατόμων με μειονοτική, φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, τα Εργασιακά δικαιώματα, τις Θρησκευτικές ελευθερίες κλπ.
Η προστασία της Οδηγίας, καλύπτει επίσης όλα τα πρόσωπα που δραστηριοποιούνται, ή εμπλέκονται, σε θέματα Δημόσιου Συμφέροντος.
Οι προτεινόμενες διασφαλίσεις, της άνω Οδηγίας θα ισχύουν σε Αστικές υποθέσεις με διασυνοριακές επιπτώσεις.
Ήδη στις 27.04.2022 υπεβλήθη Πρόταση εκ μέρους της ΕΕ για την έκδοση Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρώπης, για την προστασία των Προσώπων που συμμετέχουν στα κοινά, από προδήλως αβάσιμες ή καταχρηστικές δικαστικές διαδικασίες.
Ταυτοχρόνως, η ΕΕ εξέδωσε Σύσταση, η οποία είναι συμπληρωματική προς την Πρόταση Οδηγίας και αμέσως εφαρμόσιμη από τα Κράτη-Μέλη. Ενώ επίκειται και έκδοση σχετικής Σύστασης από το Συμβούλιο της Ευρώπης.
ΙΙ. Τα κύρια στοιχεία των υπό κρίση Προτάσεων είναι:
α. Ταχεία απόρριψη, μιας προδήλως αβάσιμης ή καταχρηστικής Αγωγής.
Τα Δικαστήρια δηλαδή, θα μπορούν να λάβουν γρήγορη Απόφαση για την απόρριψη της Αγωγής, εάν κατά το περιεχόμενό της, είναι καταχρηστική και προδήλως αβάσιμη.
Σε μια τέτοια περίπτωση, το βάρος της απόδειξης, θα βαρύνει τον ενάγοντα και πρέπει αυτός ν’ αποδείξει ότι η υπόθεση δεν είναι προδήλως αβάσιμη, ή καταχρηστική.
β. Διαδικαστικά έξοδα.
Υποχρεώνεται ο ενάγων να καταβάλει όλα τα έξοδα, συμπεριλαμβανομένων και των αμοιβών των Δικηγόρων του εναγομένου, εάν μια Αγωγή απορριφθεί με γρήγορη απόφαση ως καταχρηστική, ή κατά νόμο αβάσιμη.
γ. Αποζημίωση. Ο εναγόμενος, θα έχει το δικαίωμα να διεκδικήσει και να λάβει πλήρη αποζημίωση για την υλική και ηθική ζημία.
δ. Αποτρεπτικές ποινές.
Για να εμποδιστούν οι ενάγοντες να ξεκινήσουν καταχρηστικές δικαστικές διαδικασίες, τα Δικαστήρια θα είναι σε θέση να επιβάλουν εκ των προτέρων, αποτρεπτικές κυρώσεις σε όσους εισφέρουν τέτοιες υποθέσεις σ’ αυτά.
ε. Προστασία από αποφάσεις τρίτων Χωρών.
Τα Κράτη-μέλη θα πρέπει να αρνούνται την αναγνώριση Απόφασης που προέρχεται από τρίτη εκτός ΕΕ Χώρα έναντι προσώπου, που έχει την κατοικία του σε Κράτος-μέλος, εάν η διαδικασία κατά την οποία εκδόθηκε, κριθεί προδήλως αβάσιμη, ή καταχρηστική βάσει του Δικαίου του κράτους μέλους.
Το θύμα θα μπορεί επίσης να ζητήσει αποζημίωση, για τις ζημίες και τα έξοδα στο Κράτος- μέλος στο οποίο έχει την κατοικία του.
ΙΙΙ. Επόμενα βήματα.
Η προτεινόμενη Οδηγία, θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων για να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρώπης και να μπορέσει να καταστεί Δίκαιο της ΕΕ.
Η Σύσταση της Επιτροπής, εφαρμόζεται άμεσα.
Τα Κράτη-μέλη θα πρέπει να υποβάλλουν έκθεση στην Επιτροπή 18 μήνες, μετά την έγκριση της Σύστασης.
ΙV. To Συμβούλιο Ευρωπαϊκών Δικηγορικών Συλλόγων (CCBE/Council of Bars and Law Societies of Europe) συνέστησε Επιτροπή Εργασίας, για την αξιολόγηση της άνω Πρότασης-Οδηγίας και την διαμόρφωση συνολικής θέσης των Ευρωπαϊκών Δικηγορικών Συλλόγων, ως προς το ζήτημα.
Η Επιτροπή Εργασίας του CCBE διεξήγαγε πολλαπλές Συνεδριάσεις, αναφορικά με την άνω διαμόρφωση θέσης. Κατά τη διάρκεια των άνω διαβουλεύσεων υπήρξαν συγκλίσεις απόψεων αλλά και αποκλίσεις, κυρίως εκ μέρους της Γερμανικής Αντιπροσωπείας.
Στην άνω Επιτροπή, συμμετέχει και Ελληνική Αντιπροσωπεία του Δ.Σ.Α
Ήδη η Ελληνική Αντιπροσωπεία είχε και έχει ενεργή και παραγωγική συμμετοχή στο έργο της Επιτροπής.
Η θέση της, όπως εκφράστηκε είναι καταρχήν θετική του πνεύματος της προτεινόμενης Οδηγίας, για την ανάγκη προστασίας από καταχρηστικές και κακόβουλες αστικές αγωγές και δικαστικές διαδικασίες κατά προσώπων που συμμετέχουν και ενημερώνουν την Δημόσια ζωή.
Ταυτόχρονα τονίστηκε, η ανάγκη ανάδειξης και εποικοδομητικής κριτικής επί σειράς επιμέρους προβληματικών θεμάτων της Οδηγίας που αφορούν την διευκρίνιση κύριων ορισμών της Οδηγίας και κυρίως, την προστασία του δίκαιου χαρακτήρα δίκης, την ισότητα των όπλων, την αποτελεσματική πρόσβαση στο Δικαστήριο κλπ.
Το βασικό πρόβλημα έγκειται, στη δυσκολία ταυτοποίησης των υποθέσεων ως “καταχρηστικών που τείνουν στον εκφοβισμό και τη φίμωση της Δημόσιας κριτικής” και των “Κανονικών”.
V. Είναι πράγματι έντονα δυσχερής η διαφοροποίηση μιας “καταχρηστικής” από μια “κανονική’’ Αγωγή.
Αρκετές από τις προτεινόμενες διατάξεις, π.χ ο μηχανισμός απόρριψης της Αγωγής σε πρώϊμο στάδιο, η αντιστροφή του βάρους της απόδειξης, η δυνατότητα παρέμβασης ΜΚΟ ως τρίτων στη δίκη, (άνευ απόδειξης έννομου συμφέροντος προς τούτο) και η παροχή εκ των προτέρων, εγγυοδοσίας για τα δικαστικά έξοδα, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως εμπόδια, για την πρόσβαση στη Δικαιοσύνη και την δίκαιη δίκη, καθώς μάλιστα οι σχετικές διατάξεις εμφανίζονται ασαφείς και σε καμία περίπτωση δεν είναι ακόμη επακριβώς διατυπωμένες.
Δίδεται ιδιαίτερη έμφαση πως η θέση που θα υιοθετήσει τελικά το CCBE θα πρέπει να διασφαλίζει, ότι δεν θα υπάρχει κανένας περιορισμός στην πρόσβαση στη Δικαιοσύνη σε αυτή την κατηγορία υποθέσεων.
Προς τούτο, υποβλήθηκε προφορικά και γραπτά από την Ελληνική Αντιπροσωπεία, σειρά προτάσεων για βελτίωση όσων σημείων της Οδηγίας έχρηζαν θεραπείας, ενώ για άλλα σημεία της Οδηγίας, προτάθηκε η απάλειψή τους.
VΙ. Σκοπός της Οδηγίας, των συστάσεων και του επ’ αυτών Νόμου που θα τεθεί σε ισχύ, είναι η προστασία μεταξύ των άλλων και των Δημοσιογράφων από τις μακρόσυρτες διαδικασίες, τις καθυστερήσεις και τα δικαστικά λάθη, επί των καταχρηστικών και αβάσιμων Αγωγών, σε βάρος τους.
Κατά το νόημα της Οδηγίας, οι δημοσιογράφοι πρέπει να μένουν ελεύθεροι και απυρόβλητοι από τα “καταχρηστικά και κακόβουλα”, για να ερευνούν και να αποκαλύπτουν την αλήθεια για τα σημαντικά ζητήματα που εξελίσσονται και φυσικά ενδιαφέρουν την κοινή γνώμη.
Και αυτοί όμως έχουν υποχρέωση να σέβονται αβίαστα τον πολίτη και να υπηρετούν την Κοινωνία με βαθειά πνευματική καλλιέργεια, ευσυνειδησία και ακέραιο ήθος. Να στηλιτεύουν την αυθαιρεσία της εξουσίας, να στηρίζουν την Δημοκρατία, τους Θεσμούς, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθερία.
VIΙ. Είναι παγκοίνως γνωστό, πως οι Δημοσιογράφοι είναι η φωνή, τα μάτια και τα αυτιά της Κοινωνίας.
Γι’ αυτό πρέπει να υπηρετούν την αλήθεια και να μην εξαρτώνται από κανέναν για οποιοδήποτε λόγο. Να έχουν το θάρρος και την δύναμη, να τα βάζουν με τα συμφέροντα και τις “παρωχημένες δεοντολογίες”. Να έχουν τα κότσια, ν’ αντέχουν τις συνέπειες κάθε μεγάλης βλαπτικής αποκάλυψης και να ξεσκεπάζουν όσα επικίνδυνα και επαχθή, οι υπονομευτές και οι κακοποιητές καλύπτουν και κρύβουν.
Αλλιώς, πρέπει να ξέρουν πως έχουν ευθύνη, απέναντι σε ένα κόσμο που τους εμπιστεύεται. Και επηρεάζουν..!