“Οι γονείς μου έδωσαν ό,τι είχαν και δεν είχαν για να φτάσω στην Ιταλία και να πάω στο σχολείο. Αν τα καταφέρω δεν θα μπορούν να με στείλουν πίσω στην Αίγυπτο και θα σπουδάσω. Θέλω να γίνω γιατρός. Αν δεν τα καταφέρω θα με γυρίσουν πίσω στην Αίγυπτο και οι γονείς μου θα είναι πια καταστραμμένοι οικονομικά κι εγώ θα πρέπει να δουλέψω για να ζήσω.” Με αυτά τα λόγια ο μικρός Sufaz, 16 ετών από την Αίγυπτο ξεκινάει την αφήγησή του…
Παραπάνω από 260 πρόσφυγες από την Ερυθραία, Σομαλία, Αίγυπτο, Ιράκ, Σουδάν και Συρία φιλοξενούνται προσωρινά στον χώρο της Παλιάς Ηλεκτρικής. Μεταξύ αυτών βρίσκονται περίπου 20 παιδιά και 30 γυναίκες. Τα περισσότερα παιδιά είναι από την Αίγυπτο και ασυνόδευτα. Ομάδες του Ερυθρού Σταυρού βρίσκονται στον χώρο για τον συντονισμό των επιχειρήσεων ανακούφισης και σίτισης των προσφύγων. Περίπου 15 άτομα, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των λιμενικών, έχουν μεταφερθεί στο Νοσοκομείο Χανίων για πρώτες βοήθειες. Οι περισσότεροι υποφέρουν από υπερκόπωση και εξάντληση. Οι πρόσφυγες έφτασαν την Τετάρτη 10 Ιουνίου, το πρωί, στον χώρο της Παλιάς Ηλεκτρικής στα Χανιά από την Παλιόχωρα.
Μπαίνοντας στην παλιά Ηλεκτρική πλήθος κόσμου ξαπλωμένο στα παπλώματα στο πάτωμα με βλέμμα που κοιτάζει στο πουθενά χαμένοι στις σκέψεις τους. Ο χώρος μύριζε άσχημα. Οι περισσότεροι δεν έχουν καταφέρει να πλυθούν. Δεν έχουν ρούχα να αλλάξουν. Η Amari από το Ιράκ μου δείχνει τα πόδια και τα ρούχα της. “Δεν έχω κάλτσες, ούτε άλλα ρούχα, μόνο ό,τι φοράω. Έφυγα από το Ιράκ γιατί φοβάμαι πολύ”. Τα μάτια της ανοίγουν διάπλατα όσο μου αφηγείται ιστορίες από το Ιράκ και το πρόσωπό της τρέμει, τα χείλη της σουφρώνουν από θυμό και ντροπή. “Η αστυνομία έμπαινε κάθε βράδυ στο σπίτι μου. Στη Βαγδάτη τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα για πολλούς από εμάς. Ο πόλεμος μας έκανε όλους να ζούμε με τον φόβο”. Ποιους φοβάστε την ρωτάω και με κοιτάει απορημένη. “Τους πάντες. Την αστυνομία, το κράτος, τους Ταλιμπάν, το ISIS. Όλοι κάνουν ό,τι μπορούν για να ζούμε μόνο με φόβο” μου απαντάει. Η Amari θέλει να φτάσει στην Ολλανδία. Πίσω στο Ιράκ πλέον δεν υπάρχει τίποτα γι’ αυτήν.
Στην Ολανδία την περιμένουν ο αδερφός της και η μητέρα της. “Θέλω να δω πάλι την οικογένεια μου και να κάνω μια νέα αρχή. Θέλαμε να φτάσουμε Ιταλία αλλά καταλήξαμε Ελλάδα”. Μου αφηγείται την ιστορία της και κάθε τόσο με κοιτάζει στα μάτια και με παρακαλά να την βοηθήσω. Μου ζητάει πληροφορίες για το πώς να φτάσει στην Ολλανδία. “Πώς θα φύγω από εδώ; Που πρέπει να πάω; Πόσο θα μου κοστίσει;”. Ξέρω ότι η Οδύσσεια της δεν έχει τελειώσει. Αντιθέτως τώρα ξεκινάει το ταξίδι προς την Ιθάκη για την αναζήτηση μίας νέας ζωής. Μίας νέας αρχής. Για να φτάσει στον προορισμό της θα πρέπει να διασχίσει τα σύνορα με τα Σκόπια και από εκεί να περάσει στην Σερβία με σκοπό να φτάσει στην Ουγγαρία. Από εκεί μπορεί να πάει όπου επιθυμεί δίχως να κινδυνεύει να συλληφθεί και να την επιστρέψουν πίσω στην Ελλάδα σαν να ήταν παράνομο εμπόρευμα που δεν μπορεί να οδηγηθεί προς καταστροφή ή φύλαξη σε μία αποθήκη.
Αποφεύγω να της απαντήσω αλλά προσπαθεί διαρκώς να μάθει περισσότερα. Δίπλα της ένα ζευγάρι από τη Συρία. Η Aragad και ο Khaled. Η Aragad μου δείχνει τα σημάδια στο χέρι της. Θραύσματα από μία αυτοσχέδια βόμβα της έσκισαν τον καρπό επιφανειακά. Το σημάδι φαίνεται επιπόλαιο αλλά η περιγραφή της στιγμής μαρτυρά τις δραματικές στιγμές που ζουν καθημερινά οι ελάχιστοι πλέον εναπομείναντες κάτοικοι στην ερηπωμένη και καταστραμμένη Συρία. Ρωτάω τον Khaled για τις συνθήκες ζωής στην άλλοτε όμορφη και πλούσια σε ιστορία και πολιτισμό χώρα του. Μου απαντάει κοφτά και απότομα “Η Συρία τελείωσε για πάντα” και με τα χέρια σχηματίζει ένα τεράστιο Χ που κόβει απότομα το κενό γύρω του. “Καταστράφηκε” και συνεχίζει “Δεν υπάρχει πλέον τίποτα για εμάς εκεί. Μόνο ο θάνατος που περιμένει να μαζέψει περισσότερες ψυχές. Θέλουμε να πάμε στην Γερμανία. Να φτιάξουμε ξανά την ζωή μας. Να αφήσουμε τον θάνατο πίσω μας. Η Συρία τελείωσε για πάντα”.
Πίσω του ο Mahmut μαζί με τον μικρό γιο του τον Rian. Ένα γλυκό ξανθό αγόρι που κοιτάζει μια ντροπαλά τον φακό και μετά με περιέργεια εμένα ενώ κρύβει το πρόσωπό του πίσω από την πλάτη του πατέρα του. Ο Mahmut δεν μιλάει αγγλικά και μόλις ακούει για την Γερμανία ρωτάει τον Khaled να του μεταφράσει. Είναι απορημένος και αγχωμένος. Και αυτός θέλει να μάθει πώς θα φύγει από την Ελλάδα. Έφυγε με τον γιο του από τη Δαμασκό. Η ζωή εκεί έχει γίνει ανυπόφορη και χωρίς μέλλον για το μικρό του παιδί. Ορίζει τον Khaled διερμηνέα και αρχίσει να με ρωτάει: “Πώς θα φτάσουμε στην Ιταλία;”. Όλοι με κοιτάνε με ανυπόμονο βλέμμα. Με βλέπουν σαν σωτήρα τους, σαν κάποιον που θα τους εκμηστυρευτεί το μυστικό της ευτυχίας. Κρέμονται από τα χείλη μου και με κοιτάνε στα μάτια.
O Mahmut σφίγγει τα χέρια του που έχει αφήσει να πέσουν ανάμεσα από τα πόδια του ενώ κάθεται οκλαδόν στο στρώμα πάνω στο πάτωμα. Προσπαθεί να διατηρήσει την ψυχραιμία του. Πέρα από την δική του ζωή πρέπει να σκέφτεται και το μέλλον του μικρού του παιδιού που κάθεται πίσω του με το μάγουλο του να ακουμπάει στον ώμο του. Κοιτάζει τα πάντα με απορία με το μάτι του παιδιού που ψάχνει πάντα με περιέργεια και αχόρταγα να καταλάβει τον κόσμο γύρω του. Του απαντώ: “Είναι δύσκολο να φτάσετε στην Ιταλία” και τότε αρχίζουν όλοι μαζί να με ρωτάνε “Γιατί; Από που θα φύγουμε; Πώς θα φτάσουμε στην Γερμανία, Ολλανδία, Αγγλία, Σουηδία;”. Απογοητεύονται όταν τους απαντώ ξανά ότι έχουν ακόμα δύσκολο ταξίδι μπροστά τους. Ότι θα πρέπει να βρουν τρόπο να περάσουν τα σύνορα. Πόσο κοστίζει με ρωτάει η Amari από το Ιράκ. Νομίζει ότι θα πάρει το τρένο και θα φτάσει στον προορισμό της. “Καλύτερα να ρωτήσετε ομοεθνείς σας όταν φτάσετε στην Αθήνα. Δεν είναι εύκολο ταξίδι και θα πρέπει να μάθετε λεπτομέρειες. Έχετε ακόμα δρόμο μπροστά σας”.
Παραδίπλα μία παρέα μικρών παιδιών κι εφήβων παίζουν και μαλώνουν. Πηγαίνω προς τα εκεί και συστήνομαι. Η επικοινωνία είναι δύσκολη αλλά όχι αδύνατη. Λίγα στα αγγλικά, τα υπόλοιπα με χειρονομίες και γλώσσα του σώματος. Όλοι τους είναι από την Αίγυπτο. Φύγανε από το Κάιρο με σκοπό να φτάσουν στην Ιταλία. Θέλουν να φτάσουν εκεί και να κάνουν μία νέα αρχή. Ο Sufaz με τραβάει από το χέρι και με πηγαίνει στον Abdelraziq από το Σουδάν ο οποίος κάθεται σε ένα παγκάκι μαζί με τον ομοεθνή του Mussad. Αναλαμβάνει ρόλο διερμηνέα και ξεκινά ο Sufaz την μαρτυρία του.
Είναι χείμαρρος, αφηγείται την ζωή του εκεί. Θέλει να φτάσει στην Ιταλία και να πάει στο σχολείο. “Όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω γιατρός” μου λέει και χαμογελάει. “Μπορείς να με βοηθήσεις;” με ρωτάει με παρακλητικό ύφος και βλέμμα που σκοτώνει. Θέλει να τον μεταφέρω στην Ιταλία. Είναι μόνος του εδώ μαζί με άλλα δέκα περίπου παιδιά από την Αίγυπτο. Οι γονείς του έδωσαν ό,τι είχαν και δεν είχαν, ώστε να φτάσει στην Ιταλία και να χτίσει μόνος του την ζωή του. Δεν φοβάται που είναι μόνος. Φοβάται όμως πολύ μην τον γυρίσουν πίσω. “Αν με γυρίσουν πίσω θα πρέπει να δουλέψω για να ζήσω εγώ και η οικογένεια μου και για να πάω σχολείο. Όμως δεν μπορώ να δουλέψω σε χειρωνακτική δουλειά γιατί είμαι χτυπημένος και μου δείχνει μία τεράστια ουλή στην κοιλιά του”. Βιντεοσκοπώ την ουλή και ντρέπεται. Κατεβάζει την μπλούζα του. Δεν θέλει να μου πει από που προήλθε το τραύμα του. Ατύχημα λέει και κατεβάζει το κεφάλι.
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=qfTrOJ6j7_Y”]
Ο Abdelraziq μαζί με τον Mussad έφυγαν από το Σουδάν που σπαράζεται από εμφύλιο τα τελευταία χρόνια. “Η ζωή είναι πολύ δύσκολη εκεί. Είναι άσχημο πράγμα ο πόλεμος και ο εμφύλιος δύο φορές πιο άσχημο” μου λέει ο Mussad. Ψάχνουν κι αυτοί την γη της επαγγελίας κάπου στην Ευρώπη. “Θέλω να φτάσω Αυστραλία” λέει ο Abdelraziq και χαμογελάει αμέσως καταλαβαίνοντας τις ελάχιστες πιθανότητες που υπάρχουν για να καταφέρει να πραγματοποιήσει τον σκοπό του. “Είναι πολύ δύσκολο το ξέρω…Αν όχι εκεί τότε κάπου στην Ευρώπη.” Δεν είναι τυχαίο το motto που ψιθυρίζουν κάθε μέρα οι πρόσφυγες “Ευρώπη ή θάνατος”.
Μου αφηγούνται τις συνθήκες του ταξιδιού τους μέχρι την Κρήτη, όπου περισσυλέχθηκαν στις 1 τα ξημερώματα της Τετάρτης 10 Ιουνίου στην θαλασσια περιοχή της Παλιόχωρας. Ο Mustafa από την Σομαλία που βρίσκεται παραδίπλα μας διακόπτει και μου δείχνει με τα δάχτυλα του πόσο νερό είχανε για να πιούνε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Κάποιοι από αυτούς ήταν στην θάλασσα για δέκα μέρες. Οι πρώτοι που επιβιβάστηκαν στο ξύλινο παλιό σκάφος με την μηχανή πετρελαίου αναγκάστηκαν να περάσουν περισσότερες μέρες στην θάλασσα περιμένοντας το σκάφος να γεμίσει με τους πρόσφυγες. Άλλοι ήταν πιο τυχεροί και επιβιβάστηκαν την ημέρα της αναχώρησης, περνώντας επτά μέρες στην θάλασσα. “Τις πέντε πρώτες μέρες τρώγαμε μόνο λίγο ψωμί και ό,τι κουβαλούσε ο καθένας. Μετά την πέμπτη μέρα όμως δεν είχαν μείνει πλέον καθόλου τρόφιμα στο σκάφος και καθόλου νερό. Δεν είχαμε τροφή και νερό για τις δύο υπόλοιπες μέρες μέχρι που μας βρήκανε. Επίσης τελειώσανε τα καύσιμα και ταξιδεύαμε στην τύχη. Όπου μας πήγαινε η θάλασσα και τα ρεύματα.”
Φωτογραφίζω τον χώρο και τους πρόσφυγες. Δύο μικρά κορίτσια παίζουν και γελάνε στα πόδια της μαμάς τους που κοιμάται στο στρώμα. Οι μικρές Bruge και Brean από το Σουδάν ντρέπονται τον φακό αλλά θέλουν να τις φωτογραφίσω. “Πώς σε λένε εσένα” με ρωτάνε χαμογελώντας. Νίκο, τους απαντάω. “Έχεις πολύ ωραίο όνομα” και ντροπαλά χαμηλώνουν το βλέμμα γελώντας.
Φεύγοντας από τον χώρο ο Khaled από την Συρία παίζει με τον μικρό Rian. Σηκώνεται και με χαιρετά δια χειραψίας. “Σε ευχαριστώ που ήρθες” λέει χαμηλόφωνα και σφίγγει γερά το χέρι του στο δικό μου. Ο μικρός Rian κρατάει έναν καθρέφτη και χτενίζει τα μαλλιά του. Όλοι ψάχνουν τρόπους για να επικοινωνήσουν με τους δικούς τους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω στις χώρες τους ή που τους περιμένουν σε κάποια χώρα της Ευρώπης. Περπατώ προς την έξοδο και παρατηρώ τα κορμιά των προσφύγων ξαπλωμένα στα παπλώματα στο πάτωμα. Λίγες ώρες ηρεμίας και ξεκούρασης. Η καταγραφή και ταυτοποίηση συνεχίζεται αδιάκοπα. Ένας πρόσφυγας μου ζητά τσιγάρο και του δίνω όλο το πακέτο. Χαμογελά και με φιλά χιαστί. Ο αστυνομικός στην πύλη με ρωτά για άλλη μία φορά από ποιον έχω πάρει άδεια να βρίσκομαι στον χώρο. Για άλλη μία φορά απαντώ. Ο μικρός Sufaz από την Αίγυπτο με χαιρετά από μακρυά με ένα χαμόγελο απ’άκρη σ’άκρη. Ανταποδίδω διστακτικά τον χαιρετισμό, γυρίζω την πλάτη μου και φεύγω. Το επόμενο κύμμα προσφύγων δεν θ’αργήσει να φτάσει. Ευρώπη ή θάνατος.