ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Οι επίσημες εκδηλώσεις, που έχουν προαναγγελθεί φέτος, για τα 100 χρόνια από την οριστική και τυπική ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, θα έχουν ιδιαίτερη λαμπρότητα. Οι εκδηλώσεις αυτές (σύμφωνα με τα αναγγελθέντα) θα έχουν Παγκρήτια εμβέλεια και θα κορυφωθούν στο ιστορικό σημαιοστάσιο του Φιρκά, στα Χανιά, όπου πριν 100 χρόνια, παρουσία των αρχών της τότε Ελλάδας, αλλά και των Κρητικών, υψώθηκε η Ελληνική Σημαία. Για τους Κρητικούς και όχι μόνο, το χαρμόσυνο αυτό γεγονός, πλημμύρισε με ανάμικτα συναισθήματα συγκίνησης αλλά και ικανοποίησης, τις ψυχές τους. Οι καμπάνες σε όλο το νησί ήχησαν χαρούμενα και μετέφεραν στα αυτιά τους, την σπουδαιότητα και την ιστορική σημασία της στιγμής. Οι λέξεις «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» και «ΕΝΩΣΙΣ» που έγραφαν στα επαναστατικά τους λάβαρα και στις σημαίες τους οι αρχηγοί και οπλαρχηγοί και αποτελούσαν τον ευγενή πόθο των Επαναστατικών Συνελεύσεων, εκπληρώθηκε.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΣΕΛΥΝΟ
Το Σέλινο συμμετείχε στις εκδηλώσεις αυτές, αλλά κυρίως συμμετείχε στις προηγηθείσες πολεμικές επαναστάσεις ενεργά προσθέτοντας στην ιστορία της Ενετοκρατίας και Τουρκοκατοχής πολλές και λαμπρές σελίδες.
Με τις παλιότερες επαναστάσεις του 1527, 1770,1821,1833,1841,1856,1866,1878, 1889 που είναι για την επαρχία μας σημαντικότατες, θα ασχοληθούμε άλλη φορά.
Η επανάσταση του 1895-1898 για το Σέλινο, έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί έπρεπε να ελευθερωθεί η πολύπαθη επαρχία, από τους φοβερούς και αδίστακτους κατακτητές Σελινιώτες Τουρκοκρήτες. Για τον σκοπό αυτό βοήθησαν εκτός από τα στρατεύματα της Ελλάδας υπό τον Βάσσο, τους επαναστάτες του Σελίνου, τους αγωνιστές και τουρκοπολεμάρχους απ’ όλη την Κρήτη, τους κάθε λογής εθελοντές απ’ όλη την ελεύθερη Ελλάδα και οι γυναίκες επαναστάτριες του Ανατολικού Σελίνου.
Ο καθοριστικός χρόνος, που προηγήθηκε μέχρι την αναχώρηση και του τελευταίου τούρκου από την Παλαιόχωρα, συνοδεύεται από μάχες, αψιμαχίες και σφαγές, που δικαιολογούν την πρωτοφανή και καταπιεστική δικτατορία τω τουρκώ, υπό τον Σακήρ Πασσά(1889), που προηγηθήκαν. Τα ανομήματα τω τουρκώ κατά του χριστιανικού πληθυσμού του Σελίνου, ξεπέρασαν την περίοδο αυτή, τα όμοιά τους κατά την εποχή του Γιανιτσαρισμού.
Για την επαρχία μας. Αν και τα γεγονότα προηγήθηκαν 16 χρόνια πριν την επίσημη Ένωση, πρέπει οι προτεινόμενες εκδηλώσεις μνήμης να συνδιοργανωθούν με αυτές της Ενώσεως (από την Αντιπεριφέρεια, για την εκατονταετηρίδα) και να επεκταθούν γεωγραφικά σε όλο το Σέλινο και σε όλη την διάρκεια του έτους 2013.
ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ (πριν και μετά το1897)
– Η Μάχη του Αποπηγαδιού, (Άη-Ζήνα, Στρογγυλή κορφή, Τριώδι, Καρακόλι και Αη-Γιάννη).
– Η μάχη και η πυρπόληση του Κάδρους και του Βληθιά.
– Η ανακατάληψη της Κεφάλας Παλαιοχώρας και σφαγή των επαναστατών.
– Η σφαγή τω τουρκώ της Σαρακήνας, αλλά και οι σφαγές της Παλαιοχώρας που ακολούθησαν.
– Η κατάληψη του Πύργου στον Σταυρό Καντάνου.
– Η ύψωση των επαναστατικών σημαιών στον Πύργο του Σταυρού.
– Η πολιορκία και άλωση της Καντάνου.
– Η ύψωση της σημαίας των επαναστατών στο κάστρο της Καντάνου.
– Η συναφθείσα συμφωνία, που υπογράφτηκε στην οικία του ιερέα Λουπάση στα Μπεϊλίτικα Κακοδικίου, που αφορούσε την αναχώρηση τω τουρκώ από τη Κάντανο και την Παλαιοχώρα, υπό την προστασία των πληρωμάτων των πλοίων των Πραστ. Δυνάμεων.
– Η αναχώρηση τω τουρκώ από την Κάντανο.
– Ο φονικός βομβαρδισμός του κάμπου της Παλαιοχώρας και των γύρω υψωμάτων
από τα πλοία των Μ. Δυνάμεων.
– Η επιβίβαση στα πλοία των Μ. Δ. τω τουρκώ μετά των οικογενειών τους και η
αναχώρησή τους για τα Χανιά.
– Η υποστολή της τούρκικης σημαίας, από το σημαιοστάσιο του κάστρου της
Παλαιοχώρας και η ύψωση της σημαίας των επαναστατών.
– Ο διορισμός από τον Πρίγκιπα Γεώργιο του πρώτου Έπαρχου Σελίνου Χατζάκη,
ένα από τα πρώτα μελήματά του οποίου, ήταν η ύψωση της σημαίας της Κρητικής
Πολιτείας σε μόνιμο σημαιοστάσιο στο κάστρο της Παλαιόχωρας.
– Τα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (πάνδημη επέτειος, για την απελευθέρωση της επαρχίας), που
πραγματοποιήθηκαν σε όλες τις έδρες των Δήμων του Σελύνου, αλλά και των
ενοριών της επαρχίας, με δοξολογίες και ομιλίες.
– Οι πρώτες πανεπαρχιακές επέτειοι που ακολούθησαν, η ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΗΡΙΔΑ και τα Α΄ ΣΕΛΥΝΕΙΑ, που έγιναν στην Κάντανο.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ:
Mε δεδομένη την κακή οικονομική κατάσταση της χώρας, αλλά και της καθημερινής ζωής, κάθε δαπανηρή πρόταση είναι προσωρινώς αποφευκτέα. Όμως είναι δυνατόν να γίνουν εκδηλώσεις ολιγότερον δαπανηρές. Γι’ αυτό επειδή ο Δήμος δεν μπορεί πρακτικά να ανταποκριθεί σε μια τέτοια πολιτιστική καμπάνια, θα πρέπει να συνεργαστεί με τους τοπικούς φορείς με μια επιτροπή ή συντονιστικό όργανο, μοναδικός σκοπός της οποίου θα είναι η ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ. Η επιτροπή θα απαρτίζεται, από ένα μέλος κάθε παράταξης του ΔΣ, από ένα μέλος κάθε τοπικού φορέα του δήμου, από φυσικά πρόσωπα κ.α. θα επιμεληθεί την οργάνωση των ιστορικών εκδηλώσεων, σε οικισμούς, αλλά και σε αποξεχασμένους ιστορικούς τόπους, θα οργανώσει βιωματικές ιστορικές επισκέψεις, θα προκαθορίζει το είδος και το επίπεδο κάθε εκδήλωσης, θα επιλέγει τον ομιλητή αν απαιτείται, θα επιμεληθεί την έκδοση μιας ολοκληρωμένης και συγκεντρωμένης αναφοράς των γεγονότων της εποχής εκείνης, μετά και από μια ημερίδα, που θα πραγματοποιηθεί στο τέλος των εκδηλώσεων κ.α.
Συγκεκριμένα:
- Σε ανάμνηση της μάχης του Αποπηγαδιού– Άη-Ζήνα. Δυνατόν να πραγματοποιηθεί επίσκεψη στην νεόκτιστη εκκλησία (προτίμηση κατά την εορτή του Αγίου και σε συνεργασία με την οικογένεια Φιωτοδημητράκη, την Ενορία της περιοχής, τον σύλλογο «Ψιλάφι» κ.α.) και να εντοιχιστεί πλάκα στην εκκλησία, (η σε ξεχωριστό τειχίο), στο επίγραμμα της οποίας θα αναφέρονται οι πολυαίμακτες μάχες και αψιμαχίες στο Αποπηγάδι και στις επί μέρους κορφές και τοποθεσίες «Στρογγυλή κορφή», «Τριόδι» ή “Τριεθνές” «Καρακόλι», Αγ. Ιωάννη, κ.α. όπου και εκεί θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν, μνημειακές αναφορές.
- Κατασκευή μικρού τειχίου στην περίοπτη θέση «Βίγλα» και «Κεφάλα» Παλαιοχώρας και εντοιχισμό πλάκας με επίγραμμα, που θα αναφέρεται στην σφαγή και στα ονόματα των σφαγιασθέντων επαναστατών, από τους τούρκους, που προηγήθηκε της σφαγής τω τουρκώ της Σαρακήνας.
- Σεμνή εκδήλωση, στον τόπο σφαγής τω τουρκώ της Σαρακήνας, στο υπάρχον μνημείο.
- Κατασκευή μικρού τειχίου στην περίοπτη θέση με περιτοιχισμένο σημαιοστάσιο στον Σταυρό της Καντάνου και στο περιθώριο των ερειπίων του άλλοτε ισχυρού και ιστορικού Πύργου, με επίγραμμα που θα αναφέρεται όμως και στον ρόλο, που διαδραμάτισε και στις προηγούμενες επαναστάσεις 1821, 1866. Βέβαια η ανακατασκευή του Πύργου, που δεν είναι του παρόντος, θα ήταν η καλλίτερη αποκατάσταση της ιστορικής σκοπιμότητας της περιοχής.
- Κατασκευή μικρού τειχίου στον περίβολο του Δημοτικού σχολείου Καντάνου, όπου θα κατασκευαστεί προσωρινό, αλλά ψηλό σημαιοστάσιο σε ανάμνηση της ύψωσης της πρώτης επαναστατικής σημαίας μετά την κατάληψη του κάστρου από Σελυνιώτη επαναστάτη, αφού προηγουμένως είχε κατέβασε την τούρκικη.
- Εντοιχισμός αναμνηστικής πλάκας στην μισοερειπωμένη κατοικία Λουπάση στο Κακοδίκι, εντός της οποίας, υπογράφτηκε η συμφωνία αποχώρησης των τουρκώ από την Κάντανο και το Σέλυνο. Η οικία αυτή μετά και με την σύμφωνη γνώμη των ιδιοκτητών, πρέπει να ανακηρυχτεί ιστορικά διατηρητέα, και φυσικά να ενταχθεί σε πρόγραμμα αναστήλωσης και ανάδειξης.
- Κατασκευή τειχίου και εντοιχισμός πλάκας σε περίοπτο σημείο του Κάδρους, στο περιεχόμενο της οποίας θα αναφέρεται η καταστροφή των οικιών των οικισμών του και οι συναφθείσες προηγουμένως μάχες και αψιμαχίες.
- Κατασκευή και εντοιχισμός πλάκας με ιστορικό περιεχόμενο στο περιθώριο του κατεστραμμένου πύργου στην Κεφάλα (Ελύρου) Ροδοβανίου σε μικρό τειχίο, που να το συμπληρώνει ένα σημαιοστάσιο, αλλά και με αναφορά στα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, της πρώτης εκδήλωσης αμέσως μετά την απελευθέρωση στο Ανατολικό Σέλυνο, παρουσία των οπλαρχηγών μετά των επαναστατικών σημαιών των, όπου κατ’ αυτήν, οι φλογεροί λόγοι των ομιλητών, σκόρπισαν ρίγη συγκινήσεως στις ψυχές των πολύπαθων και πολυπληθών παρευρισκομένων.
- Άμεση κατεδάφιση του αντιαισθητικού οικίσκου, που «στεφανώνει» την Φορτέτζα στο βόρειο τμήμα του κάστρου της Παλαιοχώρας και κατασκευή στην θέση του ενός μικρού πρόχειρου και ΠΡΟΣΩΡΙΝΟY περιτοιχίσματος, που να δένει αισθητικά με το κάστρο (συμφωνούσης και της αρμόδιας υπηρεσίας) όπου θα αναρτηθεί μεταλλικός ιστός σημαίας, μέχρι να μελετηθεί και ανεγερθεί κατά το δυνατόν ο προϋπάρχον Προμαχώνας πάνω στον οποίο κυμάτιζε για 373 χρόνια η σημαία με τον «Λέοντα της Γαληνότατης», 244 χρ. με το μισοφέγγαρο τω τουρκώ ( ίδε παράρτημα 1 & παράρτημα 2), 16 χρόνια η σημαία της Κρητικής Πολιτείας) και 4 χρν. η σημαία τω γερμανώ. Από αυτό το σημαιοστάσιο το μεσημέρι της αναχωρήσεως των τουρκών, κατέβηκε η τούρκικη σημαία και υψώθηκε στην θέση της, η σημαία των επαναστατών. Η θέα της χιλιοτρύπητης σημαίας στον τούρκικο ιστό της Φορτέτζας, προκάλεσε εκδηλώσεις ενθουσιασμού και ακράτητων συγκινήσεων των επαναστατών, που κρατήθηκαν μέχρι τότε μακριά από τον Κάμπο, για να προφυλαχτούν από τις θανατηφόρες οβίδες, που εξαπέλυαν εναντίον τους, τα κανόνια των πλοίων των Προστ. Δυνάμεων. Η ιστορία του Κάστρου είναι γνωστή, αυτό όμως που δεν είναι γνωστό στο ευρύ κοινό είναι ο ρόλος που διαδραμάτισε κατά τις σφαγές της Παλαιοχώρας από τους Τούρκους, για αντίποινα μετά την σφαγή της Σαρακήνας και η ανακατασκευή του ιστορικού σημαιοστασίου, της Κρητικής Πολιτείας. Είναι δηλαδή η Φορτέτζα για το Σέλυνο ότι και ο Φιρκάς για τα Χανιά. Και τα δύο αυτά σημαιοστάσια – προμαχώνες, έχουν παράλληλη ιστορική διαδρομή. Οι εκδηλώσεις ανάρτησης της σημαίας στο ιστορικό σημαιοστάσιο δυνατόν να συμπεριληφθούν στις εκδηλώσεις, για την Επέτειο της Παλιγγενεσίας (1821) και του Ευαγγελισμού,στην Παλαιοχώρα, μιας και ο μήνας Μάρτιος ενώνει και τις δύο.
- Η ανάδειξη κτίσματος του άλλοτε τούρκικου αλλά και Κρητικού σταθμού στο Καρακόλι του Αποπηγαδιού, η υποδομή του οποίου διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση, αφού προηγουμένως ανακηρυχτεί από τον Δήμο ιστορικά διατηρητέο (συνενούσης και της αρμόδιας υπηρεσίας).
- Μεταξύ των δύο εκκλησιών της Καντάνου δυνατόν να ανεγερθεί μνημείο, όπου θα αναφέρονται τα ονόματα των φονευθέντων της πολιορκίας και της αλώσεως του Πύργου του Σταυρού και του κάστρου της Καντάνου. Το μνημείο αυτό, εκτός από τα παραπάνω, θα αναφέρεται στην «Εκατονταετηρίδα» (1930) και τα πρώτα «Πανσελίνεια» (1937), που έγιναν στο σημείο αυτό.
- Τέλος, τα εκτενή δημοσιεύματα του γνωστού – άγνωστου Αντώνη Τρακάκη, από το Κάδρος, όπου έχουν δει το φως της δημοσιότητας (όχι σε βιβλίο) και αναφέρονται λεπτομερώς στα γεγονότα του Σελύνου, κατά την προαναφερόμενη εποχή, δυνατόν να επαναδημοσιευτούν μετά και με την σύμφωνη γνώμη της οικείων του, είτε στο διαδύκτιο με ελεγχόμενο σάϊντ (οικονομική λύση), είτε σε βιβλίο εάν και εφόσον βρεθεί χορηγός. Οι βιωματικές εμπειρίες της εποχής που αναφερόμαστε, του αξιόλογου αυτού συνεπαρχιώτη μας, δεν πρέπει να μένουν καχωνιασμένες στην λήθη του χρόνου. Πρέπει να διαδοθούν περαιτέρω και να εισέλθουν μέσα στο σπίτι κάθε Σελυνιώτη.
Όλα τα παραπάνω δυνατόν να συμπληρωθούν και με άλλες προτάσεις, άλλωστε το κείμενο αυτό ας αποτελέσει ένα είδος σχεδίου. Οι προτεινόμενες εκδηλώσεις θα δώσουν την δυνατότητα στο πλατύ κοινό να έχει μια ουσιαστική επαφή με την ιστορία, σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη της επαρχίας και θα ήταν ευχής έργου, να προσδώσει και ένα μόνιμο ιστορικό χαρακτήρα, όχι μόνο για την προαναφερόμενη ιστορική περίοδο, αλλά να πραγματεύεται γενικά το πλούσιο ιστορικό παρελθόν της. Η σύνταξη της γενικής ιστορίας της επαρχίας, πρέπει από το ζητούμενο να μετατοπισθεί στο πραγματοποιήσημο.
Ευτύχης Κορκίδης
Το παραπάνω κείμενο, έχει βρει πλαθιά ανταπόκριση, όπου και να έχει επιδοθεί. Σκοπός είναι να το γνωρίσουν όσο το δυνατός περισσότεροι πολιτιστικοί φορείς και όχι μόνο, αλλά και φυσικά πρόσωπα.