του Παύλου Δερμενάκη*
Με άρθρο του ο κ. Στάθης Σχινάς, στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ, οικονομικός αρθρογράφος διατυπώνει κάποιες «επιθετικές» απόψεις σε σχέση με την κριτική που έχει δεχθεί η κυβέρνηση για την τροποποίηση του νόμου Κατσέλη. Κρίνουμε σκόπιμο να δοθούν κάποιες απαντήσεις στο εν λόγω άρθρο, καθώς έχει αναπαραχθεί «κατά κόρον» σε ενημερωτικά sites, blogs και Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, σε μια προσπάθεια να «αποδειχθεί» ότι τελικά με την τροποποίηση του νόμου δεν άλλαξε και κάτι. Αντίθετα, προστατεύεται πλέον η πρώτη κατοικία της οποίας η προστασία ήταν σε αμφισβήτηση με τον ισχύοντα, ώς τώρα, νόμο του Δεκεμβρίου 2013.
Στο άρθρο ο κ. Σχινάς παρουσιάζει τα στοιχεία της τελευταίας τροποποίησης του νόμου Κατσέλη για την προστασία της πρώτης κατοικίας και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι με αυτή την τροποποίηση «καλύπτεται το 100% των φτωχών δανειοληπτών και η συντριπτική πλειοψηφία των μικρομεσαίων εισοδημάτων».
Χωρίς να θέλουμε να αμφισβητήσουμε τα μεγέθη εισοδήματος και φορολογικών δηλώσεων που επικαλείται, θα συμφωνήσουμε ότι σε αυτό το συμπέρασμα μπορεί κάποιος να καταλήξει αν αφήσει εκτός ανάλυσης μια σειρά στοιχεία τόσο του ίδιου του νόμου όσο και του λοιπού θεσμικού πλαισίου που αφορά γενικά το Πτωχευτικό Δίκαιο και τα θέματα της διαχείρισης των κόκκινων δανείων από τις τράπεζες. Θεσμικό πλαίσιο που έχει τροποποιηθεί ιδιαίτερα το τελευταίο εξάμηνο υπέρ των τραπεζών και φυσικά σε βάρος των δανειοληπτών (Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, Κώδικας Δεοντολογίας Τράπεζας της Ελλάδος [ΤτΕ] δυνατότητα πώλησης δανείων σε αρπακτικά funds) ενώ την ίδια στιγμή λαμβάνονται νέα μέτρα σε βάρος του λαού, τόσο με τη μείωση εισοδημάτων και κοινωνικών δαπανών, όσο και με την αύξηση των φόρων.
Κατ’ αρχήν προκαλούν εντύπωση: 1) Η ευκολία με την οποία ξεχάστηκαν όλες οι αναλύσεις και προτάσεις που γίνονταν τα τελευταία χρόνια γύρω από το θέμα οι οποίες συνοψίζονταν στο σύνθημα «Κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη» και 2) η λέξη «σεισάχθεια», που συμπεριλαμβανόταν σε όλα τα κείμενα του ΣΥΡΙΖΑ ως αντιπολίτευση και των ανθρώπων του, έχει χαθεί σήμερα από το λεξιλόγιο των υποστηρικτών της κυβερνητικής πολιτικής όπως και από το… λεξικό του ΣΥΡΙΖΑ.
1. Τι γίνεται με τους εκτός ρύθμισης
Με τη νέα τροποποίηση, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα στοιχεία που ή ίδια η κυβέρνηση έχει δηλώσει, υπάρχει ένα ποσοστό της τάξης του 40% που δεν καλύπτεται όσον αφορά την πρώτη κατοικία με την νέα εφαρμογή του νόμου. Αυτοί αγνοούνται από την ανάλυση, καθώς εστιάζει στα πλέον φτωχά νοικοκυριά. Με αυτούς τι γίνεται; Η έμμεση απάντηση στο ίδιο το άρθρο δίνεται σε ένα σημείο που αναφέρει: «Με ανούσια ποσοστά που υπολόγιζαν (στο 60% σημείωση Π.Δ.) το ποσοστό κάλυψης, επί του συνόλου των κόκκινων στεγαστικών δανείων, δηλαδή περιλαμβάνοντας στο ίδιο καλάθι τα δάνεια των αδύναμων μαζί με τα δάνεια και των μπαταξήδων αλλά και των μεγαλοϊδιοκτητών (γιατί “κόκκινα” είναι π.χ. και τα δάνεια χιλιάδων πολυκατοικιτζήδων-εργολάβων ανά την Ελλάδα, αλλά και επιχειρηματικά δάνεια έχουν ως collateral ένα σπίτι στην Εκάλη ή το Π. Ψυχικό)». Δηλαδή εδώ ο αρθρογράφος: 1) «Ανακαλύπτει» και αυτός, μετά από 5 χρόνια εφαρμογής του νόμου, τους μπαταξήδες, όπως και όλοι όσοι χρησιμοποιούν πλέον επί του θέματος την επιχειρηματολογία των δανειστών και της προηγούμενης κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου, ξεχνώντας ότι μέχρι χθες έλεγαν και αγωνίζονταν για «Κανένα σπίτι σε χέρια τραπεζίτη», 2) θεωρεί, φυσικά λαθεμένα, τα δάνεια των κατασκευαστών πολυκατοικιών ότι είναι ενταγμένα στα στεγαστικά, κάτι που δεν ισχύει αφού πρόκειται για επιχειρηματικά, 3) τα επιχειρηματικά που έχουν ως collateral (εγγύηση) μία βίλα στην Εκάλη ή το Π. Ψυχικό, επίσης, δεν εντάσσονται στα στεγαστικά. Συνεπώς, κατασκευάζονται «εχθροί» για να «αποδειχθεί» ότι καλύπτεται το μεγαλύτερο μέρος του απλού λαού και να δικαιολογηθεί με «ελαφρά τη καρδία» η απώλεια κάθε προστασίας για τους υπόλοιπους.
Στην πράξη, σε ένα σύνολο 500.000 κόκκινων στεγαστικών δανείων επί συνόλου 750.00 στεγαστικών υπάρχουν πολλές δεκάδες χιλιάδες κόσμου που βρίσκονται εκτός της εφαρμογής του νόμου και φυσικά δεν είναι κάτοικοι Εκάλης και Π. Ψυχικού. Μια τέτοια κατηγορία είναι π.χ. οι περιπτώσεις πρώτης κατοικίας που είναι συνδεδεμένες με υποθήκη, στο πλαίσιο άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας (ΜμΕ, ελεύθεροι επαγγελματίες) που δεν έχουν ακόμα κλείσει και προσπαθούν με κάθε τρόπο να συνεχίσουν να λειτουργούν.
Για όλους αυτούς που δεν καλύπτονται από το νέο νόμο η απάντηση είναι η διαδικασία του κώδικα δεοντολογίας της ΤτΕ για τη διαχείριση των κόκκινων δανείων. Δηλαδή μία κατ’ αρχήν ρύθμιση για 3 χρόνια και αν στη διάρκεια αυτή ή μετά δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί το δάνειο τότε κατάσχεση ακινήτου από την τράπεζα και καταβολή ενοικίου, πλειστηριασμός, έξωση κ.λπ.
Το γεγονός ότι γι’ αυτόν τον κώδικα ο ΣΥΡΙΖΑ, ως αντιπολίτευση, είχε ασκήσει δριμύτατη κριτική ότι είναι μονομερής και εξυπηρετεί τα σχέδια των τραπεζών, δεν γίνεται πλέον καμία κουβέντα από κανέναν υποστηρικτή της κυβέρνησης. Απλώς επαναλαμβάνεται η φράση όπως στο άρθρο του κ. Σχινά: «Για όσους… θα ακολουθούνται οι πρακτικές του ανανεωμένου Κώδικα Δεοντολογίας των Τραπεζών». Ανανεωμένου, δηλαδή τροποποιημένου προς το χειρότερο για τους δανειολήπτες από τον συνεργάσιμο πλέον με την κυβέρνηση κ. Στουρνάρα.
2.Οι εντασσόμενοι στις ρυθμίσεις
Ένα ακόμα ερώτημα, που δεν απαντιέται στο άρθρο, αφορά το τι γίνεται με αυτούς που ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία (μεσαία εισοδήματα και μεγαλύτερη αντικειμενική αξία ακινήτου) που καλύπτονται μεν αρχικά από το νόμο αλλά μπορεί στη συνέχεια να αδυνατούν, λόγω επιδείνωσης της οικονομικής τους κατάστασης, να ανταποκριθούν στη ρύθμιση; Και εδώ ισχύει ο κώδικας δηλαδή χάνουν το σπίτι τους…
Όσον αφορά τα φτωχότερα στρώματα (1η κατηγορία, σύμφωνα με το νέο νόμο), στην πράξη εδώ έχουμε να αντιμετωπίσουμε το θέμα των ανέργων και όσων έχουν ελάχιστο εισόδημα. Εδώ βρέθηκε και προβλήθηκε στα ΜΜΕ η «λύση» της επιδότησης της δόσης από το κράτος. Αναφέρει ο κ. Σχινάς: «Εάν ο οφειλέτης δεν μπορεί να καλύπτει και το σύνολο της νέας δόσης, τότε το υπόλοιπο το καταβάλλει το Δημόσιο, τουλάχιστον για τον πρώτο χρόνο. Ήδη ενεγράφη στον Προϋπολογισμό σχετικό κονδύλι ύψους 100.000.000 ευρώ.» Ακολούθησε, δε, Υπουργική Απόφαση η οποία προσδιορίζει την ελάχιστη καταβολή εκ μέρους του δανειολήπτη, για να ισχύσει στη συνέχεια η καταβολή για λογαριασμό του εκ μέρους του Δημοσίου, η οποία: «α) Αν το διαθέσιμο εισόδημα είναι μικρότερο ή ίσο των 8.000 ευρώ η ετήσια ελάχιστη συνεισφορά υπολογίζεται σε 5% επί του διαθέσιμου εισοδήματος, β) αν το διαθέσιμο εισόδημα είναι άνω των 8.000 ευρώ επί του υπερβάλλοντος ποσού, υπολογίζεται επιπλέον συνεισφορά 10%.»
Το ποσό που έχει προβλεφθεί στον Προϋπολογισμό 2016 για την επιδότηση δόσεων κόκκινων δανείων, ανέρχεται σε 100 εκατ. Δηλαδή, μπορεί να καλύψει έως μέγιστο 30.000 οικογένειες με ένα μέσο μηνιαίο ποσό επιδότησης 280 ευρώ. Λαμβάνοντας, όμως, υπ’ όψιν ότι το σύνολο των κόκκινων στεγαστικών δανείων είναι τουλάχιστον 500.000 και από αυτά 170.000 έχουν ήδη ενταχθεί στο νόμο Κατσέλη, γίνεται κατανοητό ότι το ποσό των 100 εκατ. ευρώ δεν επαρκεί ούτε στο ελάχιστο για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Η λογική με αυτά τα νούμερα είναι η ίδια με τα αντίστοιχα του «παράλληλου προγράμματος» που αποσύρθηκε. Δίνουν και εδώ το… τεράστιο ποσό των 100 εκατ. για επιδότηση δόσεων δανείων και παίρνουν από το λαό με νέα μέτρα, μέσω του Κρατικού Προϋπολογισμού του 2016 το συνολικό ποσό των 5,7 δισ. ευρώ. Δηλαδή, «επιστρέφουν» (δίνουν στις τράπεζες) 100 εκατ., δηλαδή ούτε το 2% των νέων μνημονικών μέτρων!
Καλοί οι σχεδιασμοί επί χάρτου για ετήσιο εισόδημα έως π.χ. 8.000 ευρώ και για καταβολή δόσης από αυτό στο 5%. Με τους μακροχρόνια άνεργους που δεν έχουν κανένα εισόδημα και συντηρούνται από τις οικογένειές τους τι θα γίνει; Ποιες «ρυθμίσεις» μπορεί να ισχύσουν, ακόμα και με τον προηγούμενο νόμο, για έναν 55άρη που έχασε τη δουλειά του εδώ και τρία χρόνια, έχει στεγαστικό δάνειο και οι προοπτικές να ξαναβρεί δουλειά είναι ελάχιστες λόγω της κρίσης και ανύπαρκτες λόγω της ηλικίας του, ενώ μπορεί να προσδοκά συνταξιοδότηση στα 67 του, αν φυσικά συμπληρώνει τα τότε ισχύοντα κριτήρια; Τι θα γίνει με όλον αυτόν τον κόσμο που, θεωρητικά, καλύπτεται από το νόμο αλλά στην πράξη θα βρεθεί εκτός, αφού δεν μπορεί να ακολουθήσει με συνέπεια καμία ρύθμιση;
Σημειώνεται ότι η εφαρμογή του νέου νόμου, συνεπώς και η προστασία της πρώτης κατοικίας, αφορά μια τριετία μόνο. Η τριετία αυτή συμπίπτει με την αντίστοιχη πρόβλεψη του Κώδικα Δεοντολογίας της ΤτΕ για προσωρινή ρύθμιση την τριετία και οριστική, δηλαδή, κατάσχεση και πλειστηριασμό μετά την τριετία αν ο δανειολήπτης δεν φαίνεται ότι μπορεί να αποπληρώσει το δάνειο. Μετά από την τριετία δεν υπάρχει πρόβλεψη για προστασία. Όπως ακριβώς δεν υπήρχε αντίστοιχη πρόβλεψη στην τροποποίηση που έγινε το Δεκέμβρη του 2013 για μετά το τέλος του 2014. Βέβαια, το 2015 δεν έγιναν μαζικοί πλειστηριασμοί λόγω των εκλογών, του μερικού μορατόριουμ μεταξύ κυβέρνησης και τραπεζών και του καθεστώτος των capital controls. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έγιναν προσπάθειες για πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας. Μια ανάγνωση στα εβδομαδιαία πινάκια των κατά τόπους Ειρηνοδικείων αποδεικνύει ότι υπήρχαν πολλές περιπτώσεις ενταγμένες που δεν εκτελέστηκαν, κύρια γιατί παρενέβαιναν τα κατά τόπους κινήματα και σταματούσαν τις διαδικασίες και δευτερευόντως γιατί αναμένεται η αλλαγή των αντικειμενικών αξιών ώστε να πάνε πολύ χαμηλότερα οι αξίες και να αγοραστούν σε εξευτελιστικές τιμές με το νέο κώδικα πολιτικής δικονομίας.
Τέλος, οφείλουμε να επισημάνουμε, κάτι που «ξεχνούν» να το κάνουν όλοι όσοι αναλύουν το νόμο με την κυβερνητική λογική, ότι έχει περιληφθεί διάταξη που εξασφαλίζει τις τράπεζες καθώς «…διασφαλίζεται ότι οι πιστωτές δεν θα βρεθούν, χωρίς τη συναίνεσή τους, σε χειρότερη οικονομική θέση από αυτήν στην οποία θα βρίσκονταν σε περίπτωση αναγκαστικής εκτέλεσης…», συνεπώς οι τράπεζες θα εισπράξουν την αξία των περιουσιακών στοιχείων του δανειολήπτη με ελάχιστο την αξία τους στη περίπτωση που βγαίνουν σε πλειστηριασμό.
Λόγω χώρου δεν υπεισέρχομαι στα θέματα της πώλησης των δανείων (κόκκινων και μη) στα αρπακτικά funds που αποδέχθηκε η κυβέρνηση και τα οποία όπως φαίνεται έχουν και «ουρά», καθώς μετά το τέλος Φλεβάρη 2016 θα ενταχθούν και τα στεγαστικά πρώτης κατοικίας. Με αυτή τη ρύθμιση θα γίνει πολύ πιο δύσκολη η ζωή όλων των δανειοληπτών που θα βρεθούν αντιμέτωποι με την αρπακτική διάθεση των εκπροσώπων των funds.
Συμπερασματικά, η νέα τροποποίηση του νόμου Κατσέλη, παρά τους «πανηγυρισμούς» και τους «πανηγυρικούς» των υποστηρικτών της κυβερνητικής πολιτικής, για μία ακόμα φορά δεν λύνει το πρόβλημα της υπερχρέωσης για εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες. Αποτελεί μία ακόμα προσωρινή «λύση» μέχρι να ωριμάσουν οι συνθήκες, εν μέσω της γενικευμένης οικονομικής κρίσης, για να πραγματοποιηθεί το μαζικό πλιάτσικο των ξένων στις περιουσίες του λαού. Μέχρι τότε όμως οι «νόμοι» θα ισχύουν για μερικό πλιάτσικο, για όσους είναι εκτός ή βρέθηκαν εκτός, λόγω αδυναμίας ανταπόκρισης στις δόσεις που είχαν οριστεί. Όλοι αυτοί θα υποστούν τις συνέπειες… θα χάσουν το σπίτι τους.
(1) Μικρός Οδηγός – Κόκκινα δάνεια : Μύθοι και πραγματικότητα. Δημοσιεύθηκε στο site του ραδιοφωνικού σταθμού Στο Κόκκινο 105,5
* Ο Παύλος Δερμενάκης είναι M.Sc. οικονομολόγος-ερευνητής