Στην παραδοχή ότι «η Ελλάδα οδηγήθηκε «ως πρόβατο επί σφαγήν» και αποδέχτηκε ένα βίαιο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, δηλαδή αυστηρής λιτότητας», προχώρησε ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης, ο οποίος φωτίζει το προσκήνιο και το παρασκήνιο της εποχής που η χώρα μπήκε σε μνημονιακό καθεστώς.
Σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο τότε αν. Εκτελεστικός Διευθυντής του ΔΝΤ (Μάρτιος 2010 – Δεκέμβριος 2011) αναφέρει ποιοι είχαν ταχθεί υπέρ της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους και ποιοι κατά, και κυρίως γιατί.
Ο πανεπιστημιακός περιγράφει τις, κοινωνικές και οικονομικές, συνέπειες εκείνων των αποφάσεων και αναγνωρίζει ότι όλα έγιναν για τη διάσωση των τραπεζών, σημειώνοντας όμως ότι και «με τη μη έγκαιρη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους δεν αποφεύχθηκε ούτε η επιμόλυνση και άλλων χωρών της ευρωζώνης, όπως υποστήριζαν οι Ευρωπαίοι».
«Σε αντίθεση με το ΔΝΤ, που αναγνωρίζει τα λάθη του να αναπροσαρμόζει τις πολιτικές του, αρκετοί ακόμα στη χώρα μας αλλά και ευρύτερα στην Ευρώπη, επιμένουν στις πολιτικές μονόπλευρης λιτότητας. Αυτό είναι και το διακύβευμα στις επερχόμενες ευρωπαϊκές και εθνικές εκλογές», υπογραμμίζει ο Π. Ρουμελιώτης, με άλλα λόγια, «αν θα επικρατήσουν οι δυνάμεις της ανάπτυξης, της καταπολέμησης των ανισοτήτων, της ισότητας, της αλληλεγγύης, της κοινωνικής συνοχής ή εκείνες που επιθυμούν τη συνέχιση μιας πολιτικής που οδήγησε σε κρίσεις και κοινωνικά αδιέξοδα, με κίνδυνο της διάλυση της ευρωζώνης και της ΕΕ γενικότερα».
Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη:
Ερ.: Εσφαλμένος υπολογισμός της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους και δυσανάλογη έμφαση στη δημοσιονομική προσαρμογή: δύσκολο να το πιστέψεις ότι τα αναφέρει σε έκθεσή του το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αλλά αληθές. Κάλλιο αργά, παρά ποτέ, κύριε Ρουμελιώτη;
Απ.: Όπως είχα την ευκαιρία να επισημάνω στα βιβλία μου για την κρίση χρέους στην Ελλάδα, το ΔΝΤ είχε σοβαρές επιφυλάξεις για την εμπλοκή του σε ένα πρόγραμμα χρηματοδοτικής στήριξης της χώρας μας. Κι αυτό επειδή το πρόγραμμα αυτό θα έπρεπε να συνδυαστεί με μια αναδιάρθρωση, δηλαδή κούρεμα του ελληνικού χρέους προς τους ιδιώτες που κατείχαν ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου.
Για το λόγο αυτό ο τότε Γενικός Διευθυντής του ΔΝΤ, Ντομινίκ Στρος Καν κάλεσε μυστικά κυβερνητικούς εκπροσώπους της Γαλλίας και της Γερμανίας στην Ουάσιγκτον, ώστε να τους πείσει για την αναγκαιότητα άμεσης αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Ωστόσο οι εκπρόσωποι του ΔΝΤ στη συνάντηση αυτή αντιμετώπισαν την κάθετη άρνηση των Ευρωπαίων ομολόγων τους, κυρίως των Γάλλων. Οι εμπειρογνώμονες του ΔΝΤ γνώριζαν ότι το ελληνικό χρέος δεν ήταν βιώσιμο και με την αναδιάρθρωσή του θα καθησυχάζονταν οι αγορές και θα απομακρυνόταν το ρίσκο μιας χαοτικής πτώχευσης της Ελλάδας καθώς και ο κίνδυνος επιμόλυνσης και άλλων ευάλωτων χωρών της ευρωζώνης. Αντίθετα, οι εκπρόσωποι της Γαλλίας και Γερμανίας, όπως και ο τότε Πρόεδρος της ΕΚΤ Trichet, πίστευαν ότι με την αναδιάρθρωση οι ευρωπαϊκές Τράπεζες, που κατείχαν ομόλογα του ελληνικού δημοσίου, θα έπρεπε να καταγράψουν ζημιές στους ισολογισμούς τους, γεγονός που θα κλόνιζε την αξιοπιστία τους.
Από την πλευρά της, η τότε ελληνική κυβέρνηση, όπως προκύπτει από τις δηλώσεις των εμπειρογνωμόνων του Ταμείου που περιέχονται στα επίσημα πρακτικά των συζητήσεων του Δ.Σ. του ΔΝΤ (9/5/2010), δεν έδειξε διατεθειμένη να ασπαστεί την ιδέα του ΔΝΤ για αναδιάρθρωση του χρέους. Και αυτό επειδή φοβόταν τις αντιδράσεις του Trichet που απειλούσε ότι θα διέκοπτε τη χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών. Δεν είχε επίσης κατανοήσει ότι υπήρχαν μικρές πιθανότητες να αφήσει την Ελλάδα να πτωχεύσει, επειδή το κόστος θα ήταν πολλαπλάσια μεγαλύτερο για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Η κυβέρνηση φοβήθηκε επίσης το πολιτικό κόστος.
Έτσι η Ελλάδα οδηγήθηκε «ως πρόβατο επί σφαγήν» και αποδέχτηκε ένα βίαιο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, δηλαδή αυστηρής λιτότητας.
Ερ.: Ναι, αλλά πώς τελικά το ΔΝΤ αποφάσισε τη συμμετοχή του στο ελληνικό πρόγραμμα, αφού γνώριζε ότι χωρίς αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους η βιωσιμότητά του δε θα μπορούσε να θεωρηθεί εξασφαλισμένη από τίς αγορές;
Απ.: Κάτω από την πίεση των εκπροσώπων της Γαλλίας και Γερμανίας στο Δ.Σ. του ΔΝΤ, και προκειμένου να αποφευχθεί μια νέα κρίση στην ευρωζώνη με προεκτάσεις και στην παγκόσμια οικονομία, το ΔΣ αποφάσισε τη χρηματοδότηση της Ελλάδας με 30 δισ. δολάρια στις 9/5/2010. Έτσι αποφασίστηκε η αλλαγή του Καταστατικού του ΔΝΤ ώστε να μπορεί να χρηματοδοτεί μια χώρα μέλος μιας Νομισματικής Ένωσης, ακόμα και όταν το χρέος της δεν μπορεί να θεωρηθεί βιώσιμο σε μεσοπρόθεσμη βάση, προκειμένου να αποφευχθεί μια γενικότερη κρίση.
Ερ.: Πώς αντέδρασαν τα υπόλοιπα μέλη του ΔΣ στη συνάντηση της 9ης Μαΐου 2010;
Απ.: Ορισμένα μέλη του ΔΣ καυτηρίασαν τη στάση αυτή των Ευρωπαίων. Για παράδειγμα, ο εκπρόσωπος της Βραζιλίας υποστήριξε ότι το ελληνικό πρόγραμμα αποσκοπούσε στη διάσωση των ευρωπαϊκών Τραπεζών και τη μετατροπή του χρέους της Ελλάδας προς ιδιώτες πιστωτές σε χρέος προς κράτη και δημόσιους φορείς. Οι Ευρωπαίοι Εκπρόσωποι απάντησαν ότι οι τράπεζές τους δεσμεύτηκαν να μη ρευστοποιήσουν τα ελληνικά ομόλογα, πράγμα που δεν έκαναν στη συνέχεια.
Ερ.: Πώς εξηγούνται όμως οι εσφαλμένες εκτιμήσεις και η δυσανάλογη έμφαση στη δημοσιονομική προσαρμογή;
Απ.: Από τη στιγμή που απορρίφθηκε η επιλογή της άμεσης αναδιάρθρωσης του χρέους, έπρεπε το πρόγραμμα να προβλέπει μια βίαιη διόρθωση του δημοσιονομικού ελλείμματος (15% του ΑΕΠ το 2009), δηλαδή σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτό ήταν αναγκαίο ώστε να μη συνεχιστεί η ανεξέλεγκτη αύξηση του χρέους και καταστεί αυτό πιο προβληματικό, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί η Ελλάδα σε πτώχευση.
Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνω το σοβαρό λάθος σχετικά με το δημοσιονομικό πολλαπλασιαστή (δηλαδή την επίπτωση στο ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ από τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος). Οι εμπειρογνώμονες του ΔΝΤ υπολόγισαν ότι ο ρυθμός μεγέθυνσης του ελληνικού ΑΕΠ θα περιοριζόταν μόνο κατά 0,5% ανά 1% μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος ως ποσοστού του ΑΕΠ. Ο συντελεστής όμως αυτός αποδείχτηκε υψηλότερος κατά 1,0% του ΑΕΠ, δηλαδή 1,5% αντί για 0,5% ήταν η συρρίκνωση του ρυθμού μεταβολής του ΑΕΠ ανά 1% μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος ως ποσοστού του ΑΕΠ. Η εσφαλμένη αυτή εκτίμηση και η βίαιη χρονικά δημοσιονομική προσαρμογή συνέβαλε στη δραματική μείωση του ΑΕΠ (κατά 25%), στην αύξηση της ανεργίας (στο 27%), και τον περιορισμό του διαθέσιμου εισοδήματος (κατά 40% περίπου). Ταυτόχρονα συνεχίστηκε η αυξητική πορεία του χρέους (175% του ΑΕΠ ήδη από το 2013), που οδήγησε στο PSI τον Μάρτιο του 2012, με αποτέλεσμα να ζημιωθούν τα ασφαλιστικά ταμεία που κατείχαν ομόλογα του ελληνικού δημοσίου και οι μικοομολογιούχοι. Επίσης, με την καθυστέρηση της αναδιάρθρωσης για δύο χρόνια, οι ξένες τράπεζες κατάφεραν να ρευστοποιήσουν αρκετά ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου και να περιορίσουν τις ζημιές τους.
Ερ.: Τελικώς, όλα έγιναν για τις τράπεζες της ευρωζώνης;
Απ.: Ναι. Δυστυχώς όμως, ενώ οι τράπεζες περιόρισαν τις ζημιές τους από την καθυστερημένη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, η χώρα υπέστη μια μεγάλη καταστροφή. Χρειάστηκαν μεγάλες θυσίες από έναν ολόκληρο λαό για να αντιμετωπιστεί η κρίση αυτή. Ένα μεγάλο μέρος του παραγωγικού ιστού της χώρας καταστράφηκε. Η ειρωνεία είναι ότι ενώ οι τράπεζες περιόρισαν τις ζημιές τους κατά 20 δισ. ευρώ περίπου, το κόστος για τη χώρα, τους πολίτες, τους εργαζόμενους τους νέους, τους συνταξιούχους ήταν δυσανάλογα υψηλότερο. Αλλά, με τη μη έγκαιρη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους δεν αποφεύχθηκε ούτε η επιμόλυνση και άλλων χωρών της ευρωζώνης, όπως υποστήριζαν οι Ευρωπαίοι.
Ερ.: Πώς θα μπορούσε να αποτραπεί αυτή η καταστροφή της ελληνικής οικονομίας;
Απ.: Με την άμεση αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Η Citi, αλλά και οι άλλοι χρηματοπιστωτικοί φορείς, είχαν υπολογίσει στις αρχές του 2010 ότι μια απομείωση του ελληνικού χρέους, κατά 30-40% από την αρχή της κρίσης, θα καθιστούσε βιώσιμο το ελληνικό χρέος (στο 75-80% του ΑΕΠ). Ετσι δε θα χρειαζόταν μια βίαιη χρονικά δημοσιονομικη προσαρμογή και οι συνέπειες στο ΑΕΠ, τα εισοδήματα και την απασχόληση θα ήταν πολύ λιγότερο αρνητικές.
Ερ.: Η ιστορία δεν γράφεται με τα «αν», αλλά αν είχε νωρίτερα αναθεωρήσει τις απόψεις του το Ταμείο, τι θα άλλαζε για τους Έλληνες πολίτες;
Απ.: Έπρεπε το ΔΝΤ να επιμείνει στις αρχικές θέσεις του για την άμεση αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. ΄Έπρεπε οι τότε ελληνικές αρχές να υποστηρίξουν τη θέση αυτή του ΔΝΤ. Με τις καθυστερημένες αποδοχές για λάθη από την πλευρά του ΔΝΤ δεν μπορεί να διορθωθούν οι τραγικές συνέπειες για την ελληνική οικονομία και κοινωνία που είχαν τα Μνημόνια. Το μόνο που μπορεί να γίνει τώρα είναι η διόρθωση των εσφαλμένων πολιτικών του ΔΝΤ, ώστε να αποφευχθούν νέα λάθη και προγράμματα που θα καταστρέψουν κι άλλες χώρες. Σημαντικό όμως είναι η απόφαση του ΔΝΤ να μη χρηματοδοτεί χώρες που το χρέος τους δεν είναι βιώσιμο. Έτσι, με το «πειραματόζωο Ελλάδα και την καταστροφή της, ίσως αποφευχθούν στο μέλλον νέες τραγωδίες στην παγκόσμια οικονομία.
Ερ.: Εν τούτοις κάποια κόμματα βάσισαν την τότε τακτική τους, την κριτική τους στις θέσεις αυτές του ΔΝΤ. Πώς το σχολιάζετε;
Απ.: Όσοι πίστευαν και αγωνίζονταν για την αλλαγή των μνημονιακών πολιτικών νομίζω δικαιώθηκαν από τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Σε αντίθεση με το ΔΝΤ, που αναγνωρίζει τα λάθη του να αναπροσαρμόζει τις πολιτικές του, αρκετοί ακόμα στη χώρα μας αλλά και ευρύτερα στην Ευρώπη, επιμένουν στις πολιτικές μονόπλευρης λιτότητας. Αυτό είναι και το διακύβευμα στις επερχόμενες ευρωπαϊκές και εθνικές εκλογές. Δηλαδή αν θα επικρατήσουν οι δυνάμεις της ανάπτυξης, της καταπολέμησης των ανισοτήτων, της ισότητας, της αλληλεγγύης, της κοινωνικής συνοχής ή εκείνες που επιθυμούν τη συνέχιση μιας πολιτικής που οδήγησε σε κρίσεις και κοινωνικά αδιέξοδα, με κίνδυνο της διάλυση της ευρωζώνης και της ΕΕ γενικότερα.
Ερ.: Και μια προσωπική ερώτηση, κύριε καθηγητά. Η τωρινή έκθεση του Εκτελεστικού Συμβουλίου του ΔΝΤ είναι μια δικαίωση για εσάς;
Απ.: Θα προτιμούσα η χώρα μου να μην είχε υποστεί την καταστροφή αυτή παρά να δικαιωθώ εγώ. Θα ήθελα να επισημάνω ότι όταν δημοσίευσα τα βιβλία μου για την κρίση στην Ελλάδα, πολλοί πολιτικοί ακόμα και συνάδελφοί μου καθηγητές μου επιτέθηκαν προσωπικά. Τους παραπέμπω σήμερα στην έκθεση του ΔΝΤ, που αναγνωρίζει όσα υποστήριξα στις δημόσιες παρεμβάσεις και τα βιβλία μου πριν από αρκετά χρόνια.
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ