Ο Τζ. Ασάνζ θυμάται τον Όργουελ και γράφει για τη ζωή σε μια κοινωνία επιτήρησης – Σημείο καμπής: Tο ανώτατο δικαστήριο της Ε.Ε. επιβάλει στην Google να χορηγήσει το «δικαίωμα στη λήθη».
Αποτελεί πλέον δημοσιογραφικό κλισέ να παρατηρεί κάποιος ότι το “1984” του Τζορτζ Όργουελ ήταν «προφητικό». Το μυθιστόρημα ήταν τόσο προφητικό που οι προφητείες του έχουν γίνει κοινοτοπίες της σύγχρονης εποχής. Διαβάζοντας το τώρα είναι μια επίπονη εμπειρία. Ενάντια στα θαύματα της κρατικής παρακολούθησης του σήμερα, οι εγκαταστάσεις του Big Brother – οι άγρυπνες οθόνες και τα κρυμμένα μικρόφωνα- φαντάζουν γραφικές, σχεδόν καθησυχαστικές.
Όλα όσα οραματίστηκε στον κόσμο του ο Όργουελ έχουν γίνει τόσο προφανή που κάποιος σκοντάφτει συνεχώς στις αφηγηματικές ελλείψεις του μυθιστορήματος.
Το μυθιστόρημα του Τζορτζ Όργουελ ήταν τόσο προφητικό που οι προφητείες του έχουν γίνει κοινοτοπίες της σύγχρονης εποχής.
Περισσότερο με εντυπωσιάζει ένας άλλος χρησμός του: το δοκίμιο του 1945 «Εσύ και η ατομική βόμβα», στο οποίο ο Όργουελ ούτε λίγο ούτε πολύ προβλέπει το γεωπολιτικό σχήμα του κόσμου για τον επόμενο μισό αιώνα. «Εποχές στις οποίες το κυρίαρχο όπλο θα είναι ακριβό ή δύσκολο να κατασκευαστεί», εξηγεί, «θα τείνουν να είναι περίοδοι δεσποτισμού, ενώ όταν το κυρίαρχο όπλο θα είναι φθηνό και απλό, οι κοινοί άνθρωποι θα έχουν μια ευκαιρία… Ένα σύνθετο όπλο κάνει τον ισχυρό ισχυρότερο, ενώ ένα απλό όπλο – εφ’ όσον δεν υπάρχει απάντηση σ’ αυτό – δυναμώνει τους αδύναμους».
Περιγράφοντας την ατομική βόμβα (που είχε μόλις δύο μήνες πριν χρησιμοποιηθεί για να ισοπεδώσει τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι) ως ένα «εγγενώς τυραννικό όπλο», προβλέπει ότι θα συγκεντρώσει την εξουσία στα χέρια «δύο ή τριών τερατωδών υπερ-κρατών» που έχουν τις προηγμένες βιομηχανικές και ερευνητικές βάσεις που απαιτούνται για την παραγωγή της. Ας υποθέσουμε, ρωτάει, «ότι τα σωζόμενα μεγάλα έθνη κάνουν μια σιωπηρή συμφωνία να μην χρησιμοποιήσουν την ατομική βόμβα εναντίον του άλλου. Ας υποθέσουμε ότι την χρησιμοποιούν, ή χρησιμοποιούν την απειλή της, μόνον σε ανθρώπους που δεν είναι σε θέση να προβούν σε αντίποινα».
Το πιθανό αποτέλεσμα, καταλήγει, θα είναι «μια εποχή τόσο φρικτά σταθερή όσο οι αυτοκρατορίες σκλάβων της αρχαιότητας». Εφευρίσκοντας τον όρο, ο ίδιος προβλέπει «μια μόνιμη κατάσταση “ψυχρού πολέμου”», «μια ειρήνη που δεν είναι ειρήνη», στην οποία «οι προοπτικές για τους λαούς υποκείμενα και τις καταπιεσμένες τάξεις είναι ακόμα πιο απελπιστικές».
Οι ομοιότητες του σήμερα και της εποχής του Όργουελ
Υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ της εποχής του Όργουελ και της δικής μας. Πρώτον έχει γίνει πολλή συζήτηση σχετικά με τη σημασία της «προστασίας της ιδιωτικής ζωής», τους τελευταίους μήνες, αλλά λίγη κουβέντα σχετικά με το γιατί αυτή είναι σημαντική. Δεν είναι, όπως μας ζητούν να πιστέψουμε, ότι η ιδιωτική ζωή είναι εγγενώς πολύτιμη. Δεν είναι.
Ο πραγματικός λόγος έγκειται στον λογισμό της εξουσίας: η καταστροφή της ιδιωτικής ζωής διευρύνει την υφιστάμενη ανισορροπία δύναμης μεταξύ των κυρίαρχων παρατάξεων και όλων των άλλων, κάνοντας «την προοπτική των υποκείμενων λαών και των καταπιεσμένων τάξεων», όπως έγραψε ο Όργουελ, «ακόμη πιο απελπιστική».
Το Διαδίκτυο έχει δομηθεί με τρόπο που προάγει την επιτήρηση επειδή οι κυβερνήσεις και οι σοβαροί παίκτες του εμπορικού ίντερνετ το ήθελαν έτσι.
Η δεύτερη ομοιότητα είναι ακόμη πιο σοβαρή και ακόμα λιγότερο κατανοητή. Επί του παρόντος, ακόμη και εκείνοι που οδηγούν την αλλαγή ενάντια στην κρατική επιτήρηση συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν το θέμα σαν να πρόκειται για πολιτικό σκάνδαλο που μπορεί να αποδοθεί στις διεφθαρμένες πολιτικές λίγων κακών, οι οποίοι πρέπει να λογοδοτήσουν. Υπάρχει η ευρεία προσδοκία ότι το μόνο που πρέπει να κάνουν οι κοινωνίες μας για να διορθώσουν τα προβλήματα μας είναι να περάσουν μερικοί νόμοι.
Ο καρκίνος είναι πολύ βαθύτερος από αυτό. Όχι μόνο ζούμε σε ένα κράτος επιτήρησης, αλλά σε μια κοινωνία επιτήρησης. Η ολοκληρωτική επιτήρηση όχι μόνο ενσωματώνεται στις κυβερνήσεις μας, είναι ενσωματωμένη στην οικονομία μας, στις καθημερινές χρήσεις της τεχνολογίας μας και στην καθημερινή αλληλεπίδραση μας.
Το διαδίκτυο είναι ουσία του κράτους επιτήρησης
Η ίδια η έννοια του Διαδικτύου -ένα μοναδικό, παγκόσμιο, ομοιογενές δίκτυο που παρασύρει τον κόσμο – είναι η ουσία του κράτους επιτήρησης. Το Διαδίκτυο έχει δομηθεί με τρόπο που προάγει την επιτήρηση επειδή οι κυβερνήσεις και οι σοβαροί παίκτες του εμπορικού ίντερνετ το ήθελαν έτσι. Υπήρχαν εναλλακτικές λύσεις σε κάθε βήμα. Αγνοήθηκαν.
Στον πυρήνα τους, εταιρείες όπως η Google και το Facebook κάνουν την ίδια δουλειά με την Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Συλλέγουν έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών για τους ανθρώπους, τον αποθηκεύουν, τον ενσωματώνουν και τον χρησιμοποιούν για να προβλέψουν την ατομική και ομαδική συμπεριφορά, την οποία στη συνέχεια πωλούν σε διαφημιστές και άλλους. Αυτή η ομοιότητα τους έκανε φυσικούς εταίρους για την NSΑ και γι’ αυτό τους πλησίασε για να γίνουν μέρος του PRISM, του μυστικού προγράμματος επιτήρησης στο Διαδίκτυο.
Σε αντίθεση με τις μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες αφουγκράζονται διεθνείς γραμμές τηλεπικοινωνιών, το συγκρότημα εμπορικών επιτηρήσεων δελεάζει δισεκατομμύρια ανθρώπων με την υπόσχεση των «δωρεάν υπηρεσιών». Επιχειρηματικό μοντέλο τους είναι η βιομηχανική καταστροφή της ιδιωτικής ζωής. Και όμως, ακόμη και οι πιο ισχυροί επικριτές της επιτήρησης της NSA δεν φαίνεται να ζητούν να μπει τέλος στην Google και το Facebook.
Για να θυμηθούμε τις παρατηρήσεις του Όργουελ, υπάρχει μια αναμφισβήτητη «τυραννική» πλευρά στο Internet. Όμως, το Διαδίκτυο είναι πολύ περίπλοκο για να χαρακτηριστεί κατηγορηματικά ως «τυραννικό» ή «δημοκρατικό» φαινόμενο.
Όταν οι άνθρωποι συγκεντρώθηκαν πρώτοι φορά στις πόλεις, ήταν σε θέση για πρώτη φορά να συντονιστούν σε μεγάλες ομάδες και να ανταλλάξουν ιδέες γρήγορα, σε ευρεία κλίμακα. Οι επακόλουθες τεχνικές και τεχνολογικές εξελίξεις επέφεραν την αυγή του ανθρώπινου πολιτισμού.
Σε αντίθεση με τις μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες αφουγκράζονται διεθνείς γραμμές τηλεπικοινωνιών, το συγκρότημα εμπορικών επιτηρήσεων δελεάζει δισεκατομμύρια ανθρώπων με την υπόσχεση των «δωρεάν υπηρεσιών»
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στην εποχή μας. Είναι σήμερα περισσότερο δυνατόν για περισσότερους ανθρώπους να επικοινωνούν και να συναλλάσσονται με άλλους, σε περισσότερα σημεία, την ίδια στιγμή, από ό,τι υπήρξε ποτέ στην ιστορία. Οι ίδιες εξελίξεις που κάνουν τον πολιτισμό μας πιο εύκολο να εποπτευθεί, τον κάνουν πιο δύσκολο να προβλεφθεί. Έχουν καταστήσει ευκολότερο για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας να εκπαιδεύσει τον εαυτό της, να αγωνιστεί για συναίνεση και να ανταγωνιστεί παγιωμένες ομάδες εξουσίας. Αυτό είναι ενθαρρυντικό, αλλά αν δεν τροφοδοτηθεί, μπορεί να διαρκέσει λίγο.
Αν υπάρχει ένα σύγχρονο ανάλογο στο «απλό» και «δημοκρατικό όπλο» του Όργουελ, που «ενδυναμώνει τους αδύναμους», είναι η κρυπτογραφία, η βάση για τα μαθηματικά πίσω από το Bitcoin και τα καλύτερα προγράμματα ασφαλών επικοινωνιών.
Είναι φθηνή να δημιουργηθεί: το κρυπτογραφικό λογισμικό μπορεί να γραφτεί σε έναν υπολογιστή στο σπίτι. Είναι ακόμη φθηνότερη να εξαπλωθεί: το λογισμικό μπορεί να αντιγραφεί με τρόπο που τα φυσικά αντικείμενα δεν μπορούν. Κι επιπλέον είναι ανυπέρβλητη – τα μαθηματικά στην καρδιά της σύγχρονης κρυπτογραφίας είναι γερά και μπορούν να αντέξουν τη δύναμη της υπερδύναμης. Οι ίδιες τεχνολογίες που επέτρεψαν στους Συμμάχους να κρυπτογραφήσουν τις ραδιοεπικοινωνίες τους ενάντια στις παρακολουθήσεις του Άξονα, μπορούν πλέον να κατέβουν με μια dial-up σύνδεση στο Internet και να τρέξουν σε ένα φθηνό φορητό υπολογιστή.
Από την τυραννία στην αδιάκριτη μαζική παρακολούθηση
Ενώ το 1945, μεγάλο μέρος του κόσμου ήταν αντιμέτωπο με μισό αιώνα τυραννίας, ως αποτέλεσμα της ατομικής βόμβας, το 2015, αντιμετωπίζουμε την αδυσώπητη εξάπλωση αδιάκριτης μαζικής παρακολούθησης και της συνακόλουθης μεταβίβασης της εξουσίας σε αυτούς που συνδέονται με τις υπερδομές της. Είναι πάρα πολύ νωρίς για να πούμε αν θα επικρατήσει η «εκδημοκρατική» ή η «τυραννική» πλευρά του Διαδικτύου. Όμως, αναγνωρίζοντας τες- και αντιλαμβανόμενες τες ως πεδίο πάλης – είναι το πρώτο βήμα προς μια αποτελεσματική αντιμετώπιση.
Η ανθρωπότητα δεν μπορεί πλέον να απορρίψει το Διαδίκτυο, αλλά είναι σαφές ότι δεν μπορούμε και να το παραδώσουμε. Αντ’ αυτού, θα πρέπει να αγωνιστούμε για αυτό. Ακριβώς όπως η αυγή των πυρηνικών όπλων εγκαινίασε τον Ψυχρό Πόλεμο, η πολλαπλή λογική του Διαδικτύου είναι κλειδί για την κατανόηση του επερχόμενου πολέμου για το πνευματικό κέντρο του πολιτισμού μας.
Πηγή: New York Times