Του Άγγελου Συρίγου *
Τις επόμενες εβδομάδες θα αρχίσει έρευνες στο τεμάχιο 10 νοτίως της Κύπρου η αμερικανική εταιρεία ExxonMobil. Οι αντιδράσεις της Τουρκίας είναι βέβαιες. Το ερώτημα είναι μέχρι πού θα φτάσουν. Η προσοχή μας εντοπίζεται στο σύγχρονο γεωτρητικό σκάφος «Πορθητής» (Φατίχ) που απέκτησε πρόσφατα. Πού ακριβώς θα κινηθεί; Θα πάει ανάμεσα στην Τουρκία και στα Κατεχόμενα; Θα επιχειρήσει στην περιοχή δυτικώς της Κύπρου και ανοιχτά του ακρωτηρίου Ακάμας; Ή θα επιλέξει κάποιο από τα τεμάχια νοτίως του νησιού όπου εντοπίζεται το ενδιαφέρον των ξένων πετρελαϊκών εταιρειών;
Η εμπειρία από δύο μεγάλες ανάλογες κρίσεις στο Αιγαίο το 1976 και το 1987, αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο το 2011, μας διδάσκει ότι η Τουρκία, όταν δημιουργεί σκηνικό κρίσεως, δεν δρα μόνον σε ένα πεδίο. Ούτε θα περιοριστεί στη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου. Η έξοδος του «Πορθητή» θα είναι μία από τις πολλές κινήσεις που θα κάνει στη μεγάλη σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου, που ξεκινάει από την Κύπρο και φτάνει τουλάχιστον μέχρι την Κρήτη, εάν όχι και το Αιγαίο. Θα πρέπει να αναμένεται ότι η Τουρκία θα δεσμεύσει μεγάλες περιοχές για αεροναυτικές ασκήσεις εντός των FIR Αθηνών και Λευκωσίας. Εμείς θα μιλάμε για παράνομες δεσμεύσεις. Η Τουρκία θα στέλνει στη διεθνή κοινότητα το μήνυμα ότι είναι ο κυρίαρχος παίκτης της Ανατολικής Μεσογείου που έχει την ισχύ να δεσμεύσει όποια περιοχή θέλει (διότι σε άλλη περίπτωση κάποιος θα την εμπόδιζε…).
Μια άλλη κίνηση στην οποία παραδοσιακά προβαίνει η Τουρκία είναι η δημοσίευση στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως χαρτών με περιοχές υφαλοκρηπίδας αμφισβητούμενης κυριαρχίας που εκχωρεί στην τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου ΤΡΑΟ. Οι τελευταίοι τουρκικοί σχετικοί χάρτες το 2011-12 περιέλαβαν περιοχές από την Κύπρο έως και το Καστελλόριζο. Είτε θα επικαιροποιήσουν τους ίδιους χάρτες είτε θα δεσμεύσουν νέες περιοχές που μπορεί να φτάνουν ανατολικώς της Κρήτης. Εναλλακτικώς ή παραλλήλως, η ΤΡΑΟ θα εξαγγείλει νέες σεισμογραφικές έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και στην κυπριακή ΑΟΖ. Εκεί θα δράσουν τα ερευνητικά σκάφη «Μπαρμπαρός» και «Ορούτς Ρέις». Κατά κανόνα συνοδεύονται από πολεμικά πλοία.
Η στόχευση της Τουρκίας είναι συγκεκριμένη. Σε πρώτο χρόνο θέλει να σταματήσει το πρόγραμμα ερευνών και εκμεταλλεύσεως της κυπριακής ΑΟΖ. Γενικότερα θέλει να περάσει την εικόνα ότι το μεγαλύτερο τμήμα της Ανατολικής Μεσογείου είναι μια πελώρια περιοχή αμφισβητούμενης κυριαρχίας και πως ό,τι γίνεται στην περιοχή πρέπει να έχει και τη σύμφωνη γνώμη της Τουρκίας.
Η μεταφορά του ίδιου σκηνικού κρίσεως από το Αιγαίο του 1976 και του 1987 στην Ανατολική Μεσόγειο δεν χρειάζεται να αντιμετωπιστεί με τον ίδιο (και εκ του αποτελέσματος) προβληματικό τρόπο που έγινε από εμάς στο παρελθόν. Εξάλλου υπάρχουν σοβαρές ειδοποιοί διαφορές. Η μείζων είναι ότι στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν διεθνείς συμφωνίες που οριοθετούν μεγάλο τμήμα της περιοχής (κάτι που δεν έχουμε στο Αιγαίο). Η διεθνής κοινότητα αποστρέφεται τις αμφισβητήσεις διεθνών οριοθετήσεων διότι δεν υπάρχει σταθερότητα και ασφάλεια δικαίου. Αυτό θα πρέπει να συνδυαστεί με την αποφυγή στρατιωτικής αντιπαραθέσεως Ελλάδας – Τουρκίας σε διμερές επίπεδο. Πέριξ της Κύπρου υπάρχουν ναυτικές δυνάμεις πολλών χωρών. Κοινές στρατιωτικές ασκήσεις θα περνούσαν ένα θαυμάσιο μήνυμα προς την Τουρκία. Ο Τσώρτσιλ έλεγε ότι δεν θα φτάσεις ποτέ στον προορισμό σου εάν πετροβολάς κάθε σκυλί που σου γαβγίζει στον δρόμο. Στην περίπτωσή μας σημαίνει ότι πρέπει να αγνοηθούν οι τουρκικές προκλήσεις. Ο προορισμός είναι η ολοκλήρωση του ενεργειακού προγράμματος Κύπρου και Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.