Γράφει ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου | Είναι να απορεί κανείς με την υψηλών τόνων κινδυνολογία, κυρίως του γερμανικού και δευτερευόντως του αγγλόφωνου Τύπου, για την επικείμενη επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στη Μόσχα. Ο πρόεδρος Ομπάμα μπορεί να αποκαθιστά σχέσεις με την κομμουνιστική Κούβα και να επιδιώκει ιστορικό συμβιβασμό με το ισλαμικό Ιράν. Ο Γκέρχαρντ Σρέντερ μπορεί να γιορτάζει τα γενέθλιά του με τον κατά μία έννοια εργοδότη του Βλαντιμίρ Πούτιν – μια και, ως γνωστόν, ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας παραμένει πρόεδρος του Δ.Σ. του ρωσογερμανικού αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream.
Αλλά ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, μιας χώρας που διατηρεί ισχυρούς ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με τη Ρωσία, δεν μπορεί να επισκεφθεί τη Μόσχα χωρίς να κατηγορηθεί για πισώπλατο χτύπημα στην –όχι και τόσο ευδιάκριτη, από την Αθήνα– ευρωατλαντική αλληλεγγύη.
Το ταξίδι του πρωθυπουργού δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί σε πιο κατάλληλη συγκυρία για ένα πραγματικό άλμα στις διμερείς σχέσεις, το οποίο προαναγγέλλουν και οι δύο πλευρές. Η Ελλάδα χρειάζεται κάθε δυνατό στήριγμα, καθώς η διαπραγμάτευση με τους Ευρωπαίους φαίνεται, για την ώρα, να προσκρούει σε «τείχος του Βερολίνου» και η κατάσταση της οικονομίας έχει γίνει οριακή. Από την πλευρά της, η Ρωσία έχει ισχυρούς λόγους να στηρίξει κάθε φιλική γι’ αυτήν φωνή στους κόλπους της Ε.Ε., καθώς η οικονομία της πλήττεται κυρίως από την κατάρρευση των διεθνών τιμών του πετρελαίου και δευτερευόντως από τις κυρώσεις για το ουκρανικό ζήτημα. Ενδεχόμενη ομαλοποίηση των σχέσεων Δύσης – Ιράν θα μπορούσε να πλήξει ακόμη περισσότερο τα ρωσικά έσοδα από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων.
Επιστρέφοντας από τη Μόσχα, όπου κατά κάποιο τρόπο προετοίμασε την επίσκεψη του πρωθυπουργού, ο υπουργός Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Παναγιώτης Λαφαζάνης, έδωσε το περίγραμμα μιας πιθανής συμφωνίας – πακέτο, που υπόσχεται σημαντικότατα οφέλη για την Ελλάδα. Ενδεχόμενη κατασκευή του εναλλακτικού South Stream, που θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Κεντρική Ευρώπη μέσω Τουρκίας, Ελλάδας, ΠΓΔΜ και Σερβίας, θα αποφέρει θέσεις εργασίας και δημοσιονομικά οφέλη σε μόνιμη βάση, αλλά και θα ενισχύσει σχέσεις συνεργασίας στα ασταθή Βαλκάνια. Από την άλλη, ενδεχόμενη συμμετοχή ρωσικών εταιρειών στις έρευνες για κοιτάσματα υδρογονανθράκων στο Ιόνιο και στην Κρήτη υπόσχεται αμοιβαία οικονομικά οφέλη, πέραν της συμβολικής σημασίας που θα είχε μια πιο μόνιμη ρωσική παρουσία στα ελληνικά ύδατα.
Ωστόσο, οι λογικές προσδοκίες από την επίσκεψη του Ελληνα πρωθυπουργού δεν θα έπρεπε να οδηγούν σε ψευδαισθήσεις, υπό το κράτος συναισθηματισμών που, όταν υπαγορεύουν αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής, πληρώνονται ακριβά. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ ασφαλώς θα επιδιώκει, στους κόλπους της Ε.Ε., να βάζει φρένο στις πιο ακραίες αντιρωσικές φωνές, σε συμμαχία με ικανό αριθμό χωρών που έχουν παρόμοια συμφέροντα. Δεν εννοεί, όμως, να αμφισβητήσει τη θέση της χώρας στην Ευρωατλαντική Συμμαχία, γεγονός που περιορίζει εκ των πραγμάτων τα περιθώρια κινήσεων.
Από την πλευρά της, η Ρωσία θα βοηθήσει οικονομικά –στο μέτρο των δυνατοτήτων της, που δεν είναι και άπειρες– την Ελλάδα, στον βαθμό που η κυβέρνησή της θα έχει κάνει τις κρίσιμες επιλογές της σε σχέση με τη διαπραγμάτευση. Διότι δεν είναι δυνατόν να περιμένει κανείς ότι μια μεγάλη δύναμη, όπως η Ρωσία, θα δεχόταν ποτέ να λειτουργήσει απλώς ως διαπραγματευτικό χαρτί της Ελλάδας, διακινδυνεύοντας τις σχέσεις της με τη Γερμανία, οι οποίες, αν και δοκιμάζονται λόγω Ουκρανίας, παραμένουν στρατηγικής σημασίας. Οσοι περιμένουν να δουν τη Ρωσία στον ρόλο του από μηχανής θεού, που θα σώσει το ομόδοξο έθνος από τα αδιέξοδά του, πιθανότατα θα απογοητευθούν. Δεν θα είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά.