-Πώς κρίνετε την συμφωνία που επιβλήθηκε στον Αλέξη Τσίπρα από τους πιστωτές και επικυρώθηκε από την Βουλή παρά το μαζικό “όχι” που εξέφρασε ο ελληνικός λαός στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου;
-Άρης Χατζηστεφάνου: Για μένα, η συμφωνία αυτή είναι η απόλυτη συνθηκολόγηση, δεν βρίσκω άλλη λέξη. Για πρώτη φορά μετά από σαράντα χρόνια, ο ελληνικός λαός είχε επιτέλους την ευκαιρία να εκφραστεί, να αποφασίσει για το μέλλον του, και αυτή η κυβέρνηση αποφάσισε τελικά να γυρίσει την πλάτη στην έκφραση της λαϊκής βούλησης, επιστρέφοντας στις διαπραγματεύσεις που οδηγούν στο ίδιο αδιέξοδο όπως ακριβώς πριν το δημοψήφισμα.
Σε κάνει πραγματικά να αναρωτιέσαι αν όντως ήθελαν να κερδίσουν αυτό το δημοψήφισμα ή αν ήλπιζαν σε ένα πιο σφιγμένο αποτέλεσμα για να επικαλεστούν μια υπερβολικά συγκεχυμένη εντολή για να πάνε σε ρήξη. Αυτό δημιουργεί μια επικίνδυνη κατάσταση, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για ολόκληρη την ευρωπαϊκή αριστερά. Ο Walter Benjamin έλεγε για τον φασισμό ότι ευδοκιμεί στα απομεινάρια των χαμένων επαναστάσεων. Υπό αυτή την έννοια, αν η ελληνική αριστερά χάσει αυτή την μάχη, αφενός θα σταλεί ένα αρνητικό μήνυμα σε όλα τα προοδευτικά κόμματα και σε όλους τους μαχητές της αριστεράς στην Ευρώπη, κυρίως όμως θα δώσει χώρο στους ναζιστές της Χρυσής αυγής οι οποίοι είναι οι άμεσοι κληρονόμοι των ελλήνων δοσίλογων της γερμανικής κατοχής. Θα τους δοθεί η ευκαιρία να παρουσιαστούν ως οι μοναδικοί εκπρόσωποι της αντι-συστημικής γραμμής και της γραμμής εναντίον της λιτότητας. Το βράδυ της επικύρωσης της συμφωνίας, ο αρχηγός τους, Νίκος Μιχαλολιάκος, οικειοποιήθηκε το λεξιλόγιο της αριστεράς για να επικρίνει τον καπιταλισμό, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ευρωζώνη. Είμαστε αντιμέτωποι με ένα πολύ σοβαρό κίνδυνο.
-Η συνθηκολόγηση αυτή προήλθε αποκλειστικά από την βούληση του Έλληνα πρωθυπουργού, της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ; Τι έχετε να πείτε για τον φρικτό εκβιασμό των πιστωτών, των ευρωπαϊκών θεσμών και των άλλων κυβερνήσεων της ευρωζώνης;
-Άρης Χατζηστεφάνου: Δεν πρόκειται απλά για εκβιασμό. Παρακολουθήσαμε ένα πραξικόπημα. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα παρενέβη το 2011 για να ανατρέψει την κυβέρνηση Μπερλουσκόνι στην Ιταλία. Δεν έχει σημασία τι γνώμη έχουμε για τον Μπερλουσκόνι, ήταν ένα οικονομικό πραξικόπημα. Η ΕΚΤ χρησιμοποιήθηκε τότε για να προκαλέσει την σκόπιμη άνοδο των επιτοκίων του χρέους, με σκοπό να ρίξει μια εκλεγμένη κυβέρνηση. Ο Γιώργος Παπανδρέου είχε την ίδια τύχη, αντικαταστάθηκε από έναν μη εκλεγμένο τραπεζίτη, τον Λουκά Παπαδήμο, την προσωποποίηση μιας δημοσιονομικής δικτατορίας. Δεν το αρνούμαι. Η κυβέρνηση Τσίπρα πιάστηκε στην παγίδα και βρέθηκε σε μια εξαιρετικά επικίνδυνη θέση. Αυτό όμως οφείλεται και στα λάθη τους. Τα τελευταία 20 χρόνια, στους κόλπους του Συνασπισμού και μετέπειτα Σύριζα, υπήρχε αυτή η σύγχυση ανάμεσα στην προσκόλληση στην Ευρώπη και το ταμπού του ευρώ. Η έκφραση της δυσπιστίας απέναντι στο ευρώ σας έκανε, στα μάτια τους, έναν εθνικιστή που γυρνάει την πλάτη στους υπόλοιπους λαούς της Ευρώπης. Όμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι μια οικογένεια εθνών! Είναι απλώς ένα όργανο στην υπηρεσία των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων. Η ηγεσία του Σύριζα δεν θέλησε ποτέ να το δει αυτό καθαρά. Αν πηγαίνεις στις διαπραγματεύσεις χωρίς να είσαι έτοιμος να αντιμετωπίσεις την αθέτηση πληρωμών, την έξοδο από την ευρωζώνη και την εθνικοποίηση των τραπεζών, δεν έχεις κανένα περιθώριο διαπραγμάτευσης. Ήταν προφανές, ότι όντας σε αυτή τη θέση, χωρίς άλλες επιλογές, οι έλληνες διαπραγματευτές ήταν στο έλεος του εκβιασμού. Από την μία ήταν αυτός το τρομερός εκβιασμός και από την άλλη τα μοιραία λάθη της κυβέρνησης Τσίπρα.
-Οι ταινίες σας περιγραφούν την λεηλασία του δημοκρατικού πολιτεύματος που συνόδευσε τις πολιτικές λιτότητας που επιβλήθηκαν στον ελληνικό λαό. Το χρέος έγινε πολιτικό καθεστώς;
-Άρης Χατζηστεφάνου: Απολύτως. Η στρατηγική τους δεν είναι πλέον η στρατηγική μιας στρατιωτικής επέμβασης. Αρκούνται στο να υπαγορεύσουν τις επιλογές τους ελέγχοντας, μέσω της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, την ροή επενδυτικών κεφαλαίων προς τις χρεωμένες χώρες. Για την ώρα δεν διαθέτουμε όπλα για να απαντήσουμε σε αυτό το είδος επίθεσης. Είναι το ίδιο πράγμα με το να στέλνεις άρματα ή ομάδες πεζικού. Δεν χρειάζεται να σκοτώσεις ανθρώπους, αν και ….Το βλέπουμε στην Ουκρανία, η ΕΕ δεν έχει κανένα πρόβλημα να συνεργάζεται με φασίστες που σκοτώνουν, όμως, ας πούμε ότι αυτό είναι το τελευταίο στάδιο. Πριν από αυτό, υπάρχει μια ολόκληρη ασπίδα μέτρων εξαναγκασμού, τα χρησιμοποίησαν στην Ελλάδα. Τις δεκαετίες του 70 και του 80, το χρέος έγινε ο κύριος μηχανισμός με τον οποίο πήραν τον έλεγχο πολλών χωρών στην Αφρική, την Ασία, την Λατινική Αμερική. Εδώ και πέντε χρόνια βλέπουμε για πρώτη φορά τον μηχανισμό αυτόν να εφαρμόζεται και σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
-Ποιες πτυχές αυτής της συμφωνίας σας φαίνονται πιο ανησυχητικές, τα μέτρα λιτότητας ή η απώλεια της εθνικής κυριαρχίας;
-Άρης Χατζηστεφάνου: Οι δύο αυτές πτυχές είναι αδιάσπαστες. Γνωρίζουν ότι αυτά τα μέτρα λιτότητας, αυτές οι ιδιωτικοποιήσεις δεν θα μπορούσαν να εφαρμοστούν χωρίς την απώλεια της εθνικής κυριαρχίας, χωρίς την απευθείας επίθεση εναντίον της δημοκρατίας και της ελευθερίας του τύπου. Να υπενθυμίσω ότι, χάριν των προγραμμάτων λιτότητας, κατεβήκαμε πενήντα θέσεις στον δείκτη ελευθερίας του τύπου των Δημοσιογράφων χωρίς σύνορα, υποβιβαστήκαμε δηλαδή σε επίπεδα όπου βρίσκονται δικτατορικά καθεστώτα ή οι πετρομοναρχίες του περσικού Κόλπου.
-Γιατί επιλέχτηκε η Ελλάδα ως χώρα πειραματισμού αυτού του αυταρχικού νεοφιλελευθερισμού;
-Άρης Χατζηστεφάνου: Είναι σαφές ότι τα αρχιτεκτονικά κενά της ευρωζώνης είναι αυτά που δημιούργησαν και επιδείνωσαν το πρόβλημα του χρέους, ωστόσο και τα διαρθρωτικά ελαττώματα της ελληνικής οικονομίας έκαναν την χώρα έναν αδύναμο κρίκο. Ίσως η Ελλάδα να επιλέχθηκε ως στόχος επειδή ο ελληνικός λαός έχει μια ροπή προς την αντίσταση. Καταστρέφοντας την ελληνική οικονομία, προσπαθούν να αποσιωπήσουν μία από τις πιο πολιτικοποιημένες κοινωνίες της Ευρώπης.
-Από πού προέρχεται αυτή η παράδοση για απελευθέρωση και αντίσταση;
-Άρης Χατζηστεφάνου: Ίσως τελικά ο εμφύλιος πόλεμος να μην τελείωσε ποτέ πραγματικά. Είμαστε η μόνη χώρα της Ευρώπης όπου οι συνεργάτες των ναζί δεν βρέθηκαν στη θέση του ηττημένου. Κέρδισαν τον εμφύλιο πόλεμο και έγιναν ο σκελετός της κρατικής μηχανής και της αστικής τάξης, πήραν μέρος στο πραξικόπημα των συνταγματαρχών. Πλέον, τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους είναι οι πιο αφοσιωμένοι συνένοχοι αυτής της οικονομικής δικτατορίας. Η αριστερά, παρά την καταστολή που υπέστη, κατάφερε να διατηρήσει το πνεύμα αντίστασης και να κρατήσει την οξυδέρκειά της : έπρεπε να επιβιώσουμε σε ένα κράτος ελεγχόμενο από τους παλιούς εχθρούς της Ελλάδας.
Ποιες θα είναι οι συνέπειες αυτής της ήττας για τον ελληνικό λαό; Εκμηδενίζει άραγε την ικανότητά του για αντίσταση;
Άρης Χατζηστεφάνου: Αν παρατηρήσετε τη διάθεση του κόσμου στον δρόμο μάλλον θα σκεφτείτε ότι θα υπερισχύσει η μοιρολατρία. Ήταν τρομερός ο ενθουσιασμός με τον οποίον υποδέχτηκαν την νίκη του «όχι» στο δημοψήφισμα! Και μόλις λίγες μέρες μετά να ανακαλύπτεις αυτό το νέο μνημόνιο ήταν εντελώς απογοητευτικό… Όμως παραμένω αισιόδοξος. Στην πραγματικότητα, μόλις έζησα τον καλύτερο μήνα της ζωής μου. Ανακάλυψα έναν λαό που ακόμα και υπό το καθεστώς απειλών, με κλειστές τράπεζες, με μια μηντιακή προπαγάνδα που προμήνυε τον θάνατό του, είχε το θάρρος να πει «όχι». Αυτό είναι το σημαντικότερο για μένα. Τις προάλλες, ένα νεαρό ζευγάρι μου ζήτησε πληροφορίες για κάπου που ήθελε να πάει. Το δρομολόγιο ήταν κάπως σύνθετο. Αντέδρασαν με χιούμορ λέγοντας: «Παραιτούμαστε! Πιο εύκολο είναι να γυρίσουμε στην δραχμή!» Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία το τι κάνει η ηγεσία του Σύριζα, είμαι 100% σίγουρος ότι αυτά τα νέα μέτρα λιτότητας δεν θα μπορέσουν να εφαρμοστούν. Ακόμα και το ΔΝΤ παραδέχεται ότι είναι ένα τρελό πρόγραμμα. Τελικά, αν έπρεπε να κρατήσω μια μόνο στιγμή από αυτό τον τόσο έντονο μήνα, θα ήταν το «όχι» της 5ης Ιουλίου που μας έκανε περήφανους και ευτυχισμένους. Αυτό το «όχι» του ελληνικού λαού θα σημαδεύει για καιρό τις συνειδήσεις, ότι κι αν συμβεί.
-Πώς εξηγείτε την τόσο παρατεταμένη αντίσταση των Ελλήνων στην λιτότητα;
-Άρης Χατζηστεφάνου: Δεν υπάρχει άλλη επιλογή! Δεν είναι μόνο η θέση της Πασιοναρία (Ντολόρες Ιμπαρούρι) «καλύτερα να πεθάνεις όρθιος, παρά να ζεις γονατιστός». Κάποιοι μιλούν για «αξιοπρέπεια», για μένα δεν είναι θέμα αξιοπρέπειας, απλά δεν υπάρχει άλλη λύση. Τα πέντε τελευταία χρόνια μας επιβλήθηκαν δύο μνημόνια που κατέστρεψαν την ελληνική οικονομία. Ξεκινήσαμε με ένα χρέος στο 115% του ΑΕΠ το οποίο. μετά την λεγόμενη περίοδο «διάσωσης», ανέβηκε στο 180% του ΑΕΠ. Οι καινούργιες προβλέψεις κάνουν λόγο για ένα χρέος στο 200% του ΑΕΠ με αυτό το τρίτο μνημόνιο. Χάσαμε το ένα τέταρτο του ΑΕΠ. Δεν υπάρχει κανένα αντίστοιχο ιστορικό προηγούμενο σε χώρα που δεν βρίσκεται σε πόλεμο. Έχουμε 1,5 εκατομμύριο άνεργους. Περισσότεροι από τους μισούς νέους δεν έχουν δουλειά. Το να πούμε «όχι» δεν είναι θέμα αξιοπρέπειας αλλά επιβίωσης.
-Η αντιπολίτευση, ανάμεσα στο «ναι» και το «όχι» του δημοψηφίσματος, επανέφερε στο προσκήνιο ένα έντονο ταξικό διαχωρισμό. Αυτό θα αφήσει σημάδια;
-Άρης Χατζηστεφάνου: Είναι πάντοτε καλό να επανερχόμαστε σε θεμελιώδη ζητήματα, στον ταξικό αγώνα. Η εκλογική χαρτογράφηση του «όχι» και του «ναι» αποκαλύπτει μια σαφή ταξική συνείδηση. Ωστόσο φοβάμαι πως, από την στιγμή που τέθηκε αυτό, η δεξιά και η άκρα δεξιά θα επωφεληθούν από αυτή την κατάσταση. Το ίδιο το σύστημα, αν διαπιστώσει ότι αυτή η αντίσταση του «όχι» δεν έχει σβήσει, θα αποπειραθεί να χρησιμοποιήσει τον φασισμό για να εκτρέψει από την πορεία του το λαϊκό κίνημα. Βρισκόμαστε σε αυτό το εξαιρετικά κρίσιμο σημείο. Βέβαια, η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, παρά μόνο σαν φάρσα, όμως αυτό μου θυμίζει το 1923, όταν ο Χίτλερ, μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος της μπυραρίας, φυλακίστηκε για μερικούς μήνες. Κατά βάθος, είμαστε στην ίδια κατάσταση, με ολόκληρη την ηγεσία της Χρυσής αυγής στην φυλακή ή υπόδικη.
Η νίκη αυτή των τοκογλύφων στην Ελλάδα θα εμποδίσει την άνοδο δυνάμεων κατά της λιτότητας σε άλλες χώρες της Ευρώπης, κυρίως στην Ισπανία;
-Άρης Χατζηστεφάνου: Θα πρέπει να περιμένουμε και να παρατηρούμε την εξέλιξη των γεγονότων. Η άνοδος των Podemos ήταν πραγματικά συνυφασμένη με την άνοδο του Σύριζα, μέχρι τις βουλευτικές εκλογές της 25ης Ιανουαρίου. Ωφελήθηκαν επίσης και από την νίκη του «όχι», πριν η υιοθέτηση του νέου μνημονίου μεταφραστεί σε πτώση για αυτούς στις δημοσκοπήσεις. Προσωπικά, περιμένω από τους Podemos κάτι πιο ριζοσπαστικό. Δεν έχω ενθουσιαστεί ούτε από τις προτάσεις τους ούτε από την στρατηγική τους. Είναι πολύ πιο μετριοπαθείς από τον Σύριζα ο οποίος είναι ήδη ένα κόμμα της μετριοπαθούς αριστεράς. Είναι όμως προφανές, ότι αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα είναι καθοριστικό για το γίγνεσθαι των κινημάτων εναντίον της λιτότητας παντού στην Ευρώπη. Ελπίζω ότι οι μαχητές του Σύριζα, που αντιτίθενται μαζικά σε αυτή την συμφωνία, δεν θα παραμείνουν εκεί και, κυρίως, ότι οι Έλληνες θα βρουν τον τρόπο να αντιδράσουν.