Του Αποστόλη Λουλουδάκη *
Η ελληνική ιστορία του δημοσίου χρέους είναι ένα υπόδειγμα κακοδιαχείρισης, εξάρτησης (addiction) από την ξένη βοήθεια και κοντόθωρης σύνδεσης με την εκάστοτε επείγουσα αναγκαιότητα της ιστορικής συγκυρίας. Διαρθρωτικά προβλήματα σε όλους τους κλάδους παραγωγής και της δημόσιας διοίκησης είχαμε και πριν από το ευρώ, και πριν την ΕΟΚ, και πριν την κρίση του ’29, και πριν τον Διεθνή Οικονομικό Ελεγχο του 1898.
Μπορεί το χρόνιο οικονομικό μας πρόβλημα να είναι πρωτίστως πολιτικό επειδή γεννήθηκε και μεγάλωσε στο πλαίσιο ενός πελατειακού συστήματος και ενός στρεβλού μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης. Είναι, ωστόσο, λάθος να παραγνωρίζεται το κληρονομικό βάρος του νέου ελληνικού κράτους. Μια σύντομη ιστορική αναδρομή δείχνει τη «γενετική αδυναμία» ενός κράτους το οποίο δεν έζησε ούτε μιαν ώρα ζωής ελεύθερης από δανειακές υποχρεώσεις προς τους ξένους.
Τα πρώτα δάνεια από ξένους ιδιώτες συνήφθησαν όσο η Ελλάδα ήταν στο βιολογικό στάδιο της σύλληψης, το 1824 και το 1825. Η επαναστατική κυβέρνηση υπέγραψε ομόλογα συνολικού ύψους 2,8 εκ. στερλινών, ονομαστικής αξίας έκαστον 100 στερλινών αλλά πραγματικής 59 στερλινών για το δάνειο του 1824 και 55,5 στερλινών για εκείνο της επόμενης χρονιάς. Και παρά ταύτα, όχι μόνον δεν εισέπραξε τα συμφωνηθέντα 1,572 εκατ. στερλίνες, αλλά μόνον το ένα τρίτο εξ αυτών, ήτοι 540.000 στερλίνες. Τα «ρέστα» παρακρατήθηκαν από τους Βρετανούς τραπεζίτες, τους Έλληνες και ξένους διαμεσολαβητές και κυρίως τους διαχειριστές του δανείου (Δερτιλής 2006, 117). Τα περιβόητα «δάνεια της ανεξαρτησίας» δεν μπόρεσαν να εξυπηρετηθούν από μια επαναστατική κυβέρνηση που ούτε επαρκή έσοδα είχε, ούτε και μπορούσε να θέσει ως προτεραιότητα την εξόφληση των δανειακών της υποχρεώσεων έναντι της πολεμικής προσπάθειας, ακόμα και αν ήθελε.
Με την συνθήκη του Λονδίνου της 7/5/1832, πήραμε και ένα νέο δάνειο των 60 εκατ. φράγκων, αλλά μαζί με αυτό αποκτήσαμε και τον νεαρό Όθωνα ο οποίος πριν καλά-καλά αποβιβαστεί στο Ναύπλιο συμφώνησε ότι προηγούνται οι αποπληρωμές των χρεολυσίων έναντι οποιασδήποτε άλλης κρατικής δαπάνης (Ανδρεάδης 1904, 82). Αυτά ήταν τα καλά νέα! Τα χειρότερα ήταν ότι από τα 60 εκ. φράγκα, στην Ελλάδα έφτασαν μόνον τα 27 εκατ. Οι δανειστές μας όχι μόνον παρακράτησαν έναντι προηγούμενων οφειλών 2 εκατ., όχι μόνον πήραν προμήθεια άλλα τόσα, αλλά υποχρεωθήκαμε να πληρώσουμε 11 εκατ. στο Σουλτάνο για την αγορά της Φθιώτιδας, της Φωκίδας και της Εύβοιας που είχαμε ήδη απελευθερώσει δια των όπλων!
Όμως από την άλλη πρέπει να υπερηφανευομαστε ότι βγήκαμε πρώτοι στις Αγορές από την Οθωμανική Αυτοκρατορία που ήταν ο αντίπαλος μας ως προς την απόκτηση νέων εδαφών.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία πήρε το πρώτο της δάνειο το 1854.
Μέχρι όμως το 1875 το δημόσιο χρέος της ήταν ήδη £ 200 εκατομμύρια και που όφειλε να πληρώνει ετήσια £12 εκατομμύρια δηλαδή πάνω από τα μισά ετήσια δημόσια έσοδα της. Ο Σουλτάνος μπορούσε όμως να πληρώνει τα μισά από την ετήσια του υποχρέωση δηλαδή £6 εκατομμύρια και εξ αιτίας της παγκόσμιας τότε κρίσης
του 1873 είχε πρόβλημα να συνάψει νέο δάνειο.
Έτσι για να μη κακομοιριάζουμε μια και ακόμα υπάρχει σ’αυτη τη χώρα η ομάδα που πιστεύει ότι μόνο εμείς έχουμε τόσα κακά δημόσια οικονομικά, πάλι η Τουρκία μας προσπέρασε ως προς τον έλεγχο των οικονομικών της από Διεθνή Επιτροπή.
Με το διάταγμα του Muharrem του Δεκέμβρη του 1881 το Δημόσιο Οθωμανικό χρέος μειώθηκε από £191 εκατομμύρια στα £106 εκατομμύρια αλλά αρκετά κρατικά έσοδα παραχωρηθηκαν σε ένα Ευρωπαϊκό μηχανισμό ελέγχου τον OPDA ( Ottoman Public Debt Administration), που θα ήταν υπεύθυνος να εισπράττει τα έσοδα.
Για να μη κουράζουμε τον αναγνώστη με πολλές λεπτομέρειες, απλά θα του υπενθυμίσουμε πόσα εδάφη εν τω μεταξύ έχασε η Οθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι την Συνθήκη της Λωζάνης. Τα 2/3 των εδαφών της όταν η Ελλάδα το 1821 είχε μηδέν τετραγωνικά μέτρα αλλά και μηδέν δάνεια, όμως πλήρωνε τα χαράτσια στον Σουλτάνο για να κρατήσει την θρησκευτική αλλά και εθνική ταυτότητα μιας και ανήκαν στο μιλιετ των Ρωμιων.
Οπότε στη Λωζάνη στα άρθρα 46-48 υπογράψαμε ότι το Οθωμανικό χρέος δεν υφίσταται πλέον γιατί θα το εξοφλήσουν οι νικητές του Α’ παγκοσμίου πολέμου και μεταξύ αυτών και η Ελλάδα βεβαίως.
Ήταν η πρώτη φορά που έγινε επισήμως κούρεμα χρέους κράτους.
Αυτό που πρέπει από την άλλη να τονίσουμε ότι ο μόνος που έθεσε επισήμως το θέμα του χρέους της χώρας μας σε επίσημα φόρα ήταν ο Γιάνης Βαρουφάκης στο εξάμηνο του 2015. Με περισσή διπλωματία και έχοντας απέναντι του όχι την Ιερα Συμμαχία που είχε ο Καποδίστριας στο συνέδριο του Λαιμπαιχ το 1821 που τότε ο Μέτερνιχ ήθελε να στείλει ευρωπαϊκά στρατεύματα να καταπνίξουν την ελληνική επανάσταση όπως έστειλε στην Ιταλία, αλλά κατόρθωσε να την εξαιρέσει, έτσι και ο Βαρουφάκης είχε τον Σόιμπλε που απειλούσε την Ελλάδα να την βγάλει από το ευρώ, ενώ δεν υπήρχε τέτοιος μηχανισμός. Ο ίδιος ο ελληνικός λαός ψήφισε στο δημοψήφισμα ΟΧΙ στον εκβιασμό των Ευρωπαίων αλλά η τότε ελληνική κυβέρνηση υπέκυψε στον εκβιασμό γιατί φοβήθηκε και έβαλε το χρέος πάνω από το Έθνος.
Για την ιστορία και μόνο, τι έγινε η περίφημη εξεταστική για την υποτιθέμενη ζημιά που προκάλεσε σύμφωνα με τους λεβέντες που φώναζαν “” Ντάισελμπλουμ κράτα γερά “” ή διαπραγμάτευση Βαρουφάκη το 2015???? Ο μόνος που ζητά επίμονα να ανοίξει ο φάκελος της χρεοκοπίας και των μνημονίων είναι ο τότε υπουργός οικονομικών. Τι κρύβει αλήθεια αυτή η περίοδος, γιατί τόσος φόβος από τα συστημικά κόμματα, να ανοίξει ο δημόσιος διάλογος ενώπιον του Ελληνικού λαού για να χυθεί άπλετο φώς στα γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία της χώρας μας, υποθηκευσαν το μέλλον μας και κατέστρεψαν τον παραγωγικό ιστό.
Μετά από δέκα χρόνια οικονομικής κρίσης και εφαρμογής των προγραμμάτων λιτότητας, το χρέος έχει πάρει τρομακτικές διαστάσεις, το ΑΕΠ βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2010, το συσσωρευμενο έλλειμμα προηγούμενου χρόνου και του 2021 θα ξεπεράσει το έλλειμμα του έτους που μπήκαμε στο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και τα κόμματα του μνημονιακου τόξου επιμένουν να κοροϊδεύουν τον Ελληνικό λαό ότι το χρέος είναι βιώσιμο και σύμφωνα μάλιστα με τον Μητσοτάκη το 2021 εγκαινιάζει μια νέα δεκαετία ευημερίας. Η χώρα είπε θα κάνει άλμα δεκαετίας στον τομέα της ανάπτυξης και μια και τελευταία έχει αγαπήσει τόσο πολύ τον Οδυσσέα Ελύτη ας λάβει υπόψη του μια φράση του ποιητή. “” Κάνε άλμα ποιό γρήγορο από την φθορά “”
Ο Πρωθυπουργός δεν μπορεί να παρακολουθήσει τα γεγονότα, να προβλέψει με βάση τα πραγματικά δεδομένα το τσουναμι που έρχεται στην οικονομία, να αναλύσει σε βάθος τα δομικα χαραχτηριστικα της κρίσης με τα επιστημονικά εργαλεία που έπρεπε να διαθέτει το επιτελείο του, αλλά αναλώνει την φαντασία του σε απροσδιοριστα μεταφυσικά οράματα χωρίς λογική συνοχή. Όσο και να προσπάθησα, καλοπροαιρετα να συμμεριστω την αισιοδοξία του Μητσοτάκη, με βάση τα δεδομένα το μόνο άλμα που εγγυάται να μας οδηγήσει είναι μία ελεύθερη πτώση στο χάος.
Οπως σοφά έγραψε ο Γάλλος ακαδημαϊκός, πολιτικός, ιδρυτης του Γαλλικού σοσιαλιστικου κόμματος και της εφημερίδας Ουμανιτέ Jean Jaures.
“” Πάρε από τους βωμούς του παρελθόντος την φωτιά, όχι τις στάχτες “”
Στην Ελλάδα ένα μαύρο σύννεφο από στάχτες σκεπάζει τον γαλάζιο μας ουρανό, το γνωστό αφήγημα του ραγιαδισμου είχε την τιμητική του αυτές τις μέρες, το άλμα στο μέλλον βρίσκεται γραμμένο στις σελίδες της ιστορίας, στην εθνική μας κληρονομιά, αυτών που τόλμησαν να υψώσουν το λάβαρο της αντίστασης στον σκοταδισμό, στην υποδούλωση του Ελληνικού λαού, στους βωμούς της θυσίας των ελευθέρων ανθρώπων.
* Μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΜεΡΑ25.