Τα πανίσχυρα λόμπι που δρουν ανεξέλεγκτα εκφράζοντας τις βουλές του χρηματοπιστωτικού τομέα και των πολυεθνικών της ενέργειας, των φαρμάκων και των τροφίμων είναι τα Bosses της Ε.Ε.
Ποιος κυβερνάει την Ευρώπη; Η εύκολη απάντηση στο ερώτημα αυτό, με δεδομένη την κατάσταση απώλειας της εθνικής κυριαρχίας στην οποία έχει περιέλθει η Ελλάδα ελέω μνημονίων και δανειακής σύμβασης, είναι: η Γερμανία διά των ευρωπαϊκών Θεσμών.
Μια απάντηση συναισθηματικά φορτισμένη, που δεν απηχεί σε όλη την έκταση την πραγματικότητα αφού οι δεύτερες αναγνώσεις αποκαλύπτουν ότι οι επί της ουσίας κυρίαρχοι της Ε.Ε., οι καθοδηγητές και χειριστές των ευρωπαϊκών Θεσμών είναι τα πανίσχυρα λόμπι που δρουν ανεξέλεγκτα εκφράζοντας τις βουλές και τις ορέξεις του χρηματοπιστωτικού τομέα και των πανίσχυρων πολυεθνικών όπως της ενέργειας, του άνθρακα, των φαρμάκων, των τροφίμων.
Γιατί, εάν ιδανικά και ως διά μαγείας αύριο το πρωί το boss της Ευρώπης, το δίδυμο Μέρκελ – Σόιμπλε, κατέρρεε και τις τύχες της πανίσχυρης Γερμανίας αναλάμβανε μια λιγότερο νεοφιλελεύθερη και πιο φιλική προς τον πολίτη διακυβέρνηση, αυτό δεν σημαίνει ότι ως διά μαγείας η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ευρωπαϊκοί Θεσμοί θα έκαναν στροφή προς μια Ευρώπη των Λαών για μια Κοινωνία των Πολιτών.
Αντίθετα, θα έκαναν στροφή προς μια πιο ευχάριστη ατμόσφαιρα, με μεγαλύτερη κατανόηση για τα εκατομμύρια των πολιτών που διαβιούν κάτω από το όριο της φτώχειας εγκλωβισμένοι στη μέγγενη της ανεργίας, της υποαπασχόλησης και των χαλαρών, ελέω ανάπτυξης, εργασιακών σχέσεων.
Έτσι, εάν δούμε το πρόβλημα της Ε.Ε. ως συνώνυμο μόνο της Γερμανίας και της πολιτικής που εκφράζεται από τη σημερινή κυβέρνησή της, θα έχουμε δει το δέντρο και θα έχουμε χάσει το δάσος. Όπου δάσος είναι οι ίδιοι οι ευρωπαϊκοί Θεσμοί, που χειραγωγούνται από τα λόμπι, τα οποία επί της ουσίας χαράσσουν τα τελευταία χρόνια την ευρωπαϊκή πολιτική.
Πλήθος μη κυβερνητικών ευρωπαϊκών οργανώσεων κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την προνομιακή πρόσβαση που απολαμβάνουν και την επιρροή που ασκούν συγκεκριμένες εταιρείες στη χάραξη της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Ανεξάρτητα think tanks έχουν αποδείξει ότι οι δομικές, οι θεσμικές αποφάσεις σε όλους τους κρίσιμους τομείς λαμβάνονται κάτω από την ισχυρή πίεση – καθοδήγηση των συμφερόντων που εκπροσωπούν τους μετρημένους στα δάχτυλα μεγάλους παίκτες των αγορών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο ο χρηματοπιστωτικός τομέας δαπανά 120 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο για λόμπινγκ στις Βρυξέλλες και απασχολεί 1.700 λομπίστες που αλωνίζουν στα γραφεία των στελεχών της Κομισιόν. Η κατάσταση έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο που, εάν η Ε.Ε. δεν προχωρήσει σε ριζικές μεταρρυθμίσεις, το παιχνίδι θα είναι από χέρι χαμένο.
Δρουν χωρίς έλεγχο, «λαδώνουν» και νομοθετούν ό,τι θέλουν
Η δράση των ομάδων συμφερόντων στις Βρυξέλλες είναι νόμιμη και θεσμοθετημένη τόσο στην Κομισιόν όσο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το πρόβλημα έγκειται, όμως, στο γεγονός ότι επί της ουσίας δεν υπάρχουν όροι και κανόνες για το πλαίσιο λειτουργίας των ομάδων συμφερόντων, για το πού σταματούν τα όριά τους, ποιες ενέργειες μπορούν να θεωρηθούν θεμιτές και ποιες όχι για την ανάδειξη των στόχων τους και την επίτευξη των επιδιώξεών τους.
Η πραγματικότητα που δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει είναι ότι τα λόµπι είναι πανίσχυρα και οριοθετούν χειρουργικά το πλαίσιο και τους ευρωπαϊκούς νόμους που διέπουν τον χρηματοπιστωτικό τομέα, και όχι μόνο.
Τα λόμπι έχουν εκλεκτούς υπαλλήλους και δαπανούν εκατομμύρια ευρώ σε μισθούς, αφού στην κορυφή της λίστας των προσλήψεών τους βρίσκονται πρώην επίτροποι και αξιωματούχοι των Βρυξελλών. Παράλληλα, και οι ομάδες εμπειρογνωμόνων της Κομισιόν, στη συντριπτική τους πλειονότητα, προέρχονται από πολυεθνικές εταιρείες.
Τα λόμπι τροφοδοτούν με «νομοθετήματα» τους υπάκουους ευρωβουλευτές και συντάσσουν τα προσχέδια των Οδηγιών ή κάνουν τα αδύνατα δυνατά προκειμένου να μην περάσουν ρυθμίσεις διαφάνειας για τις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Το πρόβλημα με τη δράση των ομάδων συμφερόντων είναι διπλό: Αφενός υπάρχουν λόμπι που είναι καταχωρημένα στο Μητρώο Διαφάνειας, μια διαδικασία που περιορίζεται σε τυπικούς και άνευ ουσίας ελέγχους, και αφετέρου λόμπι που δρουν εκτός Μητρώου, μια και η εγγραφή δεν είναι υποχρεωτική!
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση που παρουσίασε τον Απρίλιο του 2014 το Παρατηρητήριο της Ευρώπης των Πολυεθνικών (Corporate Europe Observatory – CEO) με τίτλο «Τhe fire power of the financial lobby», το χρηματοπιστωτικό λόμπι διαθέτει πάνω από 700 οργανισμούς, εκ των οποίων οι 450 δεν είναι καν καταχωρημένοι στο Μητρώο Διαφάνειας, άρα δρουν τελείως εκτός κανόνων και δεν υπόκεινται ούτε σε τυπικό έλεγχο.
Οι ομάδες συμφερόντων του χρηματοπιστωτικού λόμπι επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων στην Ε.Ε. πέντε φορές περισσότερο απ’ ό,τι οι ΜΚΟ, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι οργανώσεις καταναλωτών.
Χαρακτηριστικό της προνομιακής σχέσης που έχουν με τους ευρωπαϊκούς Θεσμούς είναι το ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία που αποκαλύπτονται στην έκθεση, το χρηματοπιστωτικό λόμπι είχε 7 φορές περισσότερες συναντήσεις με τους ευρωπαϊκούς Θεσμούς απ’ ό,τι είχαν οι ΜΚΟ και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις.
Τα χρήματα που δαπανούν οι ομάδες συμφερόντων του χρηματοπιστωτικού τομέα, εκτιμώνται σε 123 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, εκ των οποίων υπολογίζεται ότι τα 97 εκατομμύρια δαπανώνται από λόμπι καταχωρισμένα στο Μητρώο Διαφάνειας και 26 εκατομμύρια από μη καταχωρισμένες ομάδες συμφερόντων. Αντίστοιχα, από τους 1.700 λομπίστες του χρηματοπιστωτικού τομέα, καταχωρισμένοι είναι 1.250 ενώ 450 δρουν ως καμικάζι εκτός κανόνων παντελώς.
Ο τραπεζικός κολοσσός της Γερμανίας είναι από τους πιο ενεργούς παίκτες στο τραπεζικό λόμπινγκ στις Βρυξέλλες, με πολλούς εκπροσώπους σε πολλές συμβουλευτικές ομάδες της Κομισιόν.
Η ηγέτιδα Deutsche Bank
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Παρατηρητηρίου της Ευρώπης των Πολυεθνικών, το δίκτυο και οι διασυνδέσεις που έχει αναπτύξει η Deutsche Bank την αναγορεύουν στην ηγέτιδα δύναμη των ευρωπαϊκών Θεσμών.
Έτσι, ο τραπεζικός γερμανικός κολοσσός διασυνδέεται άμεσα με τουλάχιστον τέσσερις από τους επίσης κυρίαρχους λομπίστες στον οικονομικό και χρηματοπιστωτικό τομέα, και συγκεκριμένα με:
1 Την European Banking Federation
Η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ομοσπονδία, σύμφωνα με την έκθεση «Ο πλανήτης του Λόμπι» που είχε παρουσιάσει το CEO το 2011, αντιπροσωπεύει 5.000 τράπεζες από 31 ευρωπαϊκές χώρες, ανάμεσά τους την ελίτ των ευρωπαϊκών τραπεζών, όπως η HSBC, η BNP Paribas, η Deutsche η Bank, η Barclay’s, η Royal Bank of Scotland και η Crédit Agricole. Τον Ιούλιο του 2009 το EBF μαζί µε άλλες ομάδες πίεσης ζήτησε από την Ε.Ε. να συντονίσει και να βελτιστοποιηθεί το σχέδιο για τη διάσωση των τραπεζών και των ασφαλιστικών εταιρειών που είχαν φθάσει σε σημείο κατάρρευσης. Την ίδια στιγμή, όμως, πίεζαν για τη λήψη μέτρων λιτότητας και απορρύθμισης της αγοράς εργασίας ως απάντηση στην κρίση που δημιουργήθηκε από τα µέλη της. Επίσης έχει ασκήσει πιέσεις για την καθυστέρηση της υιοθέτησης ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την καταπολέμηση των φορολογικών παραδείσων. Πολλά από τα µέλη του EBF είναι επίσης µέλη του σκιώδους συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας («Shadow ECB Council»), ενός σώματος που απαρτίζεται από εκπροσώπους συμφερόντων τραπεζών που πριν από κάθε συνεδρίαση ΕΚΤ ασχολείται µε τα δικά τους ζητήματα.
2 Το Σίτι του Λονδίνου
Οι λομπίστες του City of London δρουν για λογαριασμό εκατοντάδων τραπεζών και επενδυτικών κεφαλαίων που κινούν τα νήματα παγκοσμίως από το οικονομικό κέντρο της βρετανικής πρωτεύουσας. Η ομάδα πίεσης που κατοικοεδρεύει στις Βρυξέλλες, έχει παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στο να μην υιοθετηθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση ρυθμίσεις για τα αμοιβαία κεφάλαια κινδύνου και τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια. Το Σίτι δεν έχει εγγραφεί και δεν προσδιορίζει τις δραστηριότητές της στο Μητρώο Διαφάνειας της Ε.Ε.
3 Την International Swaps and Derivatives Association
Η Διεθνής Ένωση Swaps και Παραγώγων κέρδισε το 2010, από μεγάλες διεθνείς οργανώσεις που µάχονται το λόµπινγκ, το βραβείο της χειρότερης ομάδας συµφερόντων στον χρηµατοοικονοµικό τοµέα για το πιο επικίνδυνο λόµπινγκ που ασκεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν και η έλλειψη διαφάνειας και οι σχεδόν ανύπαρκτες ρυθμίσεις στον τομέα της αγοράς παραγώγων είχαν προκαλέσει έντονες επικρίσεις μετά την οικονομική κρίση, η ISDA, εξέχον μέλος της οποίας είναι η Goldman Sachs, πίεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ώστε να μην αναλάβει πρωτοβουλίες για υιοθέτηση σκληρών κανόνων, με το επιχείρημα ότι αυτό θα ήταν κακό για τις επιχειρήσεις.
4 Την European Financial Services Roundtable (EFSR)
Η EFSR έχει στηθεί στο πρότυπο της European Roundtable of Industrialists (ERΙ) και αποτελεί ένα πολύ κλειστό κλαμπ, στο οποίο δεν συμμετέχουν εταιρείες, αλλά ως πρόσωπα µόνο πρόεδροι και γενικοί διευθυντές από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, βιομηχανίες και τράπεζες της Ευρώπης. Η EFSR έχει 18 µέλη και συνεργάζεται στενά µε το αδελφό κλειστό κλαμπ των Αμερικανών της ελίτ του λόμπι, τη Financial Services Roundtable . Η κρεµ ντε λα κρεμ των λοµπιστών έχει δραστηριοποιηθεί ενεργά στη δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς για τις ιδιωτικές συντάξεις µέσω της πλήρους απελευθέρωσης του ασφαλιστικού τομέα.
Όταν έκλαψε ο Γιούνκερ
Η ανεξέλεγκτη δράση των λόμπι μέσω των προνομιακών σχέσεών τους με τους ευρωπαϊκούς Θεσμούς προς όφελος συγκεκριμένων συμφερόντων έχει ξεπεράσει σε τέτοιο σημείο την κόκκινη γραμμή συναγερμού, που ο ίδιος ο πρόεδρος της Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, αναγκάστηκε να τοποθετηθεί και να πάρει κάποια δειλά πρώτα μέτρα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μόλις πριν από έναν μήνα, στις 27 Ιανουαρίου 2015, εξέφρασε την πρόθεση – που απομένει να αποδειχθεί στην πράξη – για τη θέσπιση νέων κανόνων που θα διέπουν τη λειτουργία των ομάδων συμφερόντων στην Ε.Ε. Η πρόθεση αυτή έχει να κάνει μόνο με εκείνες τις ομάδες που είναι εγγεγραμμένες στο Μητρώο, αφού για εκείνες που δρουν εκτός δεν υπάρχει καμιά απολύτως πρόβλεψη.
Η ενδελεχής ανάγνωση της ανακοίνωσης Γιούνκερ αποκαλύπτει ότι ακόμα και η ίδια η Επιτροπή διαπιστώνει ότι το σύστημα έχει ξεχειλώσει τελείως και, εάν δεν ληφθούν κάποια δειλά μέτρα, η Ε.Ε. θα χάσει ακόμα και το φύλλο συκής της.
Έτσι, η Επιτροπή προσανατολίζεται, όσον αφορά τις ομάδες συμφερόντων που έχουν εγγραφεί στο Μητρώο Διαφάνειας, σε αλλαγές όπως:
■ Πρόσθετες πληροφορίες για τους λομπίστες που συμμετέχουν σε επιτροπές, φόρα, διακομματικές ομάδες ή παρόμοιες δομές της Ε.Ε.
■ Δήλωση του εκτιμώμενου κόστους που σχετίζεται με την εκπροσώπηση ομάδων συμφερόντων.
■ Δημοσίευση πληροφοριών σχετικά με τις συνεδριάσεις που πραγματοποιούν οι επίτροποι, τα μέλη των ιδιαίτερων γραφείων τους και οι γενικοί διευθυντές με οργανώσεις συμφερόντων ή αυτοαπασχολούμενους λομπίστες.
■ Συμμετοχή μόνο των οργανώσεων και των λομπιστών με επιτρόπους, μέλη των ιδιαίτερων γραφείων τους, γενικών διευθυντών, μόνο με οργανώσεις συμφερόντων που έχουν εγγραφεί στο Μητρώο Διαφάνειας.
Η Επιτροπή Γιούνκερ, όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, «προτίθεται να υποβάλει το 2015 τη δική της πρόταση για ένα υποχρεωτικό Μητρώο εκπροσώπων συμφερόντων που θα καλύπτει την Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, πρόθεση που από μόνη της δεν λέει απολύτως τίποτε αφού δεν συνιστά ξεκάθαρη δέσμευση.
Γιατί δεν θέλουν το υποχρεωτικό Μητρώο
Η προαιρετική εγγραφή των λόμπι στο Μητρώο Διαφάνειας είναι επιλογή τόσο της Κομισιόν όσο και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι λόγοι που προβάλλονται είναι δυο. Ο ένας είναι επί της ουσίας και ο άλλος επί της διαδικασίας.
Ο επί της ουσίας λόγος όπως αναφέρει καθαρότατα η Επιτροπή σε έγγραφό της τον Απρίλιο του 2014 για το αναθεωρημένο Μητρώο Διαφάνειας είναι ότι επιθυμία «της Επιτροπής και του Κοινοβουλίου είναι να παραμείνουν ανοιχτοί στον διάλογο με όλους τους φορείς, ανεξάρτητα από το καθεστώς τους». Από τη φράση αυτή φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι ευρωπαϊκοί Θεσμοί επιθυμούν διακαώς να συνεχίσουν να είναι συνομιλητές με ομάδες συμφερόντων, ακόμα και αν αυτές δεν υπόκεινται σε κανέναν απολύτως έλεγχο και δεν ακολουθούν κανέναν απολύτως κανόνα.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι, σύμφωνα με την Κομισιόν, δεν υπάρχει σαφής και απλή νομική βάση η οποία θα επέτρεπε να καταστεί υποχρεωτικό το Μητρώο Διαφάνειας. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, «η μόνη νομική βάση για υποχρεωτική εγγραφή στο Μητρώο είναι το άρθρο 352 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Η χρήση του άρθρου αυτού θα δημιουργούσε πολυάριθμα περίπλοκα νομικά ζητήματα, ιδίως όσον αφορά το πεδίο του Μητρώου και τη συμμόρφωση προς άλλα άρθρα των Συνθηκών. Το άρθρο 352 προϋποθέτει ομοφωνία στο Συμβούλιο, ενώ σε ορισμένα κράτη – μέλη απαιτείται επίσης έγκριση από τα εθνικά Κοινοβούλια.
- 7.867 ομάδες συμφερόντων ήταν εγγεγραμμένες στο Μητρώο Διαφάνειας μέχρι τις 23 Φεβρουαρίου 2015
- 3.848 είναι οι εκπρόσωποι ομάδων συμφερόντων εμπορικών, επιχειρηματικών και επαγγελματικών ενώσεων
- 1.006 άτομα εκπροσωπούν γραφεία συμβούλων, εταιρείες νομικών, αυτοαπασχολούμενους συμβούλους
- Το 70% των ατόμων που απαρτίζουν τις ομάδες των εμπειρογνωμόνων είναι εκπρόσωποι των χρηματοπιστωτικών λόμπι και μόλις το 0,8% μέλη των ΜΚΟ και 0,5% των συνδικάτων και άλλων οργανώσεων
- 123 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, εκ των οποίων υπολογίζεται ότι τα 97 εκατομμύρια δαπανώνται από λόμπι καταχωρισμένα στο Μητρώο Διαφάνειας, και 26 εκατομμύρια από μη καταχωρισμένες ομάδες συμφερόντων δαπανά ο χρηματοπιστωτικός τομέας
- 1.700 λομπίστες διαθέτει ο χρηματοπιστωτικός τομέας, εκ των οποίων καταχωρισμένοι είναι 1.250
- 900 από τις 1.700 τροπολογίες μιας ευρωπαϊκής Οδηγίας για τα επενδυτικά κεφάλαια γράφτηκαν από λομπίστες
- 39 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο δαπανούν σε λόμπι 10 πολυεθνικές, μεταξύ των οποίων η Siemens, η Bayer, η General Electric, η Philip Morris International, η ExxonMobil Petroleum & Chemical, η Microsoft και η Shell