Ἄνδρα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροπον, ὃςμάλαπολλὰ
πλάγχθη, ἐπεὶΤροίηςἱερὸνπτολίεθρονἔπερσε·
πολλῶν δ’ ἀνθρώπωνἴδενἄστεα καὶ νόονἔγνω,
(΄Ομηρος, Οδύσσεια, Ραψωδία α 1-3)
Η ανθρώπινη ζωή, μια Οδύσσεια που αρχίζει από το άπειρο καικαταλήγει πάλι στο άπειρο, ένας αγώνας ενάντια στον χρόνο, ένα ταξίδι που περιλαμβάνει όλα τα ταξίδια της μοίρας μας, να ένα ζήτημα που παίρνει τη θέση του στη μνήμη, στη βούληση, και στο συναίσθημα του καθενός. Η ζωή μας εκτυλίσσεται μέσα στον χρόνο, ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον, καθώς το τώρα ξεγλιστρά άπιαστο, στιγμιαίο και ανεπαίσθητο. Το παρόν, χωρίς το παρελθόν, παραμένει απροσδιόριστο, όπως και τα μελλούμενα, χωρίς τα περασμένα, μένουν αδιανόητα. Η ιστορία καταγράφει το παρελθόν όλου του κόσμου και η μικρή ιστορία καθενός αξιολογείτο παρελθόν του. Η εκτίμηση της αξίας της ζωής, του αγώνα, του ταξιδιού, μεγαλώνει με τον καιρό, όσο περνούν τα χρόνια. Όσο περνώντας το δαντικό μεσοστράτι, μάς μένει πια λιγότερος χρόνος να διαβούμε, λιγότερα ταξίδια να κάνουμε, μέχρι το στερνό μεγάλο ταξίδι. Τότε ο στοχασμός μας ταξιδεύει ανάμεσα στη γνώση που αποκτήσαμε, στην αρετή που βιώσαμε, στην ομορφιά που απολαύσαμε. Κι έρχονται τότε στο νου μας τα ταξίδια της ζωής μας, πολλά ή λίγα, μεγάλα και μικρά, κερδισμένα και χαμένα, στην περιπλάνηση, στην περιπέτεια, στην εξέλιξη της διαδρομής. Τότε συναισθανόμαστε πόσο μακρύς ήταν ο δρόμοςμας στον πηγαιμό για την Ιθάκη, πόσο πολλές πραμάτειες αποκτήσαμε, πόσο σπουδαίες νίκες κατακτήσαμε ενάντιαστους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες. Και πάνω απ΄ όλα,καταλαβαίνομε, η ζωή μας, τα ταξίδια, οι Ιθάκες, τι σημαίνουν.
Κάθε ταξίδι δεν είναι παρά μια κίνηση ελευθερίας, μια δυνατή πνοή της θέλησης, ένας έρωτας του αγνώστου, του ωραίου, του ιδανικού. Κάθε ταξίδι γίνεται πρώτα στο μυαλό μας, αναβλύζει μέσα από την ψυχή μας και καταγράφεται στο πνεύμα μας. Το σώμα ακολουθεί τον δρόμο που του χάραξε το πνεύμα, προχωρεί με την ορμή της ζωής που μάχεται τον θάνατο, πολεμά για τη ζωή του πνεύματος, που ατενίζει το δρόμο του, το μέλλον, το επέκεινα. Ανάμεσα στον Οδυσσέα, τον Άμλετ και τον Δον Κιχώτη, πέρα από τον νόστο, την ουτοπία και τον θάνατο, δεσπόζει το κοινό τους ταξίδι. Ταξίδι προς την περιπέτεια, τη δικαίωση, το χρέος. Ταξίδι προς την ευτυχία του να είσαι ζωντανός. Ταξίδι προς τη χαρούμενη γνώση, προς τη δύναμη της θέλησης, προς την ωραιότητα της φύσης και της πόλης, τη γαλήνη της ψυχής, την αρμονία του νου και της καρδιάς.
«Εκ βαθέωνεκέκραξα». Κάθε ταξίδι κι ένα μέρος της ζωής του ταξιδευτή, από τη γέννηση ως τη γήρανσή του, κι ανάλογο το ταξίδι με τη ζωή του, η κατεύθυνση, το ύφος, ο σκοπός του. Αλλιώς βλέπει τα πράγματα ένας νέος, διαφορετικά ένας ώριμος, αλλιώς είναι ένα ταξίδι αναψυχής, αλλιώτικο ένα ταξίδι γνώσης. Δεν έκρυψα ποτέ τον χρόνο, την περίσταση, τον στόχο κάθε ταξιδιού μου. Με λογισμό πολύ είδα την ιστορία, την κοινωνία, τα «άστεα»του κόσμου και με όνειρο υψηλό γνώρισα την ψυχή, τον «νόον», και το ήθος των ανθρώπων. Μίλησα με το εγώ στις βιογραφικές αναφορές και με το εμείς στις κοινές αλήθειες. Πιστός στην ηρακλείτεια αρχή,«καθ’ ό,τι αν κοινωνήσωμεναληθεύομεν, ά δε αν ιδιάσωμενψευδόμεθα». Κάθε ταξίδι τελικά με το δικό του ήθος κι ανάλογη και η περιγραφή του. Συνήθως ακριβήςκι αντικειμενική κι ουδέτερη, μα και θερμή και ποιητική κι ενθουσιώδης κάποτε, όταν από την απόσταση που σε χωρίζει από τον τόπο πλησιάζεις όλο και πιο κοντά στο βάθος των πραγμάτων, και το ξένο γίνεται πια δικό σου. Τότε που κοινωνείς με τη ζωή, την ιστορία και τα πάθη κάθε λαού και κάθε χώρας, που προεκτείνεται απ΄ τον δικό της χώρο για να ενωθεί στο πανανθρώπινο τοπίο.
Χώρισα τα ταξίδια μου στα τρία. Ταξίδια στην Ελλάδα, με τη στενή, αλλά και με την ευρεία έννοια, του ελληνισμού, της ιστορίας, της πατρίδας, που δεν χάνεται ποτέ απ΄ τη συνείδησή μας. Γι΄ αυτό και η Κύπρος, και η Β. Ήπειρος κι η Πόλη ανήκουν στα ταξίδια της Ελλάδας. Αλλά και οι Άγιοι Τόποι, δεν θα μπορούσαν ν΄αφεθούνε στην Ασία, ενώ αποτελούν μέρος της σύνθεσης της ελληνοχριστιανικής και της ευρωπαϊκής παράδοσης. Ύστερα, τα ταξίδια στην Ευρώπη, σαν συνέχεια του κοινού ευρωπαϊκού πολιτισμού, με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, τη χριστιανική πίστη και το ρωμαϊκό δίκαιο, στο τρίγωνο που ορίζει η Αθήνα, η Ρώμη και η Ιερουσαλήμ, διευρυμένο ως το Παρίσι, το Λονδίνο και τη Μόσχα, νέους σταθμούς του ευρωπαϊκού μας ταξιδιού. Τέλος τα ταξίδια στον κόσμο, στην Ασία, στην Αφρική, στην Αμερική, με σεβασμό στον ανατολικό πολιτισμό, με κριτικό πνεύμα στη δυτική σκέψη, με θαυμασμό στη φύση και στα έργα των ανθρώπων, όπου γης..
Μακρύς ο δρόμος και πολλά τα ταξίδια που δεν έγιναν και που δεν πρόκειται να γίνουν. Όσο πολυταξιδευτής κι αν είσαι, έρχεται η ώρα, που το βλέπεις πως ο δρόμος δεν τελειώνει και πως πρέπει να τον συνεχίσεις πια εσωτερικά, με την πείρα και τη γνώση και την αρετή που απόκτησες. Κι αν είναι δυνατό, να μεταδώσεις και στους άλλους κάτι απ΄ τα δικά σου τα ταξίδια. Μα δεν πρέπει ποτέ να πεις τελείωσα, γιατί το ταξίδι πάντα συνεχίζεται, γιατί δεν υπάρχει ποτέ τέλος. Γιατί ο χρόνος και ο χώρος πάνε πέρα από το τώρα και το εδώ, ως το επέκεινα, ως εκεί που δεν υπάρχει πλέον τόπος και καιρός, μέχρι τότε που η ενότητα των πάντων σε κυριεύει.
Χανιά Κρήτης, Ιούνης 2023.
Φωτογραφία από Angela Yuriko Smith από το Pixabay