Του Αργύρη Αργυριάδη
Δικηγόρου
Σε μια χώρα με ενεργούς πολίτες, η αξιοποίηση υπερεθνικών πόρων θα είχε αδιαλείπτως περίοπτη θέση στο δημόσιο διάλογο. Τούτο, δυστυχώς, δεν συμβαίνει στη χώρα μας. Όχι γιατί τα «δόλια» μέσα ενημέρωσης μεταθέτουν ετσιθελικά αλλού την προσοχή μας, αλλά διότι έχει κλονιστεί ο βασικότερος πυλώνας της Δημοκρατίας: ο καλά ενημερωμένος και ευαισθητοποιημένος πολίτης.
Τι καλούμε, όμως, ως «Ταμείο Ανάκαμψης»; Το μόνο, ίσως, καλό που μας άφησε η πανδημία του κορωνοϊού. Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (MAA) αποτελεί ένα προσωρινό μέσο (ολοκληρώνεται στο τέλος του 2026) που βρίσκεται στο επίκεντρο του «NextGenerationEU», που είναι το σχέδιο της ΕΕ για να βγει ισχυρότερη και ανθεκτικότερη από την τρέχουσα κρίση. Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του μηχανισμού συγκεντρώνει κεφάλαια δανειζόμενη από τις κεφαλαιαγορές (έκδοση ομολόγων εξ ονόματος της ΕΕ). Στη συνέχεια, τα κεφάλαια αυτά είναι στη διάθεση των κρατών μελών, προκειμένου να υλοποιήσουν σημαντικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, οι οποίες: α) κάνουν τις οικονομίες και τις κοινωνίες τους περισσότερο βιώσιμες, ανθεκτικές και προετοιμασμένες για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, σύμφωνα με τις προτεραιότητες της ΕΕ και β) αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις που προσδιορίζονται στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις, στο πλαίσιο του συντονισμού της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής.
Διαβάζοντας τα ανωτέρω τι καταλαβαίνουμε; Ότι θα έπρεπε να υπάρχει ισχυρή κρατική παρέμβαση όχι για να σπαταληθούν οι πόροι, αλλά για να διασφαλιστεί η επωφελέστερη αξιοποίηση τους για τη χώρα. Για την ώρα, ζητούμενο είναι μόνον η «απορρόφηση» των πόρων και όχι η αξιοποίησή τους σε επενδύσεις με ισχυρό οικονομικό και κοινωνικό πολλαπλασιαστή. Ας φέρουμε ένα παράδειγμα: στο δανειακό σκέλος του Ταμείου Ανάκαμψης, οι εμπορικές τράπεζες της χώρας – στις οποίες ανατέθηκε η «αξιοποίηση» των πόρων αυτών – πρέπει να διαθέσουν τουλάχιστον το 37 % του προϋπολογισμού σε μέτρα για το κλίμα και το 20 % σε ψηφιακά μέτρα. Οι πράσινες επενδύσεις έπιασαν το στόχο. Οι επενδύσεις για τον ψηφιακό μετασχηματισμό όχι, μολονότι υστερούμε σημαντικά σε σύγκριση με όλες τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Αντί, λοιπόν, η κυβέρνηση να επέμβει διορθωτικά παρέχοντας περισσότερα κίνητρα που θα οδηγήσουν σε απορρόφηση των συγκεκριμένων πόρων προδίδοντας μεγαλύτερη δυνατότητα ανάπτυξης για το μέλλον αρκέστηκε στην εύκολη λύση. Μειώνεται το αναπτυξιακό σκέλος κατά 1,3 δισ. ευρώ, προκειμένου να ενισχυθεί το πρόγραμμα «Σπίτι μου ΙΙ». Δηλαδή μειώνονται ισόποσα τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης που προορίζονταν για παραγωγικές επενδύσεις, για να χρηματοδοτηθεί η κατανάλωση στο στεγαστικό τομέα.
Πράγματι, και στον τομέα αυτό υπάρχει ανάγκη, ιδίως για τα νέους. Ωστόσο, το επιδοτούμενο δάνειο που θα λάβουν ούτε λύση στο πρόβλημα θα επιφέρει ούτε αναπτυξιακό σκοπό υπηρετεί. Τα επιτόκια θα μπορούσαν να είναι χαμηλότερα, ιδίως για νέους, εάν υπήρχε υγιής ανταγωνισμός στο τραπεζικό σύστημα και όχι ολιγοπώλιο. Θα μπορούσε να είναι ακόμη χαμηλότερα εάν υπήρχε κρατικός τραπεζικός πυλώνας που θα συνδύαζε το κέρδος με την κοινωνική πολιτική. Ωστόσο, χρήματα για παραγωγικές επενδύσεις δύσκολα θα ξαναβρούμε στο μέλλον. Πολύ απλά γιατί δεν υπάρχουν…