Πανάκεια για την ανθρωπότητα ή το τέλος του ανθρώπινου είδους;
Το 1984 στις κινηματογραφικές αίθουσες βγήκε ένα b-movie με το όνομα «Τerminator». Η ταινία έφτιαξε την καριέρα του σκηνοθέτη Τζέιμς Κάμερον και του πρωταγωνιστή Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ, έγινε franchise, έβγαλε πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για τους δημιουργούς του, όμως, ίσως το πιο σημαντικό απ’ όλα, εισήγαγε στο παγκόσμιο λεξιλόγιο τη λέξη «Skynet».
Το Skynet στην ταινία είναι ένα υπερσύγχρονο υπολογιστικό σύστημα, το οποίο αναλαμβάνει τον έλεγχο όλου του πυρηνικού οπλοστασίου των ΗΠΑ. Το σύστημα αυτό μέσα σε ελάχιστο χρόνο αποκτά αυτοσυνείδηση και αποφασίζει ότι, για να επιτελέσει τον ρόλο του με καλύτερο τρόπο, θα πρέπει να εξολοθρεύσει ολόκληρη την ανθρωπότητα, κάτι που υλοποιεί εκτοξεύοντας πυρηνικά όπλα κατά της τότε ΕΣΣΔ και προκαλώντας τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ευκαιρίες και απειλές
Το Skynet του «Εξολοθρευτή» ήρθε ξανά – έπειτα από πολλά χρόνια – στην επικαιρότητα μέσα από δύο πρόσφατες δηλώσεις δύο από τις κορυφαίες προσωπικότητες της εποχής μας. Η πρώτη δήλωση προήλθε από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος μιλώντας σε φοιτητές υποστήριξε ότι «η τεχνητή νοημοσύνη είναι το μέλλον, όχι μόνο για τη Ρωσία, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο. […] Παρέχει κολοσσιαίες ευκαιρίες, αλλά και απειλές που είναι δύσκολο να προβλεφθούν», τονίζοντας ότι «όποιος ηγηθεί σε αυτή τη σφαίρα θα κυριαρχήσει σε όλο τον κόσμο».
Η δεύτερη δήλωση, που έγινε με αφορμή την πρώτη, προήλθε από τον επιχειρηματία (ιδρυτή της εταιρείας ηλεκτρικών αυτοκινήτων υψηλών επιδόσεων Tesla και συνιδρυτή της εταιρείας διαστημικών ταξιδιών και ερευνών SpaceX) Elon Musk, ο οποίος, σε ανάρτησή του στο Twitter μετά τη δήλωση Πούτιν, σημείωσε: «Ρωσία, Κίνα, σύντομα όλες οι χώρες με ισχυρή επιστήμη στους υπολογιστές. Ο ανταγωνισμός σε επίπεδο χωρών για υπερίσχυση στην τεχνητή νοημοσύνη πολύ πιθανόν να προκαλέσει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο».
Ο Musk υποστήριξε ότι, όσο η τεχνητή νοημοσύνη θα αναπτύσσεται, τόσο περισσότερες αρμοδιότητες θα αναλαμβάνει όσον αφορά την άμυνα των κρατών. Τι θα εμποδίσει μια «ψυχρή, υπολογιστική μηχανή» από το να προχωρήσει στο τρομακτικό «πρώτο χτύπημα», αν το κρίνει απαραίτητο ως μέσο αποτροπής κινδύνου για τη χώρα; Και πόσο μακριά από το σενάριο του «Εξολοθρευτή» βρίσκεται η πρόβλεψη του Musk;
Τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη
Ωστόσο, πριν αρχίσουμε να βγάζουμε υπολογιστές από τις πρίζες, χρήσιμο θα ήταν να εξηγήσουμε τι ακριβώς είναι η τεχνητή νοημοσύνη και σε ποιο σημείο ανάπτυξης βρίσκεται σήμερα. Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα, καθώς ακόμα και οι επιστήμονες που ασχολούνται με τον τομέα αυτόν δεν έχουν έναν σαφή ορισμό, φθάνοντας μάλιστα στο σημείο να θεωρούν ως τεχνητή νοημοσύνη όχι ό,τι υπάρχει, αλλά ό,τι δεν έχει ακόμα επιτευχθεί.
Πολύ χοντρικά, μια μηχανή θεωρείται ότι έχει «νοημοσύνη» όταν αντιλαμβάνεται το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται και αντιδρά με τρόπο τέτοιο ώστε να αυξήσει την πιθανότητα επιτυχίας ενός στόχου. Πιο απλά, όταν μια μηχανή μιμείται «γνωστικές» λειτουργίες των ανθρώπων, όπως η μάθηση και η επίλυση προβλημάτων.
Ωστόσο ακόμη κι αυτός ο ορισμός εμπεριέχει κενά, καθώς οι ίδιοι οι επιστήμονες, όσο η τεχνολογία προχωρά, τόσο κάποια πράγματα που αρχικά θεωρούνταν ως δείγματα τεχνητής νοημοσύνης (π.χ. η οπτική αναγνώριση συμβόλων / χαρακτήρων) εξαιρούνται από τα χαρακτηριστικά της, ενώ προστίθενται άλλα, όπως η αναγνώριση προφορικού λόγου, η επιτυχία σε παιχνίδια στρατηγικής, όπως το σκάκι, τα αυτόνομα αυτοκίνητα και οι στρατιωτικές προσομοιώσεις.
Στην… τσέπη μας!
Ένα είδος τεχνητής νοημοσύνης βρίσκεται εδώ και μερικά χρόνια στην τσέπη μας: μιλάμε για τους εικονικούς βοηθούς που είναι εγκατεστημένοι στα κινητά μας τηλέφωνα.
H Siri της Apple, ο Assistant της Google ή η Cortana της Microsoft είναι σύνθετες μηχανές, οι οποίες συνδυάζουν διαρκώς έναν απίστευτο όγκο πληροφοριών προκειμένου να απαντήσουν σε ερωτήσεις του χρήστη, ενώ, παράλληλα, μέσα από τις ερωτήσεις δημιουργούν το προφίλ του ανθρώπου που τις χρησιμοποιεί, ώστε οι πληροφορίες που του δίνουν να είναι όσο πιο εξατομικευμένες γίνεται.
Στην ουσία οι μηχανές αυτές μαθαίνουν και, μέσω της πρόσβασης στο διαδίκτυο και σε τεράστιες βάσεις δεδομένων, επεξεργάζονται διαρκώς πληροφορίες ώστε να γίνονται πιο «ειδικές» για τις ανάγκες του χρήστη.
Φυσικά οι εικονικοί βοηθοί απέχουν πολύ από το να χαρακτηριστούν… Skynet ή να αποκτήσουν αυτοσυνείδηση, ωστόσο τα τελευταία χρόνια όλες οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας στην πλανήτη επενδύουν χρήμα και χρόνο στην ανάπτυξη όλο και πιο εξελιγμένων συστημάτων.
Από πολύ παλιά οι επιστήμονες του χώρου είχαν αναπτύξει θεωρητικά σχήματα για την αναγνώριση νοημοσύνης σε μηχανές (ένα από τα γνωστότερα είναι η «δοκιμασία Τούρινγκ» που ανέπτυξε το 1950 ο Βρετανός κρυπτογράφος και μαθηματικός Άλαν Τούρινγκ, μέσω της οποίας εκτιμούσε ότι θα μπορεί να διαπιστωθεί αν μια μηχανή μπορεί να «μιμηθεί» την ανθρώπινη λειτουργία της σκέψης).
«Ανευθυνότητα»
Για να επιστρέψουμε, όμως, στις δυσοίωνες προβλέψεις του Musk, πρέπει να πούμε ότι στο πλευρό του έχει τον κορυφαίο – ίσως – επιστήμονα του καιρού μας, τον Στίβεν Χόκινγκ, ο οποίος, σε τόνο αντίστοιχο του Musk, είχε τονίσει πρόσφατα ότι «η ανάπτυξη πλήρους τεχνητής νοημοσύνης θα μπορούσε να σημάνει το τέλος του ανθρώπινου είδους. Μόλις οι άνθρωποι αναπτύξουν τεχνητή νοημοσύνη, εκείνη θα απελευθερωθεί και θα επανασχεδιάσει τον εαυτό της με όλο και πιο ταχύ ρυθμό. Οι άνθρωποι, που περιορίζονται από την αργή βιολογική εξέλιξη, δεν θα μπορέσουν να ανταγωνιστούν και θα ξεπεραστούν».
Ωστόσο άνθρωποι που ασχολούνται με τον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης έγιναν έξαλλοι με τον Musk. Ο επικεφαλής του σχετικού τμήματος της Google Τζον Τζιαναντρέα επιτέθηκε στον επιχειρηματία, χωρίς να τον κατονομάσει, λέγοντας ότι «ακούγονται, χωρίς λόγο, τεράστιες υπερβολές για την τεχνητή νοημοσύνη το τελευταίο διάστημα. Αυτό το λογικό άλμα, “κάποιος θα κατασκευάσει μια υπεράνθρωπη ευφυΐα και μετά θα υπάρξουν ένα κάρο ηθικά θέματα”, είναι χωρίς λόγο και οριακά ανεύθυνο».
Σημείωσε μάλιστα ότι «σαφέστατα δεν ανησυχώ για την “αποκάλυψη” λόγω τεχνητής νοημοσύνης». Στο πλευρό του Τζιαναντρέα βρίσκεται και ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ο δημιουργός του Facebook, ο οποίος πριν από μερικούς μήνες είχε τονίσει ότι το μέλλον βρίσκεται στην τεχνητή νοημοσύνη.
Και η πραγματικότητα;
Πέρα πάντως από θεωρητικές συζητήσεις και προβλέψεις, η πραγματικότητα είναι διπλή: ο τομέας της τεχνητής νοημοσύνης αποτελεί τον πιο «καυτό» τομέα στον χώρο της τεχνολογίας σήμερα, αλλά απέχουμε πολύ από το να κατασκευάσουμε μια πλήρη τεχνητή νοημοσύνη ικανή να αποκτήσει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που θα τη μετατρέψουν σε «πανάκεια» ή «θανάσιμη απειλή» για την ανθρωπότητα. Το βέβαιο είναι ότι όλες οι μεγάλες τεχνολογικές επιχειρήσεις επενδύουν στον τομέα και ότι… αναμένονται εξελίξεις.
