Τι είναι φασισμός; Με ρώτησε κάποτε το παιδί μου. Ήταν περίπου 4 χρόνων και γω έξαλλη από χαρά, με μια σημαία στα χέρια μου και με το μωρό στην αγκαλιά έτρεχα στους δρόμους και αλάλαζα: «Απόψε πεθαίνει ο φασισμός». 
Ήταν εκείνος ο Οκτώβρης του ’81! Ο φασισμός. Ποτέ δεν πέθανε. Λούφαξε μόνο. Κρύφτηκε, μεταλλάχτηκε. Έβαλε ο λύκος προβιά αρνιού και καραδοκούσε. Έγινε αυγό, τόοοσο δα, και κρύφτηκε στον κόρφο μας. Ο φασισμός, είναι αντίληψη, είναι τρόπος σκέψης, πρακτική, μέθοδος, εφαρμογή. Σέρνεται, κρύβει το πρόσωπο του, λασπολογεί, συκοφαντεί στοχοποιεί και εξοντώνει. Είναι τα κομμένα στήθη των ανταρτισσών τα καρφωμένα στο μπεντένι του Μάνου πάνω στην γέφυρα του Κλαδισσού.
Η μάνα μου, τότε γύρω στα 50, πρώτη φορά ως αρραβωνιασμένη κατέβαινε απ’ το χωριό της στα Χανιά για να ψωνίσουν. Το πρώτο θέαμα που αντίκρισε πλησιάζοντας στα Χανιά ήταν το φοβερό θέαμα των γυναικών που αγωνίστηκαν για να διώξουν τους Γερμανούς, απ’ την πατρίδα μας. Και που οι συνεργάτες των Γερμανών οι κάθε είδους Τσολάκογλου οι προδότες οι ταγματασφαλίτες και οι παρακρατικοί τους σκότωσαν και κάρφωσαν τα στήθη των γυναικών στο μπεντένι πάνω στη γέφυρα του Κλαδισσού. Είναι ίδιοι μ’ αυτούς τώρα που την βία τους, αυτή που ασκούν στην ζωή μας, που την βιάζουν ασύστολα, που οδηγούν σε αυτοκτονία 4.000 περίπου ανθρώπους δεν βρίσκεται κανείς τους για να την καταγγείλει. Που γι’ αυτούς είμαστε απλά «ο κοσμάκης» έτσι όπως θρασύτατα μας χαρακτήρισε αυτός ο διορισμένος (και μετά μιλούν για δημοκρατία) υπουργός Οικονομικών Στουρνάρας. Φουσκώνοντας με πείσμα το κάτω χείλος και γουρλώνοντας τα μάτια όταν επέμενε για νέους φόρους.
Ο φασισμός! Ίδιος! Πάντα. Τώρα ανασκουμπώνεται! Αρκετά έμεινε λουφαχτός. Τώρα δράση. Ο φασισμός. Ίδιος! Μ’ αυτόν που όταν παιδάκι μικρό θυμάμαι την επίσκεψη στο σπίτι μας του Δ/ντη της Ασφάλειας τότε. Τον έλεγαν κομμουνιστοφάγο. Ο μπαμπάς μου υπήρξε αστυνομικός που τον απέλυσαν γιατί δεν δήλωσε τον γάμο του. Έπρεπε τότε να έχουν οι γυναίκες τους πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων. Η μαμά μου δεν είχε γιατί ήταν αριστερή και η οικογένειά της, και τον απέλυσαν. Ο Δ/ντης της Ασφάλειας όμως δεν ξέχναγε την μέθοδό του. Έτσι μας επισκέφθηκε μια μέρα και μας είπε για μια οικογένεια να μην την κάνομε παρέα και να μην της μιλάμε. Ήταν γύρω στο ’58. Εγώ παρ’ όλο που ήμουν μικρή είχα μείνει με το στόμα ανοιχτό. Με ποιο δικαίωμα σκεφτόμουν έρχεται στο σπίτι μας αυτός και μας λέει σε ποιους να μιλάμε και σε ποιους να μη μιλάμε. Ο μπαμπάς μου θύμωσε αλλά του απάντησε ευγενικά: (Γιατί τον φοβόταν, γιατί τον ήξερε)
-Καπετάνιο μου, αυτά που ήξερες περάσανε. Δεν έχομε τώρα εμφύλιο. Οι άνθρωποι που μας λες είναι καλοί.
Η μάνα μου όμως, έγινε θηρίο ανήμερο. Δεν σκέφτηκε στιγμή αν θα υπάρξουν επιπτώσεις και του απάντησε έτσι όπως ήξεραν ν’ απαντούν στον φασισμό οι Κρητικές και οι Κρητικοί τότε. Κάτι που τώρα το ‘χομε ξεχάσει.
-Πήγαινε στο γέροντοδιάολο και μην ξαναπατήσεις το πόδι σου στο σπίτι μας που θα μου πεις εσύ σε ποιους θα μιλώ και σε ποιους δεν θα μιλώ.
Τώρα συμβαίνει το ίδιο πάλι. Άνθρωποι (υπηρεσίες με πολιτικά) σέρνονται πίσω μας. Μπαίνουν στα μαγαζιά που μπαίνομε, πιάνουν, μιλούν, χαρακτηρίζουν, στοχοποιούν, λασπολογούν, συκοφαντούν. Προσπαθούν να κερδίσουν το χαμένο έδαφος. Να απομονώσουν, να ξαναπιάσουν τα ηνία. Είναι ο φασισμός, ο ίδιος πάντα. Και αυτοί που του δίνουν σήμα για νεκρανάσταση είναι οι ίδιοι με τους ταγματασφαλίτες του τότε, τους Τσολάκογλου, τους συνεργάτες των Γερμανών. Ίδιοι και απαράλακτοι. Οι του τότε με τους τώρα. Συνεργαζόμενοι πάντα με τον ίδιο κατακτητή. Ρημάζοντας την ζωή μας. Αυτό, ποιος θα το καταδικάσει;
Άννα Κωνσταντουδάκη-Αγγελάκη