Το 2012 κατά τη διάρκεια του τυφώνα Sandy που κτύπησε τη Νέα Υόρκη η διευθύντρια του νοσοκομείου Bellevue κλήθηκε να λάβει πολύ δύσκολες αποφάσεις.
Το ρεύμα είχε κοπεί, οι αναπνευστήρες θα σταματούσαν να δουλεύουν και δεν έφταναν για όλους τους ασθενείς.
Η Δρ. Έβανς έπρεπε να λάβει μία δύσκολη απόφαση, βασιζόμενη σε ελλειπής πληροφορίες που διέθετε, για το ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει.
Από μία λίστα με το στυλό σταύρωνε δίπλα από τα ονόματα των ασθενών που θα ζήσουν.
Οι άνθρωποι βρίσκονται πολλές φορές σε θέσεις που δίχως επάρκεια υλικών, σε περιορισμένους χώρους και με περιορισμένα χρονικά περιθώρια πρέπει να λάβουν αποφάσεις σε σχέση με το τι πρέπει να γίνει και με ποια μέθοδο.
Στην περίπτωση των νοσοκομείων μία εμφανής επάντηση για τη βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων είναι να δώσεις προτεραιότητα σε αυτούς που έχουν υψηλότερες πιθανότητες να επιβιώσουν.
Όμως και εδώ παρουσιάζονται αρκετά προβλήματα.
Είναι φιλοσοφικά ερωτήματα, βαθιά ηθικά ερωτήματα τα οποία όσο παραπάνω τα ερευνάς τόσο παραπάνω ανακαλύπτεις αναπόφευκτες αλήθειες.
Μία αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια. Καμία απάντηση δεν υπάρχει δίχως τις εναλλακτικές της.
Η κατάσταση που βιώνουμε είναι παράλογη.
Το 1952 ο Αλμπερτ Καμύ στο εμβληματικό του έργο «Ο Μύθος του Σίσυφου» έθεσε σπουδαία φιλοσοφικά ερωτήματα σε σχέση με τη λογική και το παράλογο.
Ο Καμύ έθεσε το ίδιο αρχαίο ερώτημα: Ποιο είναι το νόημα της ζωής;
Αν ξέραμε την απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα ξέραμε πώς να δράσουμε.
Γιατί το ερώτημα του πώς πράττεις μια δεδομένη στιγμή είναι ένα ερώτημα στον πυρήνα του ηθικό.
Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν;
Εδώ και χιλιετίες η απάντηση σε αυτό το ερώτημα ερχόταν μέσω της θρησκείας.
Η θρησκεία μας λέει ότι δεν πρέπει να σκοτώνουμε. Αν δεν σκοτώνουμε τότε θα πάμε στον παράδεισο.
Όμως τα ίδια ερωτήματα δίχως τη βοήθεια κάποιας θείας αυθεντίας γίνονται πολύ πιο δύσκολα.
Πώς μπορούμε να ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε όταν ακόμα και οι πιο ξεκάθαρες ερωτήσεις έχουν εξαιρέσεις;
Δε θα πρέπει να σκοτώσω.
Όμως, αν αυτή είναι η τελευταία δυνατότητα που έχω για να επιβιώσω;
Αν ο θάνατος κάποιου μπορεί να σώσει τη ζωή κάποιου άλλου που αγαπάω ή τις ζωές εκατομμυρίων;
Και αν προκαλεί περισσότερους θάνατους η απόφαση μου να μην κάνω τίποτα;
Ακόμα και οι πιο απλές αποφάσεις που λαμβάνουμε θέτουν κάποιου είδους ερωτήματα. Κάθε απόφαση είναι εν δυνάμει μία λάθος απόφαση. Κάθε κίνηση έχει άπειρες εναλλακτικές. Και κάποια στιγμή και οι απλές αποφάσεις αποκτούν τρομερή βαρύτητα.
Μέσα στην επιδημία του κορωνοϊού, ακόμη και η απόφαση να βγεις έξω από το σπίτι σου αποκτά μεγάλη βαρύτητα και μπορεί να έχει δραματικές συνέπειες. Aκόμη και η απόφασή σου να πλύνεις τα χέρια σου.
Σύμφωνα με τους κανόνες λειτουργίας του Τμήματος Υγείας της Νέας Υόρκης, η προτεραιότητα της χρήσης αναπνευστήρων κατά τη διάρκεια επιδημίας θα πρέπει να δίνεται σε αυτόν που πρώτος βρίσκεται σε ανάγκη.
Όμως, αν δύο άτομα φθάσουν την ίδια στιγμή στο νοσοκομείο και πρέπει να ληφθεί μία απόφαση για το ποιος θα χρησιμοποιήσει τον αναπνευστήρα, η πιθανότητα της επιβίωσης είναι ο κρίσιμος παράγοντας που θα οδηγήσει στη λήψη της όποιας απόφασης εκ μέρους του ιατρικού προσωπικού.
Όμως, τι ορίζει ποιος είναι πιο πιθανό να επιβιώσει;
Οι νέοι είναι βέβαια πιο πιθανό να επιβιώσουν από τους ηλικιωμένους.
Και οι υγιείς είναι πιο πιθανό να επιβιώσουν από τους ασθενείς με καρκίνο.
Αν όμως ένας νέος έχει καρκίνο και ένας γέρος είναι υγιής, ποιο είναι το στάδιο στην ασθένεια του καρκίνου που πρέπει να βρίσκεται ο νέος ώστε να ληφθεί η απόφαση να ζήσει ο ηλιωκιωμένος;
Και γίνεται ακόμη πιο σκοτεινό.
Οι πλούσιοι, είναι στατιστικά αποδεδειγμένο, ότι είναι πιθανότερο να επιβιώσουν σε σχέση με τους φτωχούς, επειδή ακολουθούν μία πιο υγιεινή ζωή. Επειδή οι συνθήκες στη ζωή τους είναι τέτοιες που επιτρέπουν να ζουν μια πιο υγιεινή ζωή.
Και στις ΗΠΑ αυτό σημαίνει ότι οι λευκοί Αμερικάνοι είναι πιο πιθανό να τους δοθεί προτεραιότητα σε σχέση με τους μαύρους Αμερικάνους που σε μεγαλύτερο ποσοστό αντιμετωπίζουν χρόνιες ασθένειες. Βλέπετε, οι χρόνιες ασθένειες είναι παράγωγο της φτώχιας στην οποία ζουν.
Ο φτωχός, που στις ΗΠΑ είναι πιο πιθανό να είναι μαύρος, αξιοκρατικά έχει λιγότερες πιθανότητες επιβίωσης.
Ακόμη και η απόφαση του να δίνεις προτεραιότητα σε αυτόν που φθάνει πρώτος ευνοεί τον κάτοικο που βρίσκεται στην πόλη και ακόμα πιο πολύ αυτόν που ζει κοντά στο νοσοκομείο σε σχέση με τον κάτοικο που ζει σε μεγαλύτερη απόσταση. Τον κάτοικοι λ.χ. κάποιου χωριού.
Καμία καλή πράξη δεν μένει δίχως τιμωρία.
Ακόμα και τα μέτρα κοινωνικής απόστασης μπορούν να δημιουργήσουν παρόμοιας μορφής διλήμματα.
Για πόσο καιρό μπορούν οι κοινωνίες να θέτουν τα άτομα που τις αποτελούν σε απομόνωση μέχρι η επιδείνωση της οικονομίας να αρχίσει να σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους από τον ιό;
Για πόσο διάστημα μπορεί μια κυβέρνηση να επιβάλλει τέτοια μέτρα έως ότου οι συνέπειές τους να γίνουν χειρότερες από τους λόγους για τους οποίους επιβλήθηκαν;
Σήμερα, καλούμαστε να ζήσουμε σε μία εποχή όπου δεν υπάρχουν σίγουρες απαντήσεις. Όμως υπάρχει μία βεβαιότητα: πρέπει να ζήσουμε με τη συνείδηση του παραλογισμού αυτού που ζούμε ή να ρισκάρουμε να πέσουμε σε μία θανατηφόρα αδράνεια.
Η μοίρα του ανθρώπου στο πέρασμα των αιώνων είναι να πράττει χωρίς πάντα να είναι σίγουρος για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να δράσει.
Η ζωή είναι άδικη και ακατανόητη πολλές φορές. Δε μπορούμε όμως παρά να ζήσουμε και μέσα στην πανδημία. Πρέπει να πάρουμε αποφάσεις και να δράσουμε.
Όπως ζούνε τόσοι άνθρωποι υπό φυσιολογικές συνθήκες των οποίων τα δράματα μένουν κρυφά επειδή δε συμβαίνουν στα πλαίσια μίας πανδημίας.
Όπως ζούνε οι μανάδες που δεν έχουν φαγητό για να ταϊσουν τα παιδιά τους που καλούνται να λάβουν δύσκολες αποφάσεις δίχως να γνωρίζουν για την αποτελεσματικότητά τους.
Όπως ζούνε παιδιά που παίζουνε και χαμογελάνε ακόμα και μέσα σε εμπόλεμες ζώνες.
Αποφάσεις δύσκολες όπως αυτές που καλούνται να λάβουν οικογένειες που ξεριζώνονται από τους τόπους που γεννηθήκανε και μεγαλώσανε.
Αποφάσεις που λαμβάνονται μετά τον ξαφνικό θάνατο κάποιου αγαπημένου ανθρώπου μας.
Το ερώτημα δεν είναι πώς θα πράξεις.
Κάποιες στιγμές πιο σημαντικό δεν είναι το πώς θα πράξεις αλλά ότι πρέπει να πράξεις.
Κάποιες στιγμές το να μένεις αδρανής είναι το πιο ανήθικο που μπορείς να κάνεις και η αδιαφορία είναι ασυγχώρητη.
Είναι ο παραλογισμός του να ζεις μέσα στην έλλειψη σαφήνειας και να πράττεις πάραυτα που βρίσκεται στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αυτός ο παραλογισμός που φανερώνεται με όλη του τη μεγαλοπρέπεια μέσα στην επιδημία του κορωνοϊού.