Σόφη Ε. Παυλάκη, Δικηγόρος
Ξημέρωσε ο Θεός. Απλώθηκε το φως. Έλαμψε το τυραννισμένο κορμί της Κρήτης κι η θάλασσα..
Ζώντας την έτοιμη κάθε στιγμή να ξεσπάσει σύγκρουση, είχαμε ψυχανεμιστεί από πολύ νωρίς, πως στον κόσμο τούτον δυο μεγάλες δυνάμες παλεύουν: η Ελευτερία κι η Τυραννία και πως η ζωή δεν είναι παιχνίδι, είναι αγώνας.
Κι ακόμα τούτο: πως θα έρθει μέρα που θα Πρέπει να μπούμε κι εμείς στον αγώνα. Το ΄χαμε πάρει απόφαση από πολύ μικροί πως ήταν γραφτό μας, αφού γεννηθήκαμε Κρητικοί, το Πρέπει αυτό να κυβερνάει τη ζωή μας.
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ
Ο καπετάν Μιχάλης, 1953
Χώροι στους οποίους συντελέσθηκαν εξαίρετα ιστορικά γεγονότα ή στους οποίους βρίσκονται κτήρια ή άλλες κατασκευές συνδεδεμένες με το έδαφος, που πληρούν τις προϋποθέσεις για τον χαρακτηρισμό τους ως μνημείων μεταγενέστερων του 1830 ή των εκάστοτε τελευταίων 100 ετών για κάποιον από τους προβλεπόμενους στον νόμο λόγους ή οι οποίοι περιέχουν σύνθετα έργα του ανθρώπου και της φύσεως, εφ΄ όσον κατά την αιτιολογημένη κρίση της Διοικήσεως χρήζουν προστασίας λόγω της κοινωνικής, τεχνικής, αρχιτεκτονικής, βιομηχανικής, καλλιτεχνικής, επιστημονικής ή εν γένει ιστορικής σημασίας τους, χαρακτηρίζονται ως ιστορικοί τόποι. Κατά τον χαρακτηρισμό δεν εξετάζεται η έκταση των οικονομικών συνεπειών που μπορεί να προκληθούν στους ενδιαφερομένους, ούτε η τυχόν επίδραση στις νομικές σχέσεις μεταξύ ιδιωτών, εφ΄ όσον οι κρίσιμες διατάξεις αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και συγκεκριμένα εννόμου αγαθού, του οποίου η διαφύλαξη αποτελεί υποχρέωση της Διοικήσεως κατά ρητή συνταγματική επιταγή.
Το τμήμα μήκους 6.640,00 μ. της επαρχιακής οδού Κανδάνου – Χανίων χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικός τόπος, διότι αποτελεί σύνθετο έργο του ανθρώπου και της φύσεως, αποτελούμενο από το ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος τεχνικό έργο του δρόμου των αρχών του 20ού αιώνα, που διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση χωρίς αλλοιώσεις και επεμβάσεις και το εξαιρετικού φυσικού κάλλους φαράγγι, το οποίο διασώζει την ιστορική μνήμη της περιοχής και αποτελεί μοναδική μαρτυρία για την καταστροφή της Κανδάνου από τους Ναζί κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την ηρωική αντίσταση του Κρητικού λαού στη γερμανική κατοχή. Το τμήμα αυτό της επαρχιακής οδού Κανδάνου – Χανίων αποτελεί μια διευρυμένη έννοια της ιστορικής στιγμής, μια ιδιαίτερη επέκταση της ιστορικότητας στο τοπίο κι ένα μοναδικής αξίας άυλο αγαθό, αφού εδώ το φυσικό τοπίο και ο χειροποίητος πετρόκτιστος δρόμος διατηρήθηκαν όχι μόνο λόγω του θαυμαστού φυσικού κάλλους και της μοναδικής τεχνικής αξίας τους, αλλά και διότι σε αυτά ενσωματώθηκε η ιστορική μνήμη του Ελληνικού λαού για γεγονότα που χάραξαν με ένα ιδιαίτερο, ιερό βάρος τη νεότερη ιστορία του.
Πρόκειται επομένως για ένα ιδιαιτέρως ενδιαφέρον παράδειγμα «αυθόρμητης ιστορικότητας», στο οποίο συναντιούνται και αναδεικνύονται μοναδικά τα έργα των ανθρώπων μέσα από τους ηρωικούς αγώνες ενός ολόκληρου λαού ενταγμένα στο φυσικό περιβάλλον που τα γέννησε. Προκύπτει έτσι μια σπάνια περίπτωση πολλαπλής (τριπλής) προστασίας του αυτού εννόμου αγαθού, η οποία εκδηλώνεται με την παρεχομένη εν προκειμένω ταυτόχρονη προστασία του φυσικού περιβάλλοντος – τοπίου (φαράγγι), της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς (τεχνικό έργο επαρχιακού δρόμου των αρχών του περασμένου αιώνα) και της ιστορικής μνήμης (ηρωική αντίσταση του Κρητικού λαού και Ολοκαύτωμα της Κανδάνου το 1941).
75 ολόκληρα χρόνια μετά τη γερμανική θηριωδία στην περιοχή, η σχολιαζόμενη απόφαση 366/2016 του Συμβουλίου της Επικρατείας, πέραν των σημαντικών νομικών θεμάτων που έκρινε όσον αφορά την παράνομη λειτουργία του επίμαχου λατομείου εντός του ιστορικού τόπου της Κανδάνου, δικαίωσε την προσβαλλομένη υπουργική απόφαση περί χαρακτηρισμού του επαρχιακού δρόμου Κανδάνου – Χανίων ως ιστορικού τόπου και αποτέλεσε με το σκεπτικό της και με όσα δόθηκε η ευκαιρία να ειπωθούν στο πλαίσιο της σχετικής δίκης, μια μοναδικής αξίας επίσημη καταγραφή ενώπιον της ελληνικής Δικαιοσύνης της ιστορικής μαρτυρίας για την ηρωική θυσία της Κανδάνου, ως μιας από τις πολλές ακόμα περιπτώσεις Ολοκαυτωμάτων σε βάρος του Ελληνικού λαού κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής. Και από την άποψη αυτή η παρούσα απόφαση, πέρα από την αδιαμφισβήτητη νομική, αποκτά και σπάνια ιστορική αξία.
Λάκκοι και Παλαιοχώρα Χανίων στις αρχές του 20ού αιώνα
[πηγή: φωτογραφικό αρχείο Nelly΄s και διαδίκτυο]
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ι. Ιστορικό πλαίσιο
α) Γενικά
β) Η Μάχη της Κρήτης (21-31 Μαΐου 1941)
γ) Ηρωική αντίσταση στο Φαράγγι της Κανδάνου
δ) Τα Ολοκαυτώματα στο Κοντομαρί και στην Κάνδανο Ν. Χανίων (2-3 Ιουνίου 1941)
ΙΙ. Η δικαστική εξέλιξη της υπόθεσης
α) Γενικά στοιχεία και νομοθετικό έρεισμα της ένδικης διαφοράς
β) Η παράδοξη και προκλητική απόφαση περί μη χαρακτηρισμού και η αδάμαστη θέληση των κατοίκων
γ) Δικαίωση και αποκατάσταση της ιστορικής μνήμης
ΙΙΙ. Σκέψεις ..αντί Επιλόγου
Οι Ναζί μπαίνουν στα Χανιά – 27 Μαΐου 1941
Tο πλήρες κείμενο της μελέτης μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ (pdf) αλλά και ΕΔΩ (issuu)