Με τον όρο «ενεργειακή μετάβαση» περιγράφουμε τη διαδικασία μετάβασης από τη χρήση ορυκτών ενεργειακών πόρων στην αξιοποίηση των ανανεώσιμων και ήπιων μορφών ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής, θερμικής και μηχανικής ενέργειας, καθώς και στη χρήση των ενεργειακών πόρων με ορθολογικές και περισσότερο αποδοτικές διαδικασίες. Η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι μία επιλογή, είναι μία αναγκαιότητα που επιβάλλεται για λόγους περιβαλλοντικούς, ενεργειακής επάρκειας και ασφάλειας ενεργειακής τροφοδοσίας, οικονομικούς και αναπτυξιακούς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσα από σειρά οδηγιών και δράσεων, επίσημα έχει εισάγει την ενεργειακή μετάβαση ως μία από τις κύριες διαδικασίες με βασικούς στόχους και ορόσημα κατά τις επόμενες δεκαετίες.
Η Ελλάδα και, ειδικά η νησιωτική χώρα, αποτελεί μία από τις πλέον πλούσιες περιοχές παγκοσμίως αναφορικά με τη διαθεσιμότητα ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων. Το συμπέρασμα τούτο προκύπτει με βάση το υψηλό και ποιοτικό διαθέσιμο αιολικό δυναμικό, την υψηλή προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία, τις άφθονες πηγές βιομάζας που απαντώνται σε περιοχές με εκτεταμένη αγροτική και κτηνοτροφική δραστηριότητα, ενώ, σε συγκεκριμένες περιοχές, διατίθεται ιδιαίτερα αξιόλογο γεωθερμικό δυναμικό μέσης και υψηλής ενθαλπίας, κατάλληλο για παραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας.
(Πηγή : auto.economictimes.indiatimes.com)
Η ορθολογική και δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, ειδικότερα, αφορά στην υλοποίηση της διαδικασίας της ενεργειακής μετάβασης με όρους πρώτιστα κοινωνικούς και αναπτυξιακούς, με τελική στόχευση την ανάδειξη της διαδικασίας αυτής ως βασικό μοχλό κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης για όλους. Για το σκοπό αυτό, η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα περισσότερα από τα κράτη μέλη έχουν εισάγει σε οδηγίες και εθνικές νομοθεσίες την έννοια των «ενεργειακών κοινοτήτων», μέσω των οποίων τα απαιτούμενα έργα παραγωγής, εξοικονόμησης, αποθήκευσης και, εν γένει, διαχείρισης ενέργειας, δύνανται να παράγονται από τους ίδιους τους πολίτες και καταναλωτές ενέργειας της εκάστοτε γεωγραφικής περιοχής. Με αυτό τον τρόπο, η ενεργειακή μετάβαση σχεδιάζεται και υλοποιείται από την κοινωνική βάση, μέσω μιας ευρύτερης συλλογικής και συμμετοχικής διαδικασίας, επιτρέποντας και αποδίδοντας στους πολίτες πλήρη έλεγχο των διαδικασιών σχεδίασης, υλοποίησης και λειτουργίας ενεργειακών έργων.
Δομή του υβριδικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Καστελόριζο και στον Άγιο Ευστράτιο.
Το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο πρωτοστατεί σε καινοτόμα και πρότυπα έργα ενεργειακής μετάβασης. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η συμμετοχή του Εργαστηρίου Σύνθεσης Ενεργειακών Συστημάτων του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών ως εταίρος στη στελέχωση της πρώτης Γραμματείας, με θητεία από το 2018 έως το 2020, της πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Clean Energy for EU Islands» (Καθαρή ενέργεια για τα νησιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Αιολικά πάρκα και υβριδικοί σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, στην Κρήτη και εκτός αυτής, συνολικής ισχύος αθροιστικά εκατοντάδων MW, έχουν σχεδιαστεί από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 από Καθηγητές και τελειόφοιτους του προαναφερόμενου Εργαστηρίου και Τμήματος στην Κρήτη, στην Κάσο, στη Σίφνο, στη Λέσβο, στην Αστυπάλαια, στο Καστελόριζο, στον Άγιο Ευστράτιο κλπ. Το ίδιο Εργαστήριο επίσης έχει να επιδείξει εκτενή δράση στη σχεδίαση και στην υλοποίηση εμβληματικών έργων ενεργειακής αναβάθμισης κτηρίων και υποδομών, όπως το Παγκρήτιο Στάδιο, το Ενετικό Κτήριο «Λότζια» το οποίο φιλοξενεί το Δημαρχείο Ηρακλείου, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης κλπ.
Η ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων, όπως οι μικρές ανεμογεννήτριες με παθητική πτερύγωση (από το προαναφερόμενο εργαστήριο) και τα φωτοβολταϊκά πλαίσια από περοβσκίτη (από την ερευνητική ομάδα NANO@HMU του Κέντρου Τεχνολογίας Υλικών και Φωτονικής) αποτελούν επίσης χαρακτηριστικά προϊόντα της υπό υλοποίηση εφαρμοσμένης έρευνας στο εν λόγω πεδίο. Τα αποτελέσματα των ανωτέρω εργασιών έχουν δημοσιευθεί και είναι προσβάσιμα σε μερικά από τα πλέον δημοφιλή επιστημονικά άρθρα του χώρου. Τέλος, σημαντική είναι η συμμετοχή και η συμβολή Καθηγητών και Επιστημόνων του ΕΛΜΕΠΑ στο έργο της Μινώα Ενεργειακής Κοινότητας, της μεγαλύτερης και πλέον επιτυχημένης ενεργειακής κοινότητας στην Ελλάδα.
Τρισδιάστατη απεικόνιση αιολικού πάρκου στη Σίφνο σε υπόβαθρο χάρτη αιολικού δυναμικού.
Το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο υποστηρίζει στο ανώτατο επιστημονικό επίπεδο και με υψηλά πρότυπα ήθους και κοινωνικής συμβολής την ενεργειακή μετάβαση στην Ελλάδα, καταρτίζοντας στελέχη και εξειδικευμένους επιστήμονες πάντα στην αιχμή της επιστημονικής γνώσης και της εφαρμοσμένης τεχνικής.
Καθηγητής Δημήτριος Κατσαπρακάκης
Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών
Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο
Το πεδίο ανάπτυξης και δοκιμής μικρών ανεμογεννητριών (Εργαστήριο Σύνθεσης Ενεργειακών Συστημάτων).
Φωτοβολταϊκά με περοβσκίτη στο πεδίο δοκιμής (NANO@HMU).
