Μια σπάνια διακομματική και διεπιστημονική πρωτοβουλία συγκέντρωσε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πολιτικούς, επιστήμονες και αξιωματούχους της ΕΕ για ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα της εποχής: τον ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) στη δημοκρατία και τις εκλογικές διαδικασίες. Ο Έλληνας ευρωβουλευτής Νικόλας Φαραντούρης, διοργανωτής της εκδήλωσης, προειδοποίησε ότι “η δημοκρατία δεν κινδυνεύει πλέον από τη νοθεία, αλλά από τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης”.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη μεταξύ χειραγώγησης και δημοκρατικής συμμετοχής

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη στις Βρυξέλλες, υπό την αιγίδα της ευρωομάδας The Left, με θέμα «AI, Δημοκρατία & Εκλογικές Διαδικασίες». Ο Νικόλας Φαραντούρης, μέλος της Επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων (AFCO) και σκιώδης εισηγητής της Έκθεσης για την Τεχνητή Νοημοσύνη, έθεσε το πλαίσιο της συζήτησης:

«Στη σύγχρονη εποχή η δημοκρατία και οι εκλογές δεν κινδυνεύουν απ’ τη νοθεία, αλλά απ’ τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης και του εκλογικού σώματος. Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να γίνει είτε εργαλείο χειραγώγησης, είτε καταλύτης δημοκρατικής συμμετοχής. Το πρώτο είναι ήδη εδώ».

Η παρέμβασή του εστίασε στις πολλαπλές όψεις της τεχνητής νοημοσύνης, που μπορεί να αξιοποιηθεί τόσο για τη δημιουργία ψευδών ειδήσεων και deepfakes, όσο και για την ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών, εφόσον υπάρξουν θεσμικές δικλίδες ασφάλειας και διαφάνειας.

Στο επίκεντρο ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act)

Ο Φαραντούρης επισήμανε ότι ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός για την Τεχνητή Νοημοσύνη (EU AI Act) αποτελεί το πρώτο ολοκληρωμένο νομοθέτημα διεθνώς για την ηθική, ασφαλή και υπεύθυνη χρήση της AI.

«Η ΕΕ μπορεί να πρωτοστατήσει στη διαμόρφωση ενός διεθνούς πλαισίου που επείγει, χωρίς ωστόσο δαιμονοποίηση της τεχνολογίας», υπογράμμισε ο Έλληνας ευρωβουλευτής.

Ο Κανονισμός τέθηκε σε ισχύ την 1η Αυγούστου 2024 και θα εφαρμοστεί πλήρως έως το 2026, καθιερώνοντας αυστηρούς κανόνες βάσει κινδύνου (ελάχιστος, υψηλός, απαράδεκτος). Στόχος του είναι να διασφαλίσει ότι η τεχνολογία υπηρετεί τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αντί να τις υπονομεύει.

Ευρωπαϊκές προκλήσεις: deepfakes, παραπληροφόρηση και εκλογική ασφάλεια

Στο πάνελ συμμετείχαν ευρωβουλευτές από διαφορετικές πολιτικές ομάδες και ειδικοί της Κομισιόν, αναλύοντας τις πρακτικές και θεσμικές προκλήσεις της ΤΝ ενόψει εκλογών:

• Ο ευρωβουλευτής Μανώλης Κεφαλογιάννης (EPP/ΝΔ), εισηγητής για τις θεσμικές πτυχές της ΤΝ, τόνισε ότι «η Ευρώπη οφείλει να καθοδηγήσει – όχι να ακολουθήσει – την τεχνολογική επανάσταση».

• Ο ευρωβουλευτής Σάκης Αρναούτογλου (S&D/ΠΑΣΟΚ) επισήμανε ότι «οι μηχανές πλέον μας καταλαβαίνουν καλύτερα απ’ ό,τι εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας», υπογραμμίζοντας τη μετάβαση της ανθρωπότητας σε μια νέα εποχή κατανόησης και ελέγχου των δεδομένων.

• Η Δέσποινα Σπανού, ανώτερη σύμβουλος της Κομισιόν και πρώην επικεφαλής του γραφείου του Αντιπροέδρου της ΕΕ, μίλησε για την ανάγκη θεσμικής επαγρύπνησης απέναντι στις «κακόβουλες παρεμβάσεις σε εκλογικές διαδικασίες που ήδη καταγράφονται στην Ευρώπη».

• Η Μαρία-Ωραιοζήλη Κουτσουπιά, στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εξήγησε πώς το AI Act και ο Κανονισμός για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA) επιχειρούν να περιορίσουν την αλγοριθμική χειραγώγηση των πολιτών, εισάγοντας μηχανισμούς διαφάνειας και ελέγχου ρίσκου.

• Τέλος, η Διάνα Βουτυράκου, μηχανικός και ειδική στην εκπαιδευτική ρομποτική και ηθική της ΤΝ, τόνισε ότι «η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική πρόοδο, δικαιοσύνη και συνοχή, προϋποθέσεις για τη δημοκρατική λειτουργία της πολιτείας».

Την εκδήλωση χαιρέτισε ο Πρέσβης Ιωάννης Βραϊλας, Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην ΕΕ, ενώ το ενδιαφέρον ήταν έντονο, με κατάμεστη αίθουσα έως αργά το βράδυ.

Η παραπληροφόρηση ως νέα απειλή για τη δημοκρατία

Η συζήτηση επικεντρώθηκε και στα παραδείγματα παραπληροφόρησης μέσω AI που καταγράφηκαν πρόσφατα στην Ευρώπη.
Στις εκλογές στη Ρουμανία, έγινε εκτεταμένη χρήση deepfake βίντεο και ψευδών ειδήσεων για να επηρεαστεί το πολιτικό κλίμα, ενώ στην Αλβανία εντοπίστηκε πολιτική χειραγώγηση μέσω συνθετικών μέσων.

Αυτές οι περιπτώσεις, όπως υπογραμμίστηκε, αποδεικνύουν την επείγουσα ανάγκη ευρωπαϊκής νομοθετικής δράσης, ώστε να προστατευτεί η ακεραιότητα των δημοκρατικών διαδικασιών.

«Η νομοθεσία απαιτεί οι άνθρωποι να διατηρούν πάντοτε τον έλεγχο των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης υψηλού αντικτύπου και οι πολίτες να έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν πότε αλληλεπιδρούν με ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης και να κατανοούν πώς λαμβάνονται οι αυτοματοποιημένες αποφάσεις», σημείωσε ο Νικόλας Φαραντούρης.

«Η τεχνολογία χωρίς αξίες είναι πολιτικός κίνδυνος»

Κλείνοντας την εκδήλωση, ο Φαραντούρης τόνισε τη σημασία της διεπιστημονικής συνεργασίας και της πολιτικής συναίνεσης στη νομοθέτηση γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη:

«Η διεπιστημονικότητα είναι προϋπόθεση για να καταλήξουμε σε συγκεκριμένες προτάσεις, και η διακομματική παρουσία προϋπόθεση για μια επιτυχημένη νομοθετική πρόταση. Τα ζητήματα είναι ασφαλώς και πολιτικά, διότι αφορούν την “πόλη” και τον “πολίτη”, την ελεύθερη βούληση και τη δημοκρατία. Για να νομοθετήσουμε σωστά, χρειαζόμαστε εκτός από τις αξίες μας, την κατανόηση της τεχνολογίας με τη βοήθεια της επιστήμης».