Του Σπύρου Δαράκη *
Στο γνωστό σίριαλ «Άγριες Μέλισσες» όλη η τοπική κοινωνία του μικρού χωριού με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ξέρει ή έστω υποπτεύεται πως ο «μεγάλος άρχοντας του τόπου» ευθύνεται για εκβιασμούς, δολοφονίες, διάφορες, παράνομες πράξεις. Άλλοι όμως είναι άνθρωποί του και τον στηρίζουν ποικιλότροπα, σε άλλους μπουκώνεται το στόμα με «μπακτσίσια», άλλοι απλώς σιωπούν. Έτσι ο «ευεργέτης» συνεχίζει το έργο του, με κάθε ευκαιρία διαλαλεί «τι έχει προσφέρει για τον τόπο»…
Αξίζει να σκεφτούμε περισσότερο τι συμβαίνει με τις επιδιώξεις των αστών. Πράγματι, με αφορμή την πανδημία πληθαίνουν οι «χορηγίες» από τους καπιταλιστές προς το δημόσιο σύστημα Υγείας, ή και προς άλλες κοινωνικές δομές. Μάλιστα, αυτές οι κινήσεις χαιρετίζονται πανηγυρικά. Ονοματίζονται ως «ανάγκη των καιρών», «συμβολή στην εθνική προσπάθεια», «κοινωνικό πρόσωπο των επιχειρήσεων» και άλλα παρόμοια.
Βεβαίως, θα μπορούσε ο οποιοσδήποτε καλοπροαίρετος να δει σοβαρές αντιφάσεις σε αυτή τη δραστηριότητα. Για παράδειγμα, οι ιδιοκτήτες της «ΒΙΟΧΑΛΚΟ», την ίδια περίοδο που ανακοίνωσαν μια σειρά αντεργατικά μέτρα προς τους χιλιάδες εργάτες που δουλεύουν στις επιχειρήσεις τους, πρόσφερε και ένα σημαντικό ποσόν για τη θωράκιση των νοσοκομείων.
Οι ιδιοκτήτες της «Χαλυβουργικής», που ενώ δεν έχει στεγνώσει ακόμη το μελάνι από το κλείσιμο της επιχείρησης και το πέταγμα στο δρόμο των εργατών, ανακοίνωσαν και αυτοί …τον οβολό τους. Άλλο ενδεικτικό παράδειγμα είναι η εταιρεία «Παπαστράτου», η οποία, μεταξύ άλλων «προσφορών», διαθέτει σε συνεργασία με δήμους της χώρας τα αυτοκίνητα της εταιρείας για το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» (!!!), παρακινώντας τους εργαζόμενούς της να συμμετέχουν «εθελοντικά» σε αυτήν τη «δράση». Επίσης η Δωρεά των 20 πυροσβεστικών αξίας 1 εκατομμυρίου ευρώ.
Ο κατάλογος είναι μακρύς, σχεδόν σε όλους τους κλάδους.
Θα μπορούσε βεβαίως κάποιος να πει ότι αυτή η στάση τους εκφράζει τη συναίσθηση της κρισιμότητας της κατάστασης και έτσι αποφάσισαν να προσφέρουν. Προφανώς, όμως, οι απαντήσεις δεν είναι τόσο απλοϊκές…
Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Οι «χορηγίες» των αστών καταρχήν δεν είναι κάτι καινούργιο ή πρωτοφανές. Οι πιο πολλές επιχειρήσεις και ειδικά οι πιο μεγάλες και κερδοφόρες έχουν σταθερά κάποιους συγκεκριμένους πάγιους κωδικούς και αντίστοιχα ποσά με τα οποία κάνουν «προσφορές». Τα παραδείγματα είναι και εδώ πολλά. Πολλές μεγάλες επιχειρήσεις στο Θριάσιο, στην Ανατολική Αττική κ.λπ. όλο και σε κάποιο σχολείο έχουν συμβάλει στην ανέγερσή του, ή σε κάποιο αθλητικό ή πολιτιστικό κέντρο.
«Μα και σε αυτό πρέπει να αντιδρούμε;, βιάζονται κάποιοι να πουν…
Η πραγματικότητα είναι πως αυτές οι κινήσεις είναι μελετημένες, έχουν πολλές στοχεύσεις διαχρονικά, ενώ σε τέτοιες πράγματι κρίσιμες καταστάσεις γενικεύονται, προβάλλονται πολύ, επιδιώκεται να επιδράσουν στις εργατικές – λαϊκές μάζες που τα βγάζουν πολύ δύσκολα πέρα, με το «να, και αυτοί άνθρωποι είναι, προσφέρουν»…
Η λεγάμενη «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη», η διαμόρφωση δηλαδή ενός «κοινωνικά ευαίσθητου» προσώπου μιας επιχείρησης, εξυπηρετεί πρώτα απ’ όλα τη διαφημιστική προβολή της. Ταυτόχρονα, μέσα από τέτοια κανάλια, μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι αναζητούν και αποκτούν πρόσβαση στην Παιδεία, στον Πολιτισμό, στον Αθλητισμό, καθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό και προσαρμόζοντας το περιεχόμενό τους στα δικά τους κέρδη και συμφέροντα.
Τελικά τίποτα δεν είναι δωρεάν!
Οι καπιταλιστές δεν μπορούν να σταματήσουν ποτέ να είναι και να λειτουργούν ως καπιταλιστές – άρα σαν τα άγρια θηρία που ψάχνουν τα θηράματά τους – να «μυρίζουν» πού βρίσκονται τα νέα πεδία κερδοφορίας για τα κεφάλαιά τους, ή παράλληλα το πώς θα μειώνουν έξοδα που έχουν, απαιτώντας διαρκώς από το κράτος νέες ευνοϊκές ρυθμίσεις.
Αυτό κάνουν και αυτό το διάστημα οι πλέον «εμβληματικοί χορηγοί». Αξιοποιούν όλο το αντεργατικό οπλοστάσιο, απολύουν τις πιο ευάλωτες κατηγορίες εργατών, όπως «εργολαβικοί» και άλλοι, βγάζουν εργάτες σε διαθεσιμότητα, σε εκ περιτροπής εργασία, σε τηλεργασία που ήδη την αξιοποιούν πιεστικά για να σμπαραλιάσουν ωράρια και συμβάσεις. :
Ενισχύουν την εντατικοποίηση στους κλάδους που «πάνε τρένο», με τον κίνδυνο των «ατυχημάτων» να είναι καθημερινός. Ορισμένοι αλλάζουν και το είδος της παραγωγής τους σε μια νύχτα, για να βγάζουν προϊόντα που τώρα βρίσκονται σε ζήτηση, πιέζοντας πολύ το εργατικό δυναμικό. Με λίγα λόγια ξεζουμίζουν τους εργάτες και μετά τους ονομάζουν «ήρωες».
Είναι οι ίδιοι που εκβιάζουν ότι θα κλείσουν τις επιχειρήσεις τους αν δεν μειωθεί δραστικά η τιμή του ρεύματος που καταναλώνουν, ενώ χρωστάνε στη ΔΕΗ εκατομμύρια ευρώ, την ίδια στιγμή που οι εργάτες τους απειλούνται με διακοπή ρεύματος επειδή χρωστάνε 200 – 300 ευρώ.
Οι χορηγίες επομένως έχουν στόχο να κρύψουν αυτήν την άγρια πραγματικότητα από τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι σε πολλές περιπτώσεις «ανταμείβονται» από το κράτος με φοροαπαλλαγές και άλλα προνόμια, ενώ συχνά οι «χορηγίες» περιλαμβάνονται ακόμα και στις «προγραμματικές συμβάσεις» μεγάλων έργων, προκειμένου να αμβλύνονται οι αντιδράσεις του τοπικού πληθυσμού από τις συνέπειες που αυτά προκαλούν στην περιοχή.
Τι είναι για παράδειγμα τα «έργα ανάπλασης» που αναλαμβάνουν να κάνουν με «δικά τους» έξοδα μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι, στο πλαίσιο μιας επένδυσης που επιβαρύνει το περιβάλλον, διώχνει βιοπαλαιστές αγρότες από τη γη τους, καταστρέφει νοικοκυριά αυτοαπασχολούμενων, αλλάζει ανεπανόρθωτα ακόμα και το μικροκλίμα μιας περιοχής;
Τέτοιους σκοπούς υπηρετούν και οι διάφορες «χορηγίες» σε δήμους. «Μπουκώνουν το στόμα» ολόκληρων «τοπικών κοινωνιών» για να τους ονομάζουν «ευεργέτες». Την ίδια στιγμή, από τα Δημοτικά Συμβούλια περνάνε πλήθος ευνοϊκών ρυθμίσεων, από «απλά» ζητήματα (ωράριο επιχειρήσεων) και «φωτογραφικές» αποφάσεις έως το να κλείνονται μάτια και στόματα στην παρατεταμένη ρύπανση και μόλυνση που δηλητηριάζουν παρατεταμένα όλους τους «ευεργετηθέντες».
Είναι κατανοητό από τα παραπάνω ότι η ευαισθησία τους δεν είναι «δωρεάν», αλλά αξιοποιείται είτε για διαφήμιση, είτε για να νομιμοποιήσουν στα μάτια του λαού τη στήριξή τους από το κράτος, είτε για να «κλείνουν στόματα…».
Από την τσέπη τους;
Επίσης, δεν πρέπει να παραλείψουμε κάτι που αφορά και τα ίδια τα ποσά που διατίθενται: Αλήθεια, πού τα βρήκαν αυτά τα χρήματα αυτοί οι κύριοι; Σε κανέναν κρυμμένο θησαυρό τα είχαν και τα εμφανίζουν ξαφνικά;
Πρόκειται για χρήματα που έχουν βγάλει από τη διαχρονική, ασταμάτητη, σκληρή εκμετάλλευση των εργατών, από την κλεμμένη υπεραξία που συμβαίνει κάθε στιγμή και κάθε ώρα μέσα στις επιχειρήσεις. Από αυτήν, ένα ελάχιστο ποσό τάχα «επιστρέφουν». Οι χορηγίες των αστών τελικά δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα μικρό κομμάτι από τον παραγόμενο πλούτο που έχουν βγάλει οι εργάτες.
Επιπλέον: Όχι τυχαία, αυτές οι κινήσεις δεν γίνονται – κατά κανόνα τουλάχιστον – «σεμνά και ταπεινά». Δεν γίνονται χωρίς τα φώτα της δημοσιότητας πάνω τους, χωρίς υπερπροβολή και προεκτάσεις. Η πιο σημαντική από αυτές είναι ο εκθειασμός του «κοινωνικού εταιρισμού», ότι «εργάτες και εργοδότες είμαστε μια οικογένεια», «όλοι μαζί θα περάσουμε την κρίση».
Αυτό που επιδιώκεται είναι να αμβλυνθεί το ταξικό ένστικτο που έχουν οι εργάτες, ότι «τον καπιταλιστή δεν τον πιάνεις φίλο». Να συσκοτίζεται το πώς λειτουργεί ο καπιταλισμός, ότι μόνο το κυνήγι του κέρδους τον κινεί και τίποτα άλλο.
Να αναδεικνύεται ο συνδικαλισμός σαν «ξεπερασμένος», οι διεκδικήσεις των εργατών σαν «αναχρονιστικές», ότι «υπάρχουν άλλοι τρόποι για να λύνονται τα τυχόν προβλήματα». Όταν βεβαίως κάποιος αγωνιστής εργάτης τούς χαλάει τη σούπα και το κέλυφος του εταιρισμού, όταν αναδεικνύει τη σαπίλα και την υποκρισία τους, τότε αρχίζουν οι απειλές και οι προειδοποιήσεις. Σταματάει η καλή εικόνα και το ευτυχισμένο εργασιακό περιβάλλον…
Όλη αυτή η υπόθεση δεν έχει βέβαια καμία σχέση με τη γνήσια εργατική αλληλεγγύη. Με τον εργάτη που βγάζει από το υστέρημά του για να στηρίξει τον συνάδελφο, τον συνάνθρωπο. Που δεν ζητά κρυφά και φανερά ανταλλάγματα. Που βγάζει στην επιφάνεια τις καλύτερες και πιο ευγενικές παραδόσεις της εργατικής τάξης, του λαού μας. Ο κόσμος τους και ο κόσμος μας, άλλη μια φορά…
Είναι οι χορηγίες λύση για τις μεγάλες ελλείψεις στον τομές της Υγείας και Πρόνοιας και τις λαϊκές ανάγκες;
Οι ανάγκες του εργαζόμενου λαού δεν χωράνε στον στενό και επιλεκτικό κορσέ των «χορηγιών» των καπιταλιστών. Οι ανάγκες μας συμβαδίζουν με την εποχή, με την τεράστια πρόοδο των επιστημών και της τεχνολογίας, που όμως και αυτές είναι δέσμιες του ξεπερασμένου τρόπου παραγωγής που ζούμε, φτάνει να δει κανείς τον ακήρυχτο πόλεμο (σε περιπτώσεις μάλλον κηρυγμένο..), μεταξύ κρατών και πολυεθνικών για το ποιος θα βγάλει πρώτος το φάρμακο και το εμβόλιο, άρα να εκτοξευτούν τα κέρδη του.
Για αυτό, άλλωστε, ποτέ οι χορηγίες δεν έλυσαν το πρόβλημα των ελλείψεων στην Υγεία, στην Πρόνοια, στην Παιδεία, απλώς μόνο προσωρινά κουκούλωσαν τα προβλήματα.
Γι’ αυτό δεν πρέπει να αποτελέσουν άλλοθι για υποστολή των διεκδικήσεων, του αγώνα, της πάλης με αιτήματα, με κριτήριο τις σύγχρονες ανάγκες που προβάλλουν ακόμα πιο επιτακτικά σε συνθήκες σαν τις σημερινές.
Τέλος: Μπορεί να μας εξηγήσει κάποιος υπερασπιστής της μεγαλοψυχίας των αστών που βγάζει σπυριά όταν αποκαλύπτεται η υποκρισία τους, πώς γίνεται και πολλοί από τους «ευεργέτες» που έχουμε και αγάλματά τους στους δρόμους, ή ονόματά τους σε λεωφόρους, όταν διαβάσεις πιο προσεκτικά το βιογραφικό τους, να ήταν μαυραγορίτες και συνεργάτες των ναζί, ή πιο παλιά να ευθύνονται για τη στυγνή έως και εγκληματική εκμετάλλευση εκατοντάδων εργατών όπως ο περιβόητος Σερπιέρης στο Λαύριο;
* Πρόεδρος της μαρτυρικής Μαλαθύρου Πρώην δήμαρχος Μηθύμνης, Μέλος του Δ.Σ. του δικτύου μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδας Περιόδου 1941-1945 (ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ)