Έφυγε αιφνίδια από τη ζωή από καρδιακή προσβολή, σε ηλικία 69 ετών, ένας αγαπημένος φίλος της Κρήτης και σημαντικός άνθρωπος των γραμμάτων, ο Κύπριος φιλόλογος και ποιητής Μιχάλης Πιερής.
Ο Μιχάλης Πιερής δίδασκε στις Πανεπιστημιακές Σχολές του Ρεθύμνου και με μία θεατρική ομάδα φοιτητών είχαν ανεβάσει το πολυβραβευμένο έργο του Ιρλανδού θεατρικού συγγραφέα Χιου Λέοναρντ «Ντα». Τη σκηνοθεσία είχε κάνει ο Μιχάλης Πιερής και τη μουσική έγραψε ο Ψαραντώνης.
Η συμβολή του στη μελέτη της μεσαιωνικής, αναγεννησιακής και νεοελληνικής λογοτεχνίας είναι ιδιαίτερα σημαντική, ενώ οι δεκάδες μελέτες του για το έργο του Μαχαιρά, του Καβάφη, του Σεφέρη, του Μόντη και του Σινόπουλου αποτελούν σημείο αναφοράς στη διεθνή βιβλιογραφία. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι και το λογοτεχνικό του έργο.
Ο Μιχάλης Πιερής τιμήθηκε το 2010 με το Αριστείο Γραμμάτων, Τεχνών και Επιστημών της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Το Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών – Ιδρύματος Γεωργίου και Αρτεμισίας Καψωμένου, μόλις έγινε γνωστή η θλιβερή είδηση της εκδημίας του Καθηγητή Μιχάλη Πιερή, συνήλθε σε Έκτακτη Συνεδρία και εξέδωσε το ακόλουθο ψήφισμα:
Το Δ.Σ. της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών – Ιδρύματος Καψωμένου, εκφράζει τη βαθιά οδύνη των Μελών και των Φίλων του για την απώλεια ενός σπουδαίου ερευνητή, πανεπιστημιακού δασκάλου και ποιητή, του Καθηγητή Μιχάλη Πιερή, μέλους και σταθερού συνεργάτη στις εκδηλώσεις της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών.
Πιστός σε μια μακρά παράδοση αμοιβαίας αγάπης και αλληλεγγύης, που έχει απομνημειωθεί στα κρητικά ριζίτικα τραγούδια, επέλεξε την Κρήτη στην αρχή της πανεπιστημιακής του σταδιοδρομίας, όταν είχε τη δυνατότητα να διαλέξει ανάμεσα στις Φιλοσοφικές Σχολές Θεσσαλονίκης και Κρήτης.
Εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στο Ρέθυμνο (1984-1992) – δεν καταδέχτηκε την ευκολία του «ιπτάμενου» καθηγητή – και δούλεψε με πάθος και έμπνευση, διδάσκοντας μέσα κι έξω από τις αίθουσες διδασκαλίας· ενδεικτικό παράδειγμα η σπουδή των έργων της Κρητικής Αναγέννησης ως ποιητικών κειμένων με τη φιλολογική μεθοδολογία, και ως θεατρικών παραστάσεων πάνω στη σκηνή, σε δική του διασκευή και σκηνοθεσία και με ηθοποιούς τους φοιτητές της Φιλοσοφικής. Έτσι άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στη συνείδηση των φοιτητών του, με τον πρωτοποριακό συνδυασμό της ακαδημαϊκής φιλολογίας με τη θεατρική τέχνη. Ύστερα από τριάντα τόσα χρόνια, τόνε θρηνούν σήμερα οι τοτεινοί φοιτητές του της Κρήτης εξίσου με τους τωρινούς της Κύπρου.
Με την ίδρυση του Πανεπιστημίου Κύπρου, έσπευσε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην ιδιαίτερη πατρίδα του με ακόμα μεγαλύτερο ζήλο και πάθος (1992 και εξής). Κατά κοινή ομολογία, η συμβολή του στην οργάνωση και στελέχωση της Φιλοσοφικής Σχολής, με την ιδιότητα του Κοσμήτορα της Σχολής ή του Πρόεδρου του Τμήματος Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών, υπήρξε καθοριστική.
Η πανεπιστημιακή νομοθεσία ευνόησε μια πολύ σημαντική πρωτοβουλία του, να προσκαλεί Επισκέπτες καθηγητές από τα ελλαδικά πανεπιστήμια όπως και από τα πανεπιστήμια του Εξωτερικού που έχουν τμήματα ελληνικής γλώσσας και φιλολογίας. Έτσι έδωσε την ευκαιρία στους φοιτητές της Φιλοσοφικής ν’ ακούσουν μαθήματα απ’ όλους περίπου τους διεθνώς γνωστούς νεοελληνιστές καθηγητές και να επωφεληθούν από την ειδίκευση, τη μεθοδολογία, την ιδιαίτερη οπτική γωνία, την ερμηνευτική άποψη του καθενός.
Σε συνδυασμό με τα Διεθνή Συνέδρια που οργάνωσε με τους συναδέλφους του, κατέστησε τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου διεθνές κέντρο Νεοελληνικών Σπουδών και επιστημονικού διαλόγου, ενώ παράλληλα έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς νέους επιστήμονες ν’ αρχίσουν την ακαδημαϊκή τους σταδιοδρομία από το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Και σ’ αυτό, έχει ένα καλό μερτικό η πρωτοβουλία του Πιερή και των στενών συνεργατών του να συγκροτήσουν και να λειτουργήσουν ένα Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας για τους ξένους φοιτητές.
Όλη αυτή η ζωντανή και πλούσια δραστηριότητα είχε και μιαν άλλη πολύ σημαντική συνέπεια: έκαμε ευρύτερα γνωστή την κυπριακή λογοτεχνία· και σε συνδυασμό με το θεσμό των κρατικών λογοτεχνικών βραβείων, προκάλεσε το ενδιαφέρον και τις αφορμές ώστε έγκριτοι νεοελληνιστές, όπως ο Γιώργος Κεχαγιόγλου, ο Θεοδόσης Πυλαρινός και άλλοι, να ασχοληθούν συστηματικά με την κυπριακή ποίηση και πεζογραφία· και να συγκροτηθεί, κοντά στην ντόπια κριτική παράδοση, μια τάξη ειδικών της κυπριακής λογοτεχνίας.
Αλλά το πιο εντυπωσιακό επίτευγμα του Μιχάλη Πιερή, καρπός προσωπικής εν πολλοίς πρωτοβουλίας, ήταν η ίδρυση του Πολιτιστικού Κέντρου και του Θεατρικού Εργαστηρίου του Πανεπιστημίου Κύπρου στο διάσημο πλέον Αρχοντικό της Αξιοθέας. Ως διευθυντής του Πολιτιστικού Κέντρου του Πανεπιστημίου Κύπρου επί 24 χρόνια, συσπείρωσε και συντόνισε τις καλλιτεχνικές δυνάμεις του τόπου σε κοινές δράσεις και, μέσω του ετήσιου θεσμού των φεστιβάλ, κατέστησε την Αξιοθέα διεθνές κέντρο υψηλής πολιτιστικής δημιουργίας. Στους ξενώνες της Αξιοθέας φιλοξενήθηκαν εκατοντάδες καλλιτέχνες, πνευματικές προσωπικότητες, επιστήμονες και φοιτητές από όλες τις ηπείρους, υπό όρους που ευνοούσαν μια πλούσια διαλεκτική μεταξύ προσώπων και πολιτισμών. Έτσι, η Αξιοθέα έγινε ένα άτυπο κέντρο διεθνών διαπανεπιστημιακών σχέσεων.
Ιδιαίτερη μνεία αξίζει το προσωπικό δημιούργημα του Μιχάλη Πιερή, το Θεατρικό Εργαστήρι του Πανεπιστημίου Κύπρου (Θ.Ε.ΠΑ.Κ.), που ανέδειξε τις σπάνιες ικανότητες του Πιερή να οργανώνει, να διευθύνει, να εμπνέει, να καθοδηγεί ένα πολυπρόσωπο οργανισμό από ερασιτέχνες ηθοποιούς σε επιτεύξεις πειραματικού επαγγελματικού θεάτρου. Συνεχίζοντας με καλύτερους όρους την καλλιτεχνική προσπάθεια που είχε αρχίσει στο Πανεπιστήμιο Κρήτης στη δεκαετία του 1980, εδίδαξε επί τρεις δεκαετίες εφτά διαδοχικές σειρές σπουδαστών τετραετούς φοίτησης θεατρική παιδεία, ορθοφωνία, κινητική, ηθοποιία, μορφώνοντας καλλιτεχνικές προσωπικότητες ικανές να σηκώσουν το βάρος των δύσκολων έργων που επέλεγε να σκηνοθετήσει. Γιατί ο Πιερής δεν ακολουθούσε το συνήθη εύκολο δρόμο, να επιλέγει επιτυχίες από το διεθνές ρεπερτόριο του επαγγελματικού θεάτρου, με έτοιμη και δοκιμασμένη σκηνοθετική πρόταση. Το αντίθετο, επέλεγε έργα ελληνικά, πεζά και ποιητικά (όχι κατ’ ανάγκη θεατρικά), όπως το πεζό σε κυπριακό ιδίωμα Χρονικό του Λεοντίου Μαχαιρά (Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου), το δημοτικό τραγούδι του Γιοφυριού της Άρτας (με όλες τις κατά τόπους παραλλαγές του), συνθέσεις βασισμένες στο ποιητικό έργο του Βασίλη Μιχαηλίδη (Η Ρωμιοσύνη εν’ φυλή συνότζιαιρή του κόσμου), στο έργο του Καβάφη (“Νερά της Κύπρου, της Συρίας, και της Αιγύπτου.
Σπουδή στο θεατρικό Καβάφη”) ή το επικό ποίημα του Χριστόδουλου Γαλατόπουλου, «Παγκόσμιον Άσμα», όπου έβανε σε δοκιμασία τις δικές του πρώτα απ’ όλα δυνατότητες να παραγάγει δόκιμες θεατρικές διασκευές. Έτσι έκανε γνωστούς στο ελληνικό κοινό σημαντικούς Έλληνες δημιουργούς και έργα, πέρα κι ενάντια στους συρμούς της εποχής· κι εκπαίδευε τους φοιτητές του στα δύσκολα και επικίνδυνα. Και δεν εδίσταζε διόλου να θέτει στην κρίση της θεατρικής κριτικής τους τολμηρούς πειραματισμούς του. Με τα έργα αυτά έκανε περιοδείες σε ευρωπαϊκές χώρες, καθιστώντας αισθητή τη συμμετοχή της Κύπρου στην ευρωπαϊκή καλλιτεχνική ζωή, όχι με τα παπαγαλίσματα με τα οποία άλλοι ζητιανεύουν την αποδοχή, αλλά με την προκλητική αυτοπεποίθηση του αληθινού καλλιτέχνη, που έχει τη δύναμη ν’ αντέξει και την αποδοκιμασία.
Προνομιακή θέση ανάμεσα στους αποδέκτες των καλλιτεχνικών προτάσεων του Μιχάλη Πιερή κατείχε σταθερά η Κρήτη, σύμφωνα με την πατροπαράδοτη αδελφική αλληλεγγύη, την οποία τήρησε με συνέπεια τόσο από το Ρέθυμνο, με τα μάτια στραμμένα στην Κύπρο, όσο και από τη Λευκωσία, με τα μάτια στραμμένα στην Κρήτη. Οι λαϊκές παραδόσεις των δύο ελληνικών μεγαλονήσων αποτέλεσαν τους δύο μεγάλους άξονες της έμπνευσής του. Το τελευταίο βιβλίο του ήταν για τον Ερωτόκριτο του Κορνάρου [Μιχάλης Πιερής, Ερωτόκριτος. Μελέτες και άρθρα, Εκδόσεις Νεφέλη, Δεκέμβριος 2020].
Και η Εταιρεία Κρητικών Σπουδών είχε πολλές φορές τις τελευταίες δεκαετίες τη χαρά να φιλοξενήσει το ΘΕΠΑΚ στον Πύργο Αλικιανού και να απολαύσει τα υψηλής αισθητικής επιτεύγματά του: τον Οκτώβριο του 2006, παράσταση του Ερωτόκριτου, στο πλαίσιο του Δέκατου Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου· τον Αύγουστο του 2010, παράσταση της Λυσιστράτης του Αριστοφάνη (διασκευή Κώστα Μόντη στο κυπριακό ιδίωμα), στο πλαίσιο Αφιερώματος για τα 50 χρόνια από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας· τον Ιούλιο του 2011, παράσταση του Γιοφυριού της Άρτας, στο πλαίσιο του Αφιερώματος στη λαϊκή ποιητική παράδοση της Κύπρου και της Κρήτης· τον Ιούλιο του 2015, παράσταση του Ερωτόκριτου σε νέα διασκευή και σκηνοθεσία Μιχάλη Πιερή, στο πλαίσιο του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου «Ο 16ος αιώνας στη Βενετοκρατούμενη Κρήτη. Ιστορία και Πολιτισμός»· τον Ιούλιο του 2018, διήμερο Αφιέρωμα στον Κύπριο ποιητή και αγωνιστή της Κυπριακής ελευθερίας Χριστόδουλο Γαλατόπουλο, που περιελάμβανε συνεδριακή Ημερίδα και παράσταση του έπους «Παγκόσμιον Άσμα», σε θεατρική διασκευή και σκηνοθεσία του Μιχάλη Πιερή· την 1η Αυγούστου 2019, παράσταση «Του έρωτα οι μπόρεσες και τση φιλιάς η χάρη» από το ΘΕΠΑΚ, νέα θεατρική ανάγνωση του Ερωτόκριτου, με δύο Αρετούσες και άλλες τολμηρές καινοτομίες του Μιχάλη Πιερή (συμμετοχή στο «Έτος Ερωτόκριτου 2019»). Οι αυλές και οι αίθουσες του Ιδρύματος πλημμύριζαν κάθε φορά από τα Κυπριακά νιάτα, γεμάτα κέφι, δημιουργικό οίστρο και χαρά ζωής και γέμιζαν κι εμάς αισιοδοξία, ότι, νά! «το θαύμα λειτουργεί ακόμη», υπάρχει ζωντανός Ελληνισμός, υπάρχει μέλλον…
Μ’ αυτή την ελπίδα, που δικαιώνει τους αγώνες και τα οράματα του Μιχάλη Πιερή, κλείνομε τη μικρή αυτή επιμνημόσυνη αναφορά και εκφράζομε την ολόψυχη συμμετοχή μας στο πένθος της οικογένειας και της πανεπιστημιακής κοινότητας.
Και ανακοινώνουμε την απόφαση του Δ.Σ. να οργανώσει εν καιρώ, στην έδρα της Εταιρείας Κρητικών Σπουδών – Ιδρύματος Καψωμένου, Φιλολογικό Μνημόσυνο, που να αναδείξει την πολύπλευρη προσφορά του στην επιστημονική έρευνα, στην παιδεία, στην ποίηση και στο θέατρο, όπου αφιέρωσε τη ζωή του. Ο Μιχάλης Πιερής ζει και συνεχίζει το έργο του μέσα απ’ τις καρδιές των φίλων, των συνεργατών και των μαθητών του.