Του Γιάννη Αγγελάκη
Προβληματικές ανακύπτουν και σε σχέση με το άτομο που επιλέγει να ακολουθήσει έναν τέτοιο τρόπο ζωής.
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ψηφιακού νομαδισμού ως φαινόμενο δημιουργει σοβαρά προβλήματα στο επίπεδο της καθημερινότητας και της ψυχολογίας των ψηφιακών νομάδων.
Αν και βρίσκονται σε μία διαρκή κατάσταση όπου γνωρίζουν νέους ανθρώπους με παρόμοιες αντιλήψεις για τη ζωή, δεν υπάρχει ο χρόνος για τη δημιουργία αληθινών σχέσεων με νόημα. Συναισθηματικά, είναι δύσκολο να επενδύσεις σε βαθιές σχέσεις όταν βρίσκεται σε μία διαρκή κατάσταση μετακίνησης. Οι ανθρώπινες σχέσεις χρειάζονται χρόνο και προσπάθεια και αφοσίωση καθώς και έναν κοινό χώρο, κάτι που δεν έχουν.
Ακόμη και όταν γνωρίζουν ανθρώπους με τους οποίους πραγματικά ταιριάζουν, δεν υπάρχει ποτέ αρκετός χρόνος για να δημιουργηθεί μια σταθερή φιλία με βάθος.
Δίχως όμως βαθιές σχέσεις είναι δύσκολο να κάνεις συζητήσεις με νόημα.
Ζουν μοναχικά στη βάση εφήμερων, επιφανειακών σχέσεων. Η ζωή τους χαρακτηρίζεται από τη ρευστότητα, όχι τη σταθερότητα.
Είναι αυτό ένα παράδοξο της ζωής του ψηφιακού νομάδα, ότι ενώ επιλέγει αυτό τον τρόπο ζωής για να βρει «νόημα», οι ίδιες οι συνθήκες της ζωής του που βασίζονται στη διαρκή μετακίνηση και στην ευελιξία δεν του το επιτρέπουν.
Η μεταφράστρια Helen Barlow αναστοχαζόμενη από τη δική της εμπειρία είπε σχετικά:
«Η ζωή μπορεί να είναι μοναχική όταν μετακινήσε από το ένα μέρος στο άλλο σε σύντομες χρονικές περιόδους. Δεν έχεις χρόνο για να κάνεις νέες φιλίες ή για να συμμετάσχεις σε δραστηριότητες. Όσον αφορά τη διατήρηση κάποιου ρομαντικού δεσμού, είναι πολύ δύσκολο όταν ο άλλος είναι ακόμα δεμένος με έναν τόπο και δεν απολαμβάνει τον ίδιο βαθμό ελευθερίας». [123]
Χρόνο και προσπάθεια δε χρειάζονται μόνο οι σχέσεις που θέλει κάποιος να διαμορφώσει αλλά και αυτές που προϋπήρχαν.
Οι ψηφιακοί νομάδες με το να μετακινούνται από το ένα μέρος στο άλλο χάνουν την επαφή, οι δεσμοί ατονουν με τους ανθρώπους που είχαν σημασία στη ζωή τους πριν ξεκινήσουν.
Υπάρχει βεβαίως η δυνατότητα της συνομιλίας μέσω απόστασης όμως μια τέτοιου τύπου επικοινωνία δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά ένα φθηνό υποκατάστατο σε σχέση με την καθημερινή επαφή και τριβή σε ένα φυσικό χώρο που γεννά κοινές εμπειρίες.
Χίλιες γνωριμίες δεν αξίζουν όσο λίγες πραγματικά βαθιές ανθρώπινες σχέσεις.
Μπορεί οι ψηφιακοί νομάδες να μοιράζονται στα social media με όλο τον κόσμο εικόνες χαράς και ευτυχίας, όμως η ύπαρξή τους είναι στον πυρήνα της πολύ μοναχική.
Οι ψηφιακοί νομάδες είναι άνθρωποι οι οποίοι δεν έχουν άλλους για να μοιραστούν τις βαθύτερες σκέψεις, τους φόβους, τις ελπίδες τους. Πολλές φορές δεν έχουν καν ανθρώπους για να δημιουργήσουν μαζί εμπειρίες και να τις μοιραστούν.
Δεν εξαρτώνται από κανένα. Βασίζονται μόνο στους εαυτούς τους.
Είναι #solotravellers. [124]
Η ανεξαρτησία τους από την τοποθεσία είναι σε σημαντικό βαθμό και ανεξαρτησία από τον άνθρωπο.
Ο Αλεχάντρο λέει σχετικά ότι «μερικές φορές περνάνε βδομάδες μέχρι να συνειδητοποιήσεις ότι η τελευταία φορά που μίλησες με κάποιο άνθρωπο ήταν με τον ταμία στο σούπερ μάρκετ»
Ή, όπως γράφει η Άλεξ στο blog της “Alex in Wanderland”:
«Απουσιάζουν πράγματα τα οποία αισθάνομαι όλο και πιο έντονα την απουσία τους – η άνεση μιας ρουτίνας, το βάθος φιλίων και σχέσεων με ανθρώπους που τους γνωρίζω χρόνια, η σταθερότητα της εργασίας, ένα μέρος στο οποίο να μπορώ να επιστρέφω και να αποκαλώ σπίτι. Η αίσθηση ισορροπίας.
Η αλήθεια είναι ότι ο χρόνος που πέρασα ως ψηφικός νομάς ήταν στα όρια της επαγγελματικής εξουθένωσης». [125, 126]
Άλλοι πάλι δεν ενοχλούνται από την μοναξιά. Αποφεύγουν κατ’ επιλογή τις σχέσεις με τους ανθρώπους. Επιθυμούν να αφοσιώνουν τον χρόνο τους σε αυτά που θέλουν να κάνουν, και όχι στους ανθρώπους. Επιθυμούν να αφοσιωθούν – κατά παράδοξο τρόπο – στην εργασία.
Λέει ο Μάρτιν:
«Δεν κοινωνικοποιούμε πολύ… Δεν προσπαθώ να συνδέομαι με άλλους ανθρώπους, γιατί αυτό μου δίνει τον απαραίτητο χρόνο και μου επιτρέπει να αφοσιωθώ πνευματικά σε αυτά τα πράγματα που θέλω να εργαστώ» [127, 128]
Η ευκολία της μετακίνησης από τον ένα τόπο στον άλλο, η απελευθέρωση από τις «αλυσίδες» του φυσικού κόσμου και από την ανάγκη συνύπαρξης, «απελευθερώνει» τον άνθρωπο και από τον άνθρωπο. Δεν επιτρέπει την εμβάθυνση στις ανθρώπινες σχέσεις. Οι ανθρώπινες σχέσεις μετατρέπονται σε ένα πρόβλημα που ζητά λύση, σε μία ακόμα «αλυσίδα».
Πολλοι ψηφιακοί νομάδες αντιμετωπίζουν προβλήματα και στον εργασιακό τομέα.
Όταν δεν υπάρχει ωράριο εργασίας, μπορείς να εργάζεσαι όλη τη μέρα. Η αίσθηση ότι θα έπρεπε να εργάζεται αντί να διασκεδάζει είναι στο επίκεντρο της εργασιακής ηθικής του ψηφιακού νομάδα.
Όσο όμορφη και αν είναι η τοποθεσία όπου βρίσκεται, πάντα υπάρχει χώρος για δουλειά. Ακόμη και η επικοινωνία με τους ανθρώπους δε μοιάζει τίποτ’ άλλο παρά ένα διάλειμμα από τη δουλειά, μια ανάγκη που πρέπει να καλυφθεί ώστε να διατηρηθούν υψηλά τα επίπεδα παραγωγικότητάς.
Το συναίσθημα της ενοχής, όταν δε δουλεύουν, κυριαρχεί.
Στο τέλος, πολλοί ψηφιακοί νομάδες αντί να απελευθερώνονται από την εργασία που είναι δεμένη με κάποιον φυσικό χώρο, μετατρέπουν κάθε χώρο όπου ταξιδεύουν σε χώρο εργασίας. Έχουν την ευθύνη της ελεύθερης επιλογής του χώρου που θα εγγυηθεί την ύψιστη αποδοτικότητά τους. Η επίτευξη αυτού του στόχου, είναι ο δρόμος προς την ελευθερία. Αναλαμβάνουν ακόμη και το κόστος για τη χρησιμοποίηση των χώρων εργασίας. [129]
Από μία ζωή την οποία απόρριψαν επειδή η εργασία είναι στο επίκεντρο για συγκεκριμένες ώρες κάθε μέρα σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία, πολλοί ψηφιακοί νομάδες καταλήγουν σε μία ζωή όπου η εργασία είναι απελευθερωμένη από τον φυσικό χώρο και γι’ αυτό εν δυνάμει σε κάθε χώρο και κάθε ώρα, για κάθε μέρα. [130]
Δυσκολίες παρουσιάζονται και στην οργάνωση της καθημερινότητας.
Πολλοί που επιλέγουν να ζήσουν ως ψηφιακοί νομάδες το κάνουν επειδή δεν θέλουν μια ζωή η οποία βασίζεται στη ρουτίνα όπου γίνονται «σκλάβοι» των προβλέψιμων και επαναλαμβανόμενων συνηθειών τους.
Όμως, η ρουτίνα ως ένα σημείο είναι καλή για την ψυχική υγεία.
Η ευλογία και η κατάρα του να μετακινείσαι διαρκώς σε καινούργια μέρη είναι ότι όλα είναι καινούργια και πρέπει διαρκώς να επανακαθορίζεις την πραγματικότητά σου.
Όταν βρίσκεσαι σε ένα μέρος που δε γνωρίζεις πρέπει διαρκώς να είσαι σε μία επαγρύπνηση. Όλα είναι καινούργια και πιο απρόβλεπτα.
Ενώ είναι συναρπαστικό να ανακαλύπτεις και να εξερευνάς μια καινούργια τοποθεσία, όταν αυτό συμβαίνει ενώ πρέπει να εργάζεσαι ταυτόχρονα, αυτό κάνει τα πράγματα αρκετά πιο περίπλοκα.
Όλα χρειάζονται παραπάνω προσπάθεια.
Η ρουτίνα δημιουργεί δομή, και εξαφανίζει τους περιττούς περισπασμούς ενώ σε βοηθά να βρεις ένα ρυθμό. Είναι ο αυτόματος πιλότος μιας ζωής που σου επιτρέπει δίχως ιδιαίτερη πνευματική προσπάθεια να μένεις προσηλωμένος και να είσαι παραγωγικός σε αυτά που πρέπει να είσαι παραγωγικός, σε αυτά που θέλεις να κάνεις.
Μια καλά οργανωμένη ρουτίνα επιτρέπει να αφοσιωθείς σε ένα σκοπό που έχει σημασία στη ζωή σου, εφόσον έχεις βρει αυτό τον σκοπό. [131, 132]
Επίσης, καλό είναι να θυμόμαστε, ότι το φαινόμενο των ψηφιακών νομάδων δεν είναι ενιαίο.
Υπάρχουν άνθρωποι προνομιούχοι με υψηλά εισοδήματα κυρίως σε επαγγέλματα που συνδέονται με τις νέες τεχνολογίες που ζουν ως ψηφιακοί νομάδες, υπάρχει όμως και ένα σημαντικό μερίδιο ψηφιακών νομάδων που παρά τις δεξιότητες που έχει, δεν έχει υψηλά εισοδήματα ή κεφάλαια ή εργάζεται απλά περιστασιακά.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι το εργασιακό περιβάλλον από το οποίο εξαρτώνται είναι ευμετάβλητο, τα εισοδήματα δεν είναι σταθερά, και εργασιακά δικαιώματα για πολλούς εξ αυτών που εργάζονται ως freelancers δεν υφίστανται, το να ζεις διαρκώς στα όρια της επιβίωσης γίνεται πολύ κουραστικό.
Στο τέλος, το να ταξιδεύεις μπορεί να είναι διασκεδαστικό για ένα διάστημα, μπορεί να προσδίδει ένα στάτους σε αυτόν που ταξιδεύει, αλλά δεν αποτελεί και κάποιο σπουδαίο στόχο ζωής.
Ως εκ τούτου, πολλοί μετά από ένα μικρό ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μην αντέχοντας τις συνεχείς μετακινήσεις και τη διαρκή προσπάθεια προσαρμογής σε νέα περιβάλλοντα, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, αλλά και την απουσία νοήματος και τη μοναξιά προσπαθούν να επιστρέψουν σε ένα πιο συμβατικό μοντέλο εργασίας και ζωής. [133, 134]
Είναι ξεκάθαρο ότι πέρα από το «όνειρο» που προβάλλεται, πέρα από τις φωτογραφίες που παρουσιάζουν τις τέλειες ζωές χαμογελαστών νέων ανθρώπων που δουλεύουν σε κάποια εξωτική παραλία, φωτογραφίες που μοιάζουν σα το προπαγανδιστικό υλικό από τη ζωή σε κάποιο ολοκληρωτικό καθεστώς όπου όλοι είναι χαμογελαστοί και ευτυχισμένοι (υλικό που παράγεται αυτοβούλως πλέον, «ελεύθερα», από το ίδιο το άτομο, και όχι κατ’ εντολή κάποιας κεντρικής αρχής), αυτή η νέα πραγματικότητα δεν είναι ούτε ενιαία, ούτε χωρίς προβλήματα για τις κοινότητες, ούτε όμως για αυτούς που επιλέγουν να εργάζονται από απόσταση και να ταξιδεύουν.
Το όνειρο της ζωής των ψηφιακών νομάδων φανερώνεται ότι εν πολλοίς αποτελεί μία ψευδαίσθηση, ένα διαφημιστικό τρικ. [135]
Το στάτους της απελευθέρωσης από την τοποθεσία
Οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες, όσο αποκλείουν πολλούς από την εργασία με τη μετατροπή τους σε περιττούς μέσω της εφαρμογής συστημάτων αυτοματισμού, «απελευθερώνουν» μια άλλη μερίδα εργαζόμενων από τον φυσικό εργασιακό χώρο. «Απελευθερώνουν» επειδή είναι πιο οικονομικο και παραγωγικό να είναι «απελευθερωμένοι» από τον φυσικό χώρο και τα στενά καθορισμένα χρονικά όρια εργασίας.
Τώρα, μπορούν να «επιλέξουν» πού θα εργάζονται, ποιες ώρες θα εργάζονται, ακόμη και από ποια χώρα θα εργάζονται. Τους δίνεται η δυνατότητα να διαφεύγουν μιας πραγματικότητας που δεν τους αρέσει.
Είναι λες και οι κανόνες που διέπουν τον ψηφιακό κόσμο επεκτείνονται στον πραγματικό. [136]
Στον ψηφιακό κόσμο δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη να ενταχθεί ή να αποχωρήσει από μία ψηφιακή κοινότητα, ή να συμμετέχει μόνο σε ψηφιακές κοινότητες που αυτός επιθυμεί στη βάση κοινών ενδιαφέροντων και απόψεων. Ο χρήστης ,πορεί να κάνει “unfriend” ή “block” κάποιον με τον οποίον δεν επιθυμεί πλέον να συναναστρέφεσαι. Μπορεί να “κάνει αυτό που αγαπά”.
Σήμερα, στον πραγματικό κόσμο, για μια όλο και μεγαλύτερη μερίδα ανθρώπων είναι εφικτό να συμμετέχουν σε μια κοινότητα ως χρήστες, μόνο στο βαθμό που αυτοί το επιθυμούν. Καλούνται να βρουν τη φυλή τους.
Οι ψηφιακοί νομάδες είναι οι κύριοι εκφραστές αυτής της νέας πραγματικότητας.
Ζουν σε ένα τόπο μόνο όσο αυτοί το επιθυμούν. Δε χρειάζεται να υπομένουν τον κακό γείτονά τους. Ούτε χρειάζεται να συνυπάρχουν με ανθρώπους που δεν το επιθυμούν.
Λένε ότι «κάνουν αυτό που αγαπούν», που είναι να ταξιδεύουν και να γνωρίζουν καινούργιους τόπους.
Θεωρούν ότι το γεγονός ότι μπορούν να εργάζονται από απόσταση είναι ένα επίτευγμα το οποίο τους διαχωρίζει από τους υπόλοιπους που παραμένουν «χωρίς επιλογή», «δεμένοι» με μια τοποθεσία, που δεν έχουν «απελευθερωθεί».
Ο διαχωρισμός αυτός είναι στον πυρήνα της ταυτότητάς τους, αποτελεί παράγοντα που τους προσδίδει στάτους.
Ο διαχωρισμός αποτυπώνει την ανωτερότητα του σταδίου στο οποίου βρίσκονται που αποτυπώνεται στην ελευθερία κίνησής τους και την ευελιξία που ταυτίζεται εν γένει με την ελευθερία του ατόμου να επιλέγει, σε αντίθεση με μια ζωή που παραμένει δεσμευμένη σε συγκεκριμένες τοποθεσίες και την έλλειψη επιλογών που αυτή συνεπάγεται για την ανάπτυξη του εαυτού.
Ο διαχωρισμός εν τέλει αποτυπώνει την ανωτερότητα ενός νέου πολιτισμού ο οποίος βασίζεται στην εφαρμογή και χρήση ψηφιακών τεχνολογιών στου οποίου το επίκεντρο βρίσκεται το άτομο.
Στα πλαίσια των δυνατοτήτων που δίνουν οι νέες τεχνολογιες, η εξατομίκευση αναγνωρίζεται ως ένα ανώτερο, πιο αποδοτικό στάδιο γενικότερης λειτουργίας.
Με τον ίδιο τρόπο, η εξατομικευμένη εργασία που βρίσκεται στον πυρήνα του ψηφιακού νομαδισμού αναγνωρίζεται ως ένα ανώτερο στάδιο στην οργάνωση της εργασίας όπου το άτομο επιλέγει ελεύθερα τις ώρες, τον τόπο, και τον τρόπο με τον οποίο θα πετύχει την πιο αποδοτική εργασία για τον εργοδότη του.
Ο εαυτός γνωρίζει καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο τι πραγματικά χρειάζεται. Τώρα, ο στόχος του εργαζόμενου είναι να γίνει ο καλύτερος εαυτός του.
Σύμφωνα με το αφήγημα που έχουν αποδεχτεί και αναπαράγουν:
Είναι «απελευθερωμένοι». Ταξιδεύουν και εργάζονται όπου επιθυμούν, είναι «ελεύθεροι», εκεί που οι αλλοι είναι «εξαρτημένοι», δεμένοι με τοποθεσίες, εξαρτημένοι από ρουτίνες, επιζητούν να εργάζονται από τις 9 έως τις 5 και ζουν ακόμα προσκολλημένοι σε έναν ξεπερασμένο κόσμο «ψεύτικων» συνόρων και ορίων και «ψεύτικων» ταυτοτήτων.
Υποστηρίζουν ότι αν δεν έχεις ταξιδέψει, αν δεν «έχεις δει τον κόσμο», αν ζεις απλά σε ένα μέρος, είσαι ένας άνθρωπος με περιορισμένους ορίζοντες. Ευτυχισμένος είναι αυτός που έχει ταξιδέψει στις περισσότερες χώρες. Όσο περισσοτερες χώρες έχουν ταξιδέψει, τόσο μεγαλύτερο στάτους έχουν. Δημιουργούν bucket lists.
Οι ψηφιακοί νομάδες κάνουν πράγματα «που έχουν σημασία», για τα οποία έχουν πάθος και «αγαπάνε». Ταξιδεύουν και συσσωρεύουν «εμπειρίες», γιατί αυτό έχει τελικά αξία στη ζωή, εκεί που άλλοι βολεύονται σε μία ζωή δίχως νόημα, βλέπουν τις ζωές τους να τελειώνουν κάθε μέρα που περνά και κάνουν δουλειές που κανείς δε θα ήθελε να κάνει με μόνο κριτήριο την επιβίωση και τη συγκέντρωση υλικών αγαθών, κάτι που αποτυπώνει και τη ρηχότητα της ύπαρξής τους.
Σύμφωνα με το αφήγημά τους, αυτοί δεν επιβιώνουν, ζουν. Δε συσσωρεύουν υλικά αγαθά που τους προσδένουν με συγκεκριμένες τοποθεσίες, ταξιδεύουν ελεύθεροι από τις δεσμεύσεις που αυτά συνεπάγονται.
Όμως δεν είναι απλά απελευθερωμένοι από τις δεσμεύσεις, αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους ως πρωτοπόρους, μέλη μίας φυλής ανθρώπων που έχει βρει αυτά που έχουν σημασία. Η αναζήτηση για τον αληθινό εαυτό, η επένδυση στην αυτοβελτίωση, στο να γίνουν «καλύτεροι άνθρωποι», είναι ο τρόπος για να γίνει καλύτερη η κοινωνία.
Ο διαχωρισμός έχει ουσία λοιπόν για το αφήγημα των ψηφιακών νομάδων, γιατί δημιουργεί το απαραίτητο «νόημα».
Είναι ζητούμενο να διαχωρίζουν τους εαυτούς τους από αυτό από το οποίο «έχουν επιλέξει» να «απελευθερωθούν».
Το παράδοξο που παρουσιάζεται εδώ είναι ότι ενώ διαχωρίζουν τους εαυτούς από αυτούς που δεν είναι ελεύθεροι να μετακινούνται, η ελκυστικότητα προορισμών που επιλέγουν να επισκέπτονται και οι εμπειριες που συλλέγουν κι έχουν τόσο αξία γι’ αυτούς εξαρτώνται από αυτούς που διαμένουν μόνιμα σε αυτούς τους τόπους, που παράγουν τον πολιτισμό και δημιουργούν την ιδιαίτερη φυσιογνωμια των τόπων.
Ακομα και η εύρυθμη λειτουργία των τοποθεσιών που επισκέπτονται βασίζεται στην ύπαρξη ανθρώπων που εργάζονται σε επαγγέλματα που δεν επιτρέπουν την ελεύθερη κίνησή τους, όπως στις υπηρεσιες καθαριότητας.
Κατ’ ουσία, η ελευθερία κίνησής τους θα ήταν ανούσια αν δεν υπήρχαν αυτοί που μένουν μόνιμα και δίνουν αξία στους τόπους μετατρέποντάς τους σε προορισμούς που αυτοί μετά επιθυμούν να επισκεφθούν. Η αίσθηση ανωτερότητάς τους βρίσκεται σε απόλυτη εξάρτηση από αυτούς από τους οποίους αισθάνονται ανώτεροι.
Η ευελιξία τους εν τελει είναι μία επιλογή ελευθερίας αν και στα πλαίσια της σημερινής πραγματικότητας περισσότερο συνδέεται με το ηγεμονικό σχέδιο παρά με κάποιο ιδανικό αντίστασης στην ηγεμονία. [137]
Οι ψηφιακοι νομάδες περισσότερο από εργαζόμενοι αισθάνονται entrepreneurs.
Είναι θαραλλέοι και επιθυμούν να βγαίνουν έξω από το comfort zone τους, όχι να κρύβονται στην ψευδεπίγραφη ασφάλεια μίας σταθερής δουλειάς.
Πιστεύουν ότι μπορούν να γίνουν οι «νέοι πλούσιοι».
Θέλουν να εκμεταλλευτούν τα κενά του συστήματος για να πετύχουν το κατά Tim Feriss όνειρο της εβδομάδας των 4 ωρών εργασίας.
Αντί να διεκδικούν συλλογικά τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας μπορούν ατομικά να κάνουν outsourcing άσχημες πτυχές της δουλειάς τους σε εργαζόμενους στην Ινδία ή αλλού πληρώνοντάς ελάχιστα χρήματα ώστε να κατορθώνουν να δουλεύουν λιγότερες ώρες ή να κάνουν πιο αποδοτικές και δημιουργικές εργασίες.
Σε πολλά blogs για ψηφιακούς νομάδες δίνεται η συμβουλή να μην ξοδεύουν τον χρόνο τους σε άχρηστες πληροφορίες που δε συντελούν στη βελτίωση του εαυτού ή δεν τους βοηθουν στο να πετύχουν τον στόχο τους.
Αναγνωρίζουν ότι η ενασχόληση με την πολιτική ή η διαρκής ενημέρωσή τους για τα τεκταινόμενα στον κόσμο χρειάζεται χρόνο και αφοσίωση δίχως να προσφέρει κάποιο ορατό άμεσο όφελος στο άτομο.
Περιορίζουν τις ανθρώπινες επαφές μόνο σε αυτές που έχουν πραγματικά σημασία.
Γνωρίζουν πού να αφιερώνουν τον χρόνο τους που είναι πάντα πολύτιμος.
Η αναζήτηση τρόπων για όλο και πιο αποτελεσματική διαχείριση του χρόνου γίνεται μία διαρκής, σχεδόν ψυχαναγκαστική διαδικασία. [138]
Λ.χ. σε πολλά blogs δίνονται συμβουλές για εφαρμογή στρατηγικών βελτιστοποίησης των καθημερινών ρουτινών τους που θα διασφαλίζουν τη μέγιστη παραγωγικότητα στον μικρότερο δυνατό χρονο, σε περιβάλλοντα διαρκώς μεταλασσόμενα χρησιμοποιώντας προγράμματα όπως το Workfrom ή το Any.do.
Καλούνται να βελτιστοποιήσουν τη διατροφή τους ακολουθώντας ειδικές δίαιτες, όπως αυτή του Dave Aspey, η επονομαζόμενη και Bulletproof Diet, που στόχο έχουν το βιοχακάρισμα του οργανισμού για τη μεγιστοποίηση της αποδοτικής εργασίας. Έτσι, μπορούν να είναι περισσότερο παραγωγικοί σε λιγότερο χρόνο. [139]
Αναλύονται τα προτερήματα της τακτικής γυμναστικής και του διαλογισμού για να διατηρούν το σώμα και την ψυχή τους υγιή. Το κάνουν χρησιμοποιώντας ψηφιακά προγράμματα.
Είναι αφεντικά του εαυτού τους όχι εργαζόμενοι και οφείλουν αυτοβούλως να επιβάλλουν τους κανόνες για την επίτευξη των στόχων παραγωγικότητας. Η επιτευση των στόχων είναι ο δρόμος προς την ελευθερία.
Δεν χρειάζονται κάποιο αφεντικό πάνω από το κεφάλι τους, αυτο-πειθαρχούν ώστε να ολοκληρώνουν με επιτυχία το έργο τους.
H παραγωγική διαδικασία περίπου αυτοματοποιείται.
Ο κάθε ψηφιακός νομάς είναι ατομικά υπεύθυνος για την επιλογή του βέλτιστου τόπου για την εργασία του, για την διασφάλιση των ιδανικών συνθηκών που θα συντελούν στη μεγιστοποίηση της παραγωγικότητάς του. Καλείται να αυτο-ρυθμιστεί, να γνωρίσει τον εαυτό του και να τον εκμεταλλετεί όσο πιο αποδοτικά μπορεί. [140]
Θέλουν να είναι ο καλύτερος εαυτός τους ώστε να πετύχουν τον στόχο της ελευθερίας. Αναζητούν τρόπους για να κάνουν τα ουσιώδη, για να πετύχουν να εργάζονται 4 ώρες τη βδομάδα.
Δε θέλουν να ζήσουν ολόκληρη τη ζωή τους σε ένα κλουβί.
Η ευθύνη είναι μόνο δική τους [141]
Από την απελευθερωση από την τοποθεσία στην απελευθέρωση του εαυτού απ’ ότι δεν είναι ουσιώδες
Δεν είναι λοιπόν παράξενο ότι οι ψηφιακοί νομάδες, δηλώνουν ταυτόχρονα μινιμαλιστές.
Ο μινιμαλισμός είναι μια φιλοσοφία στον πυρήνα της οποίας βρίσκεται η αφαίρεση.
Η πρόταση του μινιμαλισμού βασίζεται στην ελεύθερη επιλογή μίας λιτότητας, σε μια σκόπιμη εξάλλειψη «πλασματικών αναγκών», όλων των πραγμάτων που δε χρειαζόμαστε πραγματικά στη ζωή μας και τα οποία μας κρατάνε δέσμιους.
Σύμφωνα με τη φιλοσοφία, η απάλειψή τους απελευθερώνει, επιτρέπει στο άτομο να φτάσει σε μια εμβάθυνση σε όλα αυτά τα ουσιώδη τα οποία έχουν πραγματικά αξία για τη ζωή του.
Η αφαίρεση που προτείνει ο μινιμαλισμός δεν επιβάλλεται, δεν είναι λ.χ. η αδυναμία ενός φτωχού να αγοράσει υλικά αγαθά. Επέρχεται ως συνειδητή επιλογή. Κι ως εκ τούτου φανερώνεται ως η οδός προς την ελευθερία.
Πέραν των υλικών αγαθών όπως τα ρούχα, που ο μικρός αριθμός τον οποίο οι ψηφιακοί νομάδες έχουν μαζί τους σχετίζεται με πρακτικά ζητήματα της ζωής τους όπως οι διαρκείς μετακινήσεις, πολλοί ασπάζονται και άλλα στοιχεία της φιλοσοφίας του μινιμαλισμού σχετικά με τη διατροφή, την επικοινωνία με τους ανθρώπους, αλλά και την οικονομική τους εν γένει κατάσταση που βασίζεται σε ευέλικτες σχέσεις εργασίας και τις επιλογές που κάνουν ανάλογα με τις δυνατότητες που έχουν. Αφορά την ίδια τη σχέση με τον εαυτό τους.
Για τους μινιμαλιστές, το να έχεις λιγότερα πράγματα σημαίνει ότι «έχεις περισσότερο χώρο να αναπνέεις». Όμως, κατ’ ένα παράδοξο τρόπο στον πυρήνα του μινιμαλισμού υπάρχει μία εμμονή με τα αντικείμενα.
Οι μινιμαλιστές μοιάζουν με ανθρώπους που βρίσκονται σε κάποιου τύπου δίαιτα που επειδή βρίσκονται σε δίαιτα πρέπει να σκέφτονται πολύ παραπάνω για το τι φαγητό πρέπει να φάνε, και τους τρόπους με τους οποίους η κατανάλωση των κατάλληλων τροφών θα βελτιστοποιήσει τα προσδοκόμενα οφέλη.
Με τον ίδιο τρόπο η ελάττωση των αντικειμένων δε σημαίνει μία άρνηση των υλικών αγαθών. Δεν είναι μία τυχαία αφαίρεση αντικειμένων, αλλά μία εμβάθυνση σε αυτά που έχουν «πραγματικά αξία». [142, 143, 144]
Ο μινιμαλισμός βοηθά στη διαμόρφωση μίας προσωπικότητας ικανής να κάνει τις «σωστές επιλογές» και να αφαιρεί όλα αυτά τα αντικείμενα που εμποδίζουν το άτομο να πετύχει τους «αληθινούς στόχους του», να κάνει αυτά που πραγματικά έχουν σημασία γι’ αυτόν.
Το να ζεις μινιμαλιστικά δεν είναι λοιπόν θέμα μόνο αισθητικής ή αναγκαιότητας, είναι μια ηθικά, πολιτικά, περιβαλλοντικά και πνευματικά ανώτερη ατομική επιλογή «αγάπης του εαυτού». Μία επιλογή ευαισθησίας και ευθύνης που μέσω της ανύψωσης του ατόμου, βελτιώνει και τον κόσμο.
Ένας κόσμος μινιμαλιστών είναι ένας καλύτερος κόσμος, ένας κόσμος που βασίζεται σε ανθρώπους που επιλέγουν ορθά και λειτουργούν πιο αποδοτικά. [145]
***
Όχι πια λιτότητα αλλά λιτός βίος
Σε ένα άλλο επίπεδο, ο μινιμαλισμός ως μια φιλοσοφία που δίνει βαρύτητα στις «εμπειρίες», και σε μία φαινομενική μόνο απόρριψη των «υλικών αγαθών», συντελεί ώστε η αδυναμία πολλών ψηφιακών νομάδων να ζήσουν με άλλο τρόπο να μετατρέπεται σε συνειδητή lifestyle επιλογή με «νόημα» – όπως κάνουν οι πλούσιοι – στα πλαίσια μίας ζωής που βασίζεται στην ελεύθερη επιλογή να «κάνουν αυτό που αγαπούν».
Ο «λιτός βίος» είναι η οδός προς την ελευθερία.
Αλλά η αλήθεια είναι ότι ο μινιμαλισμός για ένα μεγάλο ποσοστό των ψηφιακών νομάδων δεν ήταν ποτέ μια αληθινή επιλογή. Είναι μονόδρομος.
Ζουν πολλές φορές στο όριο της επιβίωσης. Κατ’ ανάγκη. Όμως, επιλέγουν ελεύθερα την λιτότητα που επιθυμούν.
Επιλέγουν λ.χ. να ζήσουν σε τοποθεσίες, όπως στο Τσιανγκ Μάι στην Ταϋλάνδη, όπου μπορούν να ζήσουν λιτά μα αξιοπρεπώς με χρήματα 2 φορές κάτω από το όριο της φτώχιας στις ΗΠΑ.
Η αποδοχή έτσι σε ένα πρώτο στάδιο της μη ύπαρξης εναλλακτικής σε μια εργασιακή και κοινωνική πραγματικότητα όλο και πιο βάρβαρη στις χώρες απ’ όπου ξεκινούν τα ταξίδια τους, μετατρέπεται σε συνειδητή ορθολογική επιλογή lifestyle. Σε ένα επόμενο στάδιο μετατρέπεται σε επιθυμία.
Ο φτωχός δεν είναι φτωχός αν δεν αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως φτωχό. Υπό αυτό το πρίσμα, είναι απελευθερωμένος.
Ποιος θέλει άλλωστε να είναι φτωχός ή ένας απλός εργαζόμενος στην εποχή μας;
Στην εποχή του «τελους της ιστορίας» και του τέλους των ιδεών, όπου δεν υπάρχει κάποιο διαφορετικό σχέδιο για τον κόσμο, ο φτωχός δεν είναι πλέον ο φορέας κάποιας μελλοντικής επανάστασης, δεν είναι ο φορέας ενός ελπιδοφόρου πιο δίκαιου μέλλοντος για όλη την ανθρωπότητα. Δεν είναι καν το θύμα κάποιου απάνθρωπου συστήματος. Το σύστημα λειτουργεί.
Αν παλιότερα πιστεύαμε ότι στον κόσμο μας, κάποιοι είναι πλούσιοι επειδή πολλοί άλλοι είναι φτωχοί, σήμερα όλο και πιο έντονα πιστεύουμε ότι υπάρχουν πλούσιοι και υπάρχουν και πολλοί φτωχοί και αυτό που διαχωρίζει τους πλούσιους από τους φτωχούς είναι η ικανότητα, το ταλέντο, η εργατικότητα, το πάθος γι’ αυτό που κάνουν. Η νοημοσύνη. Οι πλούσιοι είναι απλά «καλύτεροι, πιο έξυπνοι, πιο ικανοί άνθρωποι».
Για τη φτώχια, δε φταίει η λειτουργία ενός οικονομικού συστήματος που θεμέλιος λίθος της λειτουργίας του είναι οι οικονομικές ανισότητες, ούτε η ατυχία ή οι συνθήκες διαβίωσης που δεν επιτρέπουν σε κάποιους ανθρώπους να προοδεύσουν. Για τη φτώχια, φταίει η φτώχια. Άλλωστε, η πρόσβαση στη γνώση πλέον ειναι ελεύθερη.
Ο φτωχός είναι αυτός που δεν είναι αρκετά ικανός για να ξεφύγει από τη φτώχια του. Ο φτωχός ως άτομο έχει την ευθύνη για τη θέση όπου βρίσκεται καθώς και για την όποια βελτίωση της θέσης του.
Σήμερα δεν υπάρχει αδικία. Υπάρχει αξιοκρατία.
Ο φτωχός δεν είναι προλετάριος, ο φτωχός σήμερα δεν είναι παρά φτωχός.
Ο φτωχός δεν είναι φτωχός, είναι κατ’ ουσία αποτυχημένος. Είναι αυτός που δεν ήταν αρκετά καλός για να γίνει πλούσιος. Είναι ένας χειρότερος άνθρωπος. Είναι απαίδευτος, έχει οπισθοδρομικές αντιλήψεις, είναι ανίκανος να ακολουθει και να προσαρμόζεται στο διαρκές ρεύμα των αλλαγών.
Έχει κακές συνήθειες. Κάνει λάθος επιλογές. Είναι ένοχος, και η φτώχια είναι κατ΄ένα τρόπο μια φυσική, μια δίκαιη τιμωρία του.
Οι πλούσιοι αντιθέτως είναι επιτυχημένοι και ικανοί.
Οι πλούσιοι είναι επιχειρηματίες.
Οι πλούσιοι είναι θαρραλέοι, κάνουν υπερβάσεις. Δεν κρύβονται μέσα στις comfort zones τους. Δε βολεύονται. Βρίσκονται διαρκώς σε κίνηση.
Οι πλούσιοι είναι άξιοι θαυμασμού και επαίνων για τον πλούτο τους.
Οι πλούσιοι επιλέγουν τη λιτότητα που τους ταιριάζει κατ’ επιλογή κι όχι επειδή είναι φτωχοί. Το κάνουν για να απελευθερωθούν από τα υλικά αγαθά και να βρουν «νόημα», για να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους, για να αναδυθεί ο καλύτερος εαυτός τους. Γιατί οι πλούσιοι δεν είναι τα πόσα υλικά αγαθά κατέχουν, αλλά τι κατέχουν και γιατί.
Οι πλούσιοι είναι μινιμαλιστές.
Οι πλούσιοι είναι ελεύθεροι.
Οι πλούσιοι είναι δικαίως πλούσιοι.
Συνεπακόλουθα και οι πλούσιοι δεν είναι πραγματικά πλούσιοι. Είναι πετυχημένοι, θαραλλέοι, άφοβοι, πρωτοπόροι, ανθρωπιστές, ξέρουν να λαμβάνουν τις σωστές αποφάσεις.
Οι ψηφιακοί νομάδες θέλουν να γίνουν πλούσιοι. Δε θέλουν να είναι αποτυχημένοι, δειλοί, δίχως αξία, τεμπέληδες όπως οι φτωχοί. Δε θέλουν να είναι αυτοί τους οποίους οι πλούσιοι εξασκούν πάνω τους την φιλανθρωπία τους. Θέλουν αυτοί να είναι οι φιλάνθρωποι.
Θέλουν να είναι αφεντικά του εαυτού τους.
Θελουν να είναι ο καλύτερος εαυτός τους.
Καλύτεροι άνθρωποι.
Καλύτερα να επιλέξουν ελεύθερα τη λιτότητα. Καλύτερα να αγαπήσουν τη λιτότητα. Καλύτερα να μην είσαι φτωχός. Ακόμα και αν είσαι φτωχός, καλό θα είναι να θες να είσαι φτωχός όπως ένας πλούσιος. Καλύτερα να είσαι entrepreneur, go getter. Καλύτερα η λιτότητα να είναι μία δικιά σου lifestyle επιλογή «με νόημα», μια επιλογή αυτών που πραγματικά έχουν σημασία.
Μπορεί να μην είσαι πλούσιος, αλλά τουλάχιστον ας είσαι φτωχός όπως μόνο ένας πλούσιος μπορεί να είναι.
Καλύτερα να είσαι μινιμαλιστής. Είναι ο δρόμος προς την επιτυχία.
Δεν αρκει να ζεις υπό ένα καθεστώς λιτότητας, πρέπει να αγαπάς τη λιτότητα.
Πρέπει να γνωρίζεις ότι είναι για το καλό σου, ότι η λιτότητα απελευθερώνει, ότι είναι η οδός προς την ελευθερία. Πρέπει να έχεις ένα ιδιαίτερο πάθος γι’ αυτήν.
Όχι πια λιτότητα αλλά λιτός βίος. [146, 147, 148]
Η αποδοχή του μινιμαλισμού ως φιλοσοφία και πέρα από τους πρακτικούς λόγους, για μία μεγάλη μερίδα ψηφιακών νομάδων λειτουργεί ως ένα εργαλείο εκλογίκευσης και φυσικοποίησης εκ μέρους τους μιας πραγματικότητας εξαιρετικά αρνητικής.
Αλλωστε, το φαινόμενο του ψηφιακού νομαδισμού δεν είναι ούτε ομοιογενές, ούτε ενιαίο.
1 στους 5 ψηφιακούς νομάδες έχουν εισοδήματα άνω των 100.000 δολαρίων ετησίως, όμως ποσοστό πάνω από 50% κερδίζει πολύ λιγότερα από 50.000 δολάρια που είναι ο μέσος μισθός στις ΗΠΑ. Ο μέσος μισθός των ψηφιακών νομάδων είναι 1.875 δολάρια μηνιαίως, μισθός πάνω μεν από τα όρια της φτώχιας, όχι όμως σε μεγάλο βαθμό. Πολλοί ζουν ως ψηφιακοί νομάδες με ετήσια εισοδήματα κάτω των 10.000 δολαρίων, που στις ΗΠΑ είναι κάτω απο τα όρια της φτώχιας.
Η αποδοχή της ταυτότητας του ψηφιακού νομά λειτουργεί ως ένας μηχανισμός που αποκρύπτει τις ταξικές διαφοροποιήσεις που υπάρχουν μεταξύ τους. Ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης και δυνατοτήτων, είναι όλοι ψηφιακοί νομάδες. Όμως λίγοι είναι «πλούσιοι κι επιτυχημένοι».
Όλα αυτά σε έναν κόσμο ακραίων ανισοτήτων και πολύ χαμηλής κοινωνικής κινητικότητας όπου 8 άνθρωποι (κάποιοι εκ των οποίων δηλώνουν μινιμαλιστές) έχουν όσο πλούτο έχουν 3,5 δισεκατομμύρια. [149, 150, 151, 152, 153, 154]
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
- Ψηφιακοί νομάδες: Οι αγγελιοφόροι της 4ης τεχνολογικής επανάστασης, η στεγαστική κριση και το ονειρο μιας ζωής πέρα από την εργασία (μέρος 1ο)
- Ψηφιακοί νομάδες: Τι είναι ο ψηφιακός νομαδισμός και ποιες συνθήκες ευνοούν την άνθηση του φαινομένου (μέρος 2ο)
- Ψηφιακοί νομάδες: Η ανάπτυξη μιας νέας βιομηχανίας, ο ανταγωνισμός χωρών για την προσέλκυσή τους και το πρώτο ψηφιακό έθνος (μέρος 3ο)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
123. Greg Lea, The world is my office: why I chose to become a digital nomad worker, https://www.theguardian.com
124. https://www.instagram.com
125. The anatomy of a burnout: Welcome back to Thailand, https://www.alexinwanderland.com
126. Dave Cook, The freedom trap: digital nomads and the use of disciplining practices to manage work/leisure boundaries, https://www.researchgate.net
127. Karyn Hall, Accepting Loneliness, https://www.psychologytoday.com
128. Georgios Mouratidis, Digital Nomadism Travel, Remote Work and Alternative Lifestyles, https://lup.lub.lu.se
129. John Harris, In a world of digital nomads, we will all be made homeless, https://www.theguardian.com
130. Jan Peeters, 7 Emotional Challenges of Digital Nomad Life & Practical Solutions, https://www.spendlifetraveling.com
131. Timothee Grassin, Why Digital Nomad Life Can Be Hard on Your Mental Health, https://medium.com
132. The Ultimate Carry on Luggage Size Guide, https://blog.tortugabackpacks.com
133. Matthew Karsten, How To Become A Digital Nomad (Work Online From Anywhere!), https://expertvagabond.com
134. Digital Nomad Burnout – How Much Travel is Too Much?, https://digitalnomadexplorer.com
135. Ellyn Shook and Mark Knickrehm, Harvessing Revolution – Creating the future workforce, https://www.accenture.com
136. Lauren Razavi, Digital nomads: the future of work, or colonialism 2.0?, https://www.linkedin.com
137. Thomas Sutherland Intensive Mobilities: Figurations of the Nomad in Contemporary Theory, https://journals.sagepub.com
138. Kristin Wilson, How to Reclaim Years of Your Life by Becoming a Digital Nomad, https://medium.com
139. Στη ναζιστική Γερμανία έλεγαν ότι «το σώμα ανήκει στην πατρίδα σου» κι ότι το άτομο έχει ευθύνη προς την πατρίδα του για τη διατήρηση του σώματός του σε καλή κατάσταση για να υπηρετήσει όσο πιο καλά γίνεται την πατριδα. Σήμερα θα μπορούσαμε να επιχειρηματολογήσουμε ότι το σώμα μετατρέπεται σε εργαλείο του οποίου η διατήρησή του σε καλή κατάσταση εγγυάται την αποδοτική εργασία. Το άτομο αναλαμβάνει την ευθύνη για τη μεγιστοποίηση της ευεξίας και είναι ένοχο όταν αποτυγχάνει. – Biohacking with Bulletproof, https://www.digitalnomad-family.com
140. Jonathan Green, Serve No Master: Business, Fire Your Boss and Become a Lifestyle, https://bit.ly/3pfVMpD, Anton Rippon, Hitler’s Olympics: The Story of the 1936 Nazi Games, https://bit.ly/3DcgFaj
141. Do you speak “digital nomad”?, https://medium.com
142. A Minimalist’s Thoughts on Meaningful Relationships, https://www.theminimalists.com
143. Alicia Santos, How Minimalist Principles Can Help You In Your Relationship, https://thriveglobal.com
144. Kyle Chayka, The Oppressive Gospel of ‘Minimalism’, https://www.nytimes.com
145. Denise Mai, Becoming A Minimalist – How To Travel With Less & Be Happy, https://www.digitalnomadsoul.com
146. Ganesh Sitaraman, The Collapse of Neoliberalism, https://newrepublic.com, Becoming a digital nomad: How much money do you need?, https://evenant.com
147. Eva Gutierrez, How I Plan To Become Wealthy As A Digital Nomad, https://eva-gutierrez.medium.com
148. https://nomadcapitalist.com
149. 19 Rich People Who Choose to Live With Less, https://www.thefunsizedlife.com – The average digital nomad salary in 2021, https://www.jeyjetter.com, Digital nomads don’t sit on the beach or travel all the time — here’s what life is really like, https://www.marketwatch.com 63 Surprising Digital Nomad Statistics in 2021, https://abrotherabroad.com
150. Kai Niezgoda, Ten Things to Stop Saying to Your Poor Friends, https://medium.com
151. James Wilt,Your ‘Minimalist’ Lifestyle Is Quasi-Religious Anti-Poor Bullshit, https://www.vice.com
152. Erin L. Murphy, Less is More Work: A Governmentality Analysis of Authenticity Within Minimalism Discourse, https://www.semanticscholar.org
153. Richard Burchill, Moving Beyond Markets and Minimalism: Democracy in the Era of Globalization, https://www.du.edu
154. Modules on Althusser: Ideology, https://cla.purdue.edu
Φωτογραφίες: depositphotos.com