Σε «παγκόσμιο πόλεμο» εσωτερικής καύσης, έχει μετατραπεί τις τελευταίες εβδομάδες η σύγκρουση στη Συρία. Καθώς τουλάχιστον πέντε χώρες (ΗΠΑ, Ρωσία, Τουρκία, Ιράν,Σαουδική Αραβία) εμπλέκονται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, στο στρατιωτικό σκέλος των εξελίξεων η μόνη ασφαλής πρόβλεψη είναι ότι ακόμη και ένα τυχαίο περιστατικό θα μπορούσε πλέον να πυροδοτήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις με τρομακτικές συνέπειες σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο.
Καθώς γράφονταν αυτές οι γραμμές, η Γαλλία και οι ΗΠΑ ακύρωσαν στην πράξη την πρόταση ψηφίσματος που είχε καταθέσει η Ρωσία στα Ηνωμένα Έθνη για τον τερματισμό των χερσαίων επιχειρήσεων, που πραγματοποιεί η Τουρκία στα βόρεια σύνορα της Συρίας, και το σεβασμό της συριακής εδαφικής ακεραιότητας.
Η απόρριψη της ρωσικής πρότασης φέρνει ακόμη πιο κοντά το ενδεχόμενο έναρξης χερσαίων επιχειρήσεων εναντίον του Άσαντ γεγονός που θα δοκιμάσει και τα όρια της ρωσικής εμπλοκής στο πλευρό του καθεστώτος. Πολλές φορές στο παρελθόν η Μόσχα έχει αναγκαστεί να αναδιπλωθεί απέναντι στις αντιδράσεις της Δύσης εγκαταλείποντας συμμάχους της, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη Σερβία του Μιλόσεβιτς. Αυτή τη φορά όμως φαίνεται ότι ο Πούτιν έχει λάβει σαφείς εντολές από την οικονομική ελίτ της χώρας του να αποτρέψει τη μετατροπή της Συρίας σε απόλυτο προτεκτοράτο των ΗΠΑ – εξέλιξη που μεταξύ άλλων θα ανοίξει και νέους διαδρόμους για την μεταφορά ενεργειακών αποθεμάτων του Περσικού Κόλπου στην Ευρώπη. Οι γεωπολιτικές σκοπιμότητες μεταφράζονται ήδη σε φρικαλεότητες από την πλευρά όλων των εμπλεκομένων που απομακρύνονται από τον «πόλεμο δι’ αντιπροσώπων» που πραγματοποιούσαν μέχρι σήμερα και συμμετέχουν με δικές τους στρατιωτικές δυνάμεις. Την ώρα που ο Μπαράκ Ομπάμα καταδίκαζε τη ρωσική στρατιωτική εμπλοκή καταγγέλλοντας βομβαρδισμούς σχολείων και νοσοκομείων, αμερικανικά μαχητικά ισοπέδωναν έναν… φούρνο τη Βόρεια Συρία σκοτώνοντας τουλάχιστον 15 άτομα που είχαν σχηματίσει ουρά για να αγοράσουν λίγο ψωμί. Την ίδια ώρα η Τουρκία με πρόσχημα τη βομβιστική επίθεση στην Άγκυρα, την οποία αποδίδει στους Κούρδους μαχητές της βόρειας Συρίας, κλιμακώνει τις επιθέσεις με πυραύλους τύπου Χοκ – και όχι μόνο με όλμους, όπως έκανε το προηγούμενο διάστημα. Διεθνή μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι η Τουρκία άνοιξε και πάλι τα συνοριακά της περάσματα για να εισέλθουν στη Συρία ακραίοι ισλαμιστές μαχητές με βαρύ οπλισμό που φτάνει ακόμη και τα άρματα μάχης. Παράλληλα η Δαμασκός καταγγέλλει ότι μαζί τους εισήλθαν και ομάδες ειδικών δυνάμεων του τουρκικού στρατού.
Από την πλευρά της η Σαουδική Αραβία, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ενίσχυση ομάδων που συνδέονται με την Αλ Κάιντα (και συναποτέλεσαν τον ISIS) φέρεται να επιστρέφει πιο δυναμικά στον παραδοσιακό της ρόλο επιταχύνοντας τον εξοπλισμό κάθε στρατιωτικής ομάδας που δηλώνει πρόθυμη να πολεμήσει τις δυνάμεις του Άσαντ. Πρόκειται για την πρακτική εφαρμογή της άτυπης συμμαχίας στην οποία είχαν συμφωνήσει εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο η Άγκυρα με το Ριάντ.
Θεωρητικά, η απόρριψη από την Ουάσιγκτον και το Παρίσι, του ρωσικού ψηφίσματος θα σήμαινε τη σφυρηλάτηση ενός ενιαίου μετώπου των «δυτικών» απέναντι στη Ρωσία με αιχμή του δόρατος τον τουρκικό στρατό. Το μίσος για τον Άσαντ όμως, δεν αποτελεί όπως φαίνεται επαρκή συγκολλητική ουσία για να διατηρήσει ένα ενιαίο μέτωπο των χωρών μελών του ΝΑΤΟ, που κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες και από διαφορετικές διαδρομές για την επίτευξη του ίδιου στόχου. Η Άγκυρα εξοργίστηκε από την άρνηση της Ουάσιγκτον να εντάξει το κουρδικό YPG και το πολιτικό του σκέλος PYD στη λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων. Ο φόβο της είναι πλέον ότι καθώς οι κουρδικές δυνάμεις ελέγχουν σχεδόν το 15% των εδαφών της Συρίας, οι ΗΠΑ θα ανεχθούν μια de facto κυριαρχία των Κούρδων της Συρίας στα βόρεια της χώρας στο πρότυπο των Κούρδων του βορείου Ιράκ. Η τηλεφωνική συνομιλία διάρκειας μιάμισης ώρας που είχε ο Μπαράκ Ομπάμα με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αντικατοπτρίζει πιθανότατα το χαμηλότερο σημείο στο οποίο έχουν βρεθεί οι σχέσεις των δυο χωρών εδώ και δεκαετίες. Η εποχή όπου η Ουάσιγκτον εργαζόταν χέρι – χέρι με την Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία στήνοντας ένα μέτωπο τζιχαντιστών απέναντι στη Δαμασκό (και κατ’ επέκταση την Τεχεράνη) ανήκει οριστικά στο παρελθόν. Τόσο η Τουρκία όσο και η Σαουδική Αραβία συνειδητοποιούν ότι μετά την προσέγγιση ΗΠΑ-Ιράν και την άρση του εμπορικού αποκλεισμού δεν αποτελούν πλέον τους αναντικατάστατους συμμάχους του αμερικανικού ιμπεριαλισμού την περιοχή. Η αντιπαράθεση με τη Ρωσία μπορεί να ενισχύσει και πάλι τους μεταξύ τους δεσμούς στο επόμενο διάστημα αλλά δεν μπορεί να καλύψει πλήρως το χάσμα που προέκυψε στις μεταξύ τους σχέσεις.
Η είδηση πάντως στην οποία ελάχιστοι έδωσαν σημασία ο τελευταίο διάστημα ήταν ο απολογισμός των εχθροπραξιών για το συριακό λαό. Ένας στους δέκα Σύρους είναι πλέον νεκρός και περίπου 11 εκατομμύρια ζουν σαν πρόσφυγες ή εσωτερικά εκτοπισμένοι. Η φτώχεια έφτασε πλέον το 85% του πληθυσμού και η ανεργία κινείται κοντά στο 60%. Εάν ο Τζορτζ Μπους έμεινε στην ιστορία ως ο άνθρωπος που ισοπέδωσε το Ιράκ, ο Μπαράκ Ομπάμα και οι ευρωπαίοι σύμμαχοι του θα μπορούν να υπερηφανεύονται ότι εξαφάνισαν τη Συρία.
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα ΠΡΙΝ 21/2/2016