Γράφει ο Ιωάννης Κουρουτάκης *
Η κατάσταση το 1909 δεν ήταν καλή στην Ελλάδα. Η κατάσταση που επικρατούσε ήταν συνώνυμη του χάους. Η οικονομία σε αδιέξοδο. Υπήρχε καθολική λαϊκή δυσφορία. Οι κυβερνήσεις διαδέχονταν η μία την άλλη, χωρίς να μπορούν να λύσουν τα προβλήματα της χώρας. Κόντε Θεοτόκης, Δημήτριος Ράλλης, Κυριακούλης Μαυρομιχάλης. Ο ένας χαλούσε ότι δημιουργούσε ο άλλος.
Ο στρατός, ο θεματοφύλακας του έθνους βρισκόταν σε διάλυση, έρμαιος στα χέρια της αυλής και του Διαδόχου, που δεν άφησε ανεπηρέαστους ιδίως τους μεσαίους και κατωτέρους Αξιωματικούς του Στρατεύματος, οι οποίοι ανησυχούσαν διότι ομάδες συμφερόντων υπό την ηγεσία του Διαδόχου Κωνσταντίνου, έκαναν ότι ήθελαν. Εκείνοι ουσιαστικά διοικούσαν το στράτευμα. Επί πλέον υπήρχαν καθημερινά σχεδόν απειλές εκ μέρους της Τουρκίας εξ αιτίας του Κρητικού Ζητήματος. Κάτι έπρεπε να γίνει.
Οι πρώτες οργανωμένες κινήσεις των κατωτέρων Αξιωματικών για την αντιμετώπιση της κρισίμου καταστάσεως, άρχισαν να σημειώνονται τον Μάη του 1909. Αλλά το κίνημα – εξέγερση ξεσπά στις 15 Αυγούστου 1909. Γουδί! Στρατιωτικός Σύνδεσμος. Αρχηγός του Στρατιωτικού Συνδέσμου ο Συνταγματάρχης Ζορμπάς Νικόλαος.
Βασικές επιδιώξεις του Σ. Συνδέσμου ήταν η απομάκρυνση από το στράτευμα του Διαδόχου Κωνσταντίνου και των πριγκίπων Νικολάου, Χριστοφόρου, Ανδρέου και Γεωργίου που τέθηκαν με αιτήσεις τους σε διαθεσιμότητα όπως επίσης και το τρίπτυχο: Οικονομική ανόρθωση, Ανεξαρτησία του τόπου, Δημοκρατία.
Παρ’ όλες όμως τις προσπάθειες του Στρατιωτικού Συνδέσμου η κατάσταση της χώρας λόγω του λυσσαλέου πολέμου των παλαιοκομματικών και της αυλής που δεν εννοούσαν να χάσουν τους τίτλους και τα προνόμιά τους ήταν απελπιστική.
Το κακό πήγαινε από το κακό στο χειρότερο. Πουθενά φως! Ελπίδα καμία. κάτι έπρεπε να γίνει και μάλιστα το γρηγορότερο.
Ο Ζορμπάς βρισκόταν σε μεγάλη αγωνία. Κλείστηκε στο σπίτι του και έψαχνε απεγνωσμένα να βρει μια κάποια λύση. Έπειτα από πολύ σκέψη, το βράδυ είπε στον υπασπιστή του να καλέσει πρώτα την Διοικούσα Επιτροπή του Στρατιωτικού Συνδέσμου, διότι κάτι είχε να τους προτείνει.
Όταν στο μεγάλο σαλόνι του παλιού αρχοντικού στην οδό Ιουλιανού του σπιτιού του Ζορμπά η Διοικητική Επιτροπή συγκεντρώθηκε, ο Συνταγματάρχης Ζορμπάς έλαβε τον λόγο και είπε: «Κύριοι όπως γνωρίζετε η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή και κάθε μέρα βουλιάζουμε στο τέλμα της χρεωκοπίας. Πρέπει η χώρα να βγει το συντομότερο από το χάος και την ανυπαρξία που βρίσκεται, γι’ αυτό προτείνω να καλέσουμε από την Κρήτη τον Ελευθέριο Βενιζέλο και να του αναθέσουμε την πολιτική ευθύνη της διακυβερνήσεως της χώρας».
Σώπασε. Δεν ακούστηκε μιλιά. Η πρόταση ήταν φανερό έπεφτε σαν βόμβα. Δεν τον θέλουν οι Μεγάλες Δυνάμεις, έχει φήμη επαναστάτη, είπε κάποιος.
– Θέτω την πρότασή μου σε ψηφοφορία είπε ο Ζορμπάς.
Βρέθηκαν επτά «Ναι» και τρία «Όχι».
– Κύριοι, σας εξορκίζω, είπε ο Ζορμπάς. Αποσύρατε τις αντιρρήσεις σας.
Από τους τρεις οι δύο τις απέσυραν. Ο Ζορμπάς ανέπνευσε. Προτείνω να στείλουμε επίσημη πρόσκληση στον Βενιζέλο, αν έλθει αμέσως στην Αθήνα.
Λοχαγέ Κονταράτο, φώναξε. Αύριο φεύγετε για την Κρήτη.
* * *
"google ad"
Το Αυστριακό καράβι της γραμμής, ύστερα από τριάντα έξι ώρες μαρτυρικό ταξίδι έμπαινε στο λιμάνι των Χανίων, το ξημέρωμα της 19ης Δεκεμβρίου 1909. Καταμεσής στο κατάστρωμα ένας μελαχρινός, λιγνός, μεσόκοπος άντρας αγωνιούσε. Κρατούσε στο χέρι έναν μικρό μαύρο χαρτοφύλακα και πάτησε από τους πρώτους στο μουράγιο. Με γρήγορο βήμα, σχεδόν τρέχοντας, χάθηκε στα μικρά στενά δρομάκια του Χανιώτικου λιμανιού. Σταμάτησε μπροστά σ’ ένα διώροφο σπίτι της πλατείας Σαντριβανιού και κοίταξε στα απάνω παράθυρα. Φως άναβε στην ακριανή κάμαρη. Η ώρα ήταν έξι το πρωί. Η κίνηση στους δρόμους δεν είχε ακόμα αρχίσει. Έπιασε το πόμολο της εξώπορτας. Χτύπησε τρεις φορές δυνατά, αποφασιστικά την πόρτα. Σε λίγο το φωτισμένο παράθυρο άνοιξε και μια ψιλόλιγνη αντρική φιγούρα με χρυσά γυαλιά και περιποιημένο μαύρο μούσι πρόβαλε στο περβάζι του παραθύρου.
– Ποιος είναι;
– Τα σέβη μου κύριε πρόεδρε. Λοχαγός Κονταράτος. Σας φέρνω προσωπικό μήνυμα από την Αθήνα. Από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο.
– Αμέσως!
Βιαστικά βήματα ακούστηκαν στη σκάλα, και η πόρτα άνοιξε.
– Ελάτε!
Δώσανε τα χέρια, ανέβηκαν τη σκάλα, πέρασαν στο γραφείο. Κάθησαν ο ένας απέναντι απ’ τον άλλον.
– Λοιπόν κύριε Λοχαγέ; Ποιος καλό άνεμος σας έφερε στα Χανιά;
Σιωπηλός ο απεσταλμένος του Στρατιωτικού Συνδέσμου άνοιξε τον χαρτοφύλακά του, πήρε από μέσα έναν φάκελο. Τον έδωσε στον συνομιλητή του. Ο Βενιζέλος πήρε τον φάκελο. Τα μάτια του έτρεξαν γρήγορα στις γραμμές. Διάβασε προσεκτικά το μήνυμα. Έμεινε για λίγο σιωπηλός. Μετά ρώτησε.
– Ξέρετε τι μου γράφουν;
– Μάλιστα κύριε Πρόεδρε. Ανήκω στην Διοικούσα Επιτροπή του Στρατιωτικού Συνδέσμου.
– Και θέλετε αμέσως την απάντηση;
– Μάλιστα κύριε Πρόεδρε, όποια και αν είναι αυτή. Αν είναι δυνατόν τώρα.
Στάθηκε ο απροσκύνητος επαναστάτης ακίνητος. Βαριά σιωπή πλημμύρισε το δωμάτιο. Ανάσα δεν ακουγόταν. Μονάχα οι χτύποι της καρδιάς δύο ανθρώπων σ’ έναν τρελό ρυθμό προσμονής και αγωνίας.
– Δέχομαι! Με το επόμενο καράβι θα έρθω στην Αθήνα. Έσφιξαν τα χέρια. Χώρισαν. Έφυγε ο Λοχαγός Κονταράτος! Ο Ζορμπάς περίμενε…
* * *
Το Αυστριακό καράβι της γραμμής Χανιά – Αθήνα, σήκωσε τις άγκυρες. Τσουχτερό το κρύο. Λίγοι οι επιβάτες. Ανάμεσά τους ο Μέγας Θρυλικός Επαναστάτης, ο άνθρωπος που έμελλε να ξεσκλαβώσει σκλάβους, να ελευθερώσει πατρίδες, ο Ελευθέριος Βενιζέλο…
28 Δεκέμβρη 1909
Ένας ευκίνητος μεσόκοπος άντρας, με τριμμένο μαύρο επαρχιακό ζακέ, ανέβαινε βιαστικά την οδό Πανεπιστημίου. Προορισμός του ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος. Ο Συνταγματάρχης Νικόλαος Ζορμπάς τον περίμενε με αγωνία.
Σε λίγο ο Βενιζέλος θα έπαιρνε στα στιβαρά του χέρια το τιμόνι της Ελλάδας και θα την οδηγούσε στα μεγάλα εθνικά της πεπρωμένα.
* Λογοτέχνης – Ποιητής