Σημαντική παρέμβαση πραγματοποίησε ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Χανίων και Αντιπρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδας, Αντώνης Ροκάκης, κατά τη συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής, σχετικά με το σχέδιο νόμου για την κύρωση της Σύμβασης Παραχώρησης του έργου του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ) στο τμήμα Χανιά-Ηράκλειο.
Ο κ. Ροκάκης, ως εκπρόσωπος της επιχειρηματικής κοινότητας των Χανίων, τόνισε την ανάγκη άμεσης υλοποίησης του έργου, χωρίς καθυστερήσεις ή συμβιβασμούς, υπογραμμίζοντας πως ο υφιστάμενος οδικός άξονας, κατασκευασμένος για 50.000 οχήματα, εξυπηρετεί πλέον πάνω από 600.000, με αποτέλεσμα να αποτελεί έναν από τους πλέον επικίνδυνους δρόμους στην Ευρώπη.
Ανάγκη για έναν ασφαλή και βιώσιμο ΒΟΑΚ
Ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου επεσήμανε ότι η ολοκληρωμένη αναβάθμιση του ΒΟΑΚ εκτιμάται πως θα μειώσει τα τροχαία κατά 63%, προστατεύοντας ανθρώπινες ζωές και δίνοντας στην Κρήτη ένα έργο αντάξιο της συμβολής της στο ΑΕΠ της χώρας. Τόνισε ότι το έργο αποτελεί στρατηγική επένδυση, μήκους 157 χλμ., με 43 κόμβους, 23 σήραγγες και 89 γέφυρες, εξυπηρετώντας το 60% του πληθυσμού του νησιού.
Ο νέος άξονας, κατά τα λεγόμενα του κ. Ροκάκη, θα ενισχύσει την προσβασιμότητα, την επιχειρηματικότητα, τις υποδομές και την απασχόληση, δημιουργώντας δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας και εξοικονομώντας εκατομμύρια ευρώ από λειτουργικά, περιβαλλοντικά και χρονικά κόστη.
Η ανάγκη ολοκλήρωσης της επέκτασης προς Κίσσαμο και Σούδα
Ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου εξέφρασε ικανοποίηση για τη συμπερίληψη του τμήματος Χανιά-Κίσσαμος, μήκους 30,8 χλμ., καθώς και για τη σχεδιαζόμενη οδική σύνδεση του ΒΟΑΚ με το λιμάνι της Σούδας και το αεροδρόμιο Χανίων. Επισήμανε την αναγκαιότητα άμεσης ολοκλήρωσης των σχετικών μελετών ώστε να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση έργων που έχουν χαρακτηριστεί εθνικής σημασίας.
Ο κ. Ροκάκης άσκησε κριτική στο καθεστώς “σκιωδών διοδίων” και στην πρόβλεψη λειτουργίας τριών μετωπικών σταθμών σε ημιτελή τμήματα, εκφράζοντας αντίθεση στην άνιση μεταχείριση των κατοίκων της ενδοχώρας και ζητώντας καθολικές απαλλαγές για όσους χρησιμοποιούν τον ΒΟΑΚ για μικρές αποστάσεις.
Τόνισε επίσης ότι το Δημόσιο, εφόσον συμμετέχει οικονομικά στο έργο, πρέπει να διατηρεί λόγο στη μελλοντική διαχείριση του άξονα, εκφράζοντας επιφυλάξεις για τη σύσταση μονοπρόσωπης εταιρείας από τον παραχωρησιούχο.
Ελλείψεις και ανάγκη επιτάχυνσης
Ο κ. Ροκάκης αναφέρθηκε στις καθυστερήσεις στις απαλλοτριώσεις και την ανάγκη το κράτος να κινηθεί ταχύτερα και αποτελεσματικότερα, καθώς οι ρήτρες της σύμβασης είναι ιδιαίτερα αυστηρές και στενά χρονικά περιορισμένες.
Τέλος, ζήτησε την άμεση ενεργοποίηση της πρόβλεψης για πρόδρομες εργασίες οδικής ασφάλειας, ειδικά σε τμήματα υψηλής επικινδυνότητας όπως ο κόμβος του Γαλατά Χανίων.
Ολοκληρώνοντας την τοποθέτησή του, ο Αντώνης Ροκάκης κάλεσε σε συνεννόηση, συναίνεση και συντονισμένη δράση όλων των εμπλεκομένων, προκειμένου το εμβληματικό αυτό έργο να μην εξελιχθεί σε εργαλείο αποκλεισμών και ανισοτήτων, αλλά σε γέφυρα ανάπτυξης, ασφάλειας και προοπτικής για όλη την Κρήτη.
Ακολουθεί αναλυτικά η εισήγηση του Προέδρου του Επιμελητηρίου Χανίων:
“Ως εκπρόσωπος της Επιχειρηματικής Κοινότητας των Χανίων, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την τιμητική πρόσκληση και ευκαιρία να ακουστεί και η δική μας φωνή, στο πλαίσιο της επεξεργασίας του αναπτυξιακού σχεδίου νόμου του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για την «Κύρωση Σύμβασης Παραχώρησης του έργου της μελέτης, κατασκευής, χρηματοδότησης, λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (Β.Ο.Α.Κ.) στο τμήμα Χανιά-Ηράκλειο».
Στην αρχή της τοποθέτησης μου, επιτρέψτε μου να τονίσω το προφανές για την κοινωνία της Κρήτης: Τις προηγούμενες δεκαετίες, οι ολέθριες πολιτικές παραλείψεις και η διοικητική ανεπάρκεια πολλών θεσμικών παραγόντων της Ελληνικής Πολιτείας, οδήγησαν στην άδικη απώλεια χιλιάδων συνανθρώπων μας.
Ο υφιστάμενος ΒΟΑΚ, κατασκευασμένος τη δεκαετία του 1970 για να υποστηρίζει 50.000 οχήματα ετησίως, εξυπηρετεί πλέον πάνω από 600.000, καθιστώντας τον έναν από τους πιο επικίνδυνους δρόμους της Ευρώπης. Η Κρήτη καταγράφει ετησίως 84 νεκρούς ανά εκατομμύριο κατοίκων, έναντι ευρωπαϊκού μέσου όρου 49! Η ολοκληρωμένη αναβάθμιση του ΒΟΑΚ εκτιμάται ότι θα μειώσει τα τροχαία ατυχήματα κατά 63%, σώζοντας εκατοντάδες ζωές και μειώνοντας τους σοβαρούς τραυματισμούς.
Ο Βόρειος Οδικός Άξονας της Κρήτης, σήμερα αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κατασκευαστικά έργα της Ευρωπαϊκής ηπείρου, όμως αποτελεί ίσως τον πλέον απαρχαιωμένο εθνικό οδικό άξονα της πατρίδας μας, σε πλήρη αντίφαση με την αναπτυξιακή συνεισφορά της περιφέρειας Κρήτης στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της. Αναμφισβήτητα λοιπόν, το μεγαλύτερο «κέρδος» της Κοινωνίας μας από την εξεταζόμενη σύμβαση είναι το «ζωτικό» της δικαίωμα ο νέος ασφαλής αυτοκινητόδρομος να προστατεύει αξιόπιστα την Ανθρώπινη Ζωή του συνόλου των κατοίκων και επισκεπτών της Κρήτης.
Δεν επιτρέπεται πλέον καμία χρονοτριβή και κανένας συμβιβασμός!
Είναι αλήθεια ότι η στρατηγική επένδυση προσφέρει αναπτυξιακή πνοή ελπίδας στο νησί της Κρήτης. Το τμήμα Χανιά-Ηράκλειο είναι μήκους 157 χιλιομέτρων και το σημαντικότερο του ολοκληρωμένου οδικού άξονα. Πραγματικά μας δημιουργούν υψηλές προσδοκίες οι 43 κόμβοι, οι 23 σήραγγες και οι 89 γέφυρες του κρίσιμου έργου για το Μέλλον του τόπου μας, το οποίο σε θα εξυπηρετεί περισσότερο από το 60% του συνολικού πληθυσμού του νησιού μας.
Ο κορυφαίος φυσικός, πολιτιστικός και γαστρονομικός πλούτος του τόπου μας θα γίνει ταχύτατα προσβάσιμος ακόμα και από το ανατολικό άκρο της Κρήτης. Παράλληλα, η πολύπλευρη αναβάθμιση της διακίνησης των προϊόντων θα προσελκύσει νέες σημαντικές επενδύσεις στις τοπικές επιχειρήσεις, στο νέο Επιχειρηματικό μας πάρκο, όπως και στις αναπτυσσόμενες διαμετακομιστικές και λιμενικές υποδομές μας. Το στρατηγικό έργο υποδομής, κατά την περίοδο κατασκευής και λειτουργίας του, θα δημιουργήσει δεκάδες χιλιάδες – άμεσες και έμμεσες – θέσεις εργασίας σε ένα απαιτητικό περιβάλλον προκλήσεων στην εξεύρεση εργατικού δυναμικού. Επιπλέον, σύμφωνα με εκτιμήσεις η λειτουργία του νέου άξονα θα επιφέρει:
• Ετήσια εξοικονόμηση 38 εκατ. ευρώ στο λειτουργικό κόστος των οχημάτων.
• Μείωση του περιβαλλοντικού κόστους κατά 11,5 εκατ. ευρώ ετησίως.
• Εξοικονόμηση 12,1 εκατ. επιβατοωρών ετησίως, βελτιώνοντας την παραγωγικότητα και την ποιότητα ζωής .
Οι κυβερνητικές δεσμεύσεις για τον σχεδιασμό του σύγχρονου βόρειου οδικού άξονα της Κρήτης από την Κίσσαμο μέχρι τη Σητεία συναντούν την απαίτηση του συνόλου της Κοινωνίας της Κρήτης. Υπάρχουν όμως προφανείς και άδικες καθυστερήσεις με διαφορετικές φάσεις ωρίμανσης, ανά τμήματα του οδικού άξονα, γι’ αυτό απαιτείται συντονισμένη και αποτελεσματική δουλειά όλων των εμπλεκομένων, ώστε να αποφευχθεί ο ιδιότυπος αναπτυξιακός και κοινωνικός «ακρωτηριασμός» του νησιού μας.
Από πλευράς μας, ως Επιχειρηματική κοινότητα των Χανίων, μαζί με τους υπόλοιπους τοπικούς φορείς, εκφράζουμε ιδιαίτερη ικανοποίηση για τη συμβατική προώθηση μιας από τις σημαντικότερες μακροχρόνιες στρατηγικές διεκδικήσεις μας: την συμπερίληψη στην κατασκευή του νέου σύγχρονου αυτοκινητόδρομου και της δυναμικά αναπτυσσόμενης βορειοδυτικής περιοχής των Χανίων, από την πρωτεύουσα μας – μέχρι την Κίσσαμο – (συμπεριλαμβανομένου και του ανισόπεδου κόμβου ΒΟΑΚ της οδού προς Αεροδρόμιο Χανίων), μήκους 30,8 χιλιομέτρων.
Προσβλέπουμε στην άμεση ενεργοποίηση του δικαιώματος προαίρεσης του Δημοσίου, όπως προβλέπει η παρούσα σύμβαση, καθώς παράλληλα με την υψηλής ποιότητας ασφάλεια και εξυπηρέτηση των χιλιάδων μόνιμων κατοίκων, θα ενδυναμωθούν περαιτέρω σημαντικές διεθνείς επενδύσεις δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, οι οποίες ήδη βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη. Βεβαίως, επείγουσα προϋπόθεση για την επιπλέον χρηματοδοτική συμβολή του Δημοσίου – ύψους 99 εκατομμυρίων ευρώ – είναι η Ελληνική Πολιτεία να ολοκληρώσει άμεσα το σύνολο των αναγκαίων μελετών του έργου.
Παράλληλη, κορυφαία στρατηγική και αναπτυξιακή προτεραιότητα της Επιχειρηματικής Κοινότητας των Χανίων, αποτελεί και η «Οδική Σύνδεση του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης με το Λιμένα Σούδας και τον Αερολιμένα Χανίων Ιωάννης Δασκαλογιάννης», η οποία έχει χαρακτηριστεί (σύμφωνα με τη 2993/8-9-2020 απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών), ως Έργο Εθνικού Επιπέδου, Ειδικό και Σημαντικό και έχει ενταχθεί στον προγραμματικό σχεδιασμό της Γενικής Γραμματείας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών.
Ο σημαντικός αυτός άξονας, εκτός από την αναβαθμισμένη εξυπηρέτηση των 4.000.000 επιβατών που προσγειώνονται και απογειώνονται κάθε χρόνο στο διεθνές αεροδρόμιο της Δυτικής Κρήτης, επιπλέον θα βελτιστοποιήσει και τη διακίνηση χιλιάδων μόνιμων κατοίκων και των προϊόντων εκατοντάδων επιχειρήσεων, αφού το νέο οδικό τμήμα θα παραλαμβάνει σημαντικά κυκλοφοριακά φορτία από την μετακίνηση προσώπων και αγαθών μεταξύ Χανίων, Σούδας και Ακρωτηρίου, καθώς και της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου.
Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι το λιμάνι της Σούδας την περασμένη χρονιά του 2024 σημείωσε νέο ρεκόρ επιβατών κρουαζιέρας (+30%), υποδεχόμενο 282.000 διεθνείς επισκέπτες.
Δυστυχώς, ούτε για το συγκεκριμένο έργο δεν έχουν ολοκληρωθεί οι αναγκαίες μελέτες, ώστε να αναζητηθεί άμεσα η απαραίτητη χρηματοδότηση, η οποία δυστυχώς δεν προβλέπεται στην παρούσα σύμβαση.
Το στρατηγικό έργο του Β.Ο.Α.Κ. είναι απαιτητικό και πολυδιάστατο με πλήθος τεχνικών, χρηματοδοτικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων. Η διάρκεια της παραχώρησης ανέρχεται σε 35 έτη, εκ των οποίων τα πέντε πρώτα προβλέπονται για τη φάση των μελετών και των κατασκευών. Σημαντική πρόκληση στην κατασκευή του ΒΟΑΚ σε όλα τα τμήματα είναι πως θα γίνεται κατασκευή στην εν λειτουργία εθνική οδό, -όπως έγινε στο Κόρινθος-Πάτρα- στα σημεία όπου δεν υπάρχει νέα χάραξη.
Καθώς ο «φόρος» αίματος στον απαρχαιωμένο οδικό άξονα της βόρειας Κρήτης είναι τεράστιος, ως Επιμελητήριο Χανίων θεωρούμε κρίσιμη την ενεργοποίηση της συμβατικής δυνατότητας του Δημοσίου να ζητήσει από τον παραχωρησιούχο να εκτελέσει πρόδρομες εργασίες στο έργο, ώστε να επιταχυνθεί η κατασκευή του, συνδυαστικά με την εκτέλεση έργων Οδικής Ασφάλειας, προκειμένου να μετριαστούν τα ατυχήματα στον υφιστάμενο άξονα. Είναι σημαντικό ότι εντός των 12 πρώτων μηνών θα πρέπει να ολοκληρώσει μελέτες και έργα που αφορούν τις επεμβάσεις οδικής ασφάλειας στο υφιστάμενο δίκτυο των τμημάτων Σούδα – Γεωργιούπολη και Σκαλέτα – Φόδελε (δυστυχώς όμως απουσιάζει η πρόβλεψη στα βελτιωτικά έργα οδικής ασφάλειας που απαιτούνται στο θανατηφόρο κόμβο του Γαλατά Χανίων).
Απαιτητική πρόκληση για ένα τόσο μεγάλο κατασκευαστικό έργο αποτελεί αναμφίβολα η μεγάλου ύψους χρηματοδότησή του, η οποία συνδυάζει ευέλικτα διαφορετικές δυνατότητες. Το έργο του τμήματος Χανιά-Ηράκλειο του ΒΟΑΚ, προϋπολογισμού 1,75 δισ. ευρώ χρηματοδοτείται με 200 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και 592 εκατ. ευρώ από το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης, προκειμένου να ενταχθεί στο ΕΣΠΑ 2021 – 2027. Το υπόλοιπο ποσό, σχεδόν, 1 δισ. ευρώ, είναι ίδια κεφάλαια και δάνεια.
Κατά την περίοδο λειτουργίας του συγκεκριμένου οδικού άξονα, η ανάδοχος θα λαμβάνει αποζημίωση μέσω «σκιωδών διοδίων», με επιδότηση που θα προσεγγίζει το 64,62% επί των τελών. Από πλευράς της νησιωτικής επιχειρηματικής μας κοινότητας, σε αναπτυξιακό επίπεδο, οφείλω να υπογραμμίσω τις σοβαρές επιφυλάξεις μας. Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε στην επιβίωσή μας είναι το υψηλό μεταφορικό κόστος, το οποίο επιδρά καθοριστικά στην Ανταγωνιστικότητά μας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχοντας ήδη κατανοήσει τον αποκλεισμό που υφίστανται οι κάτοικοι και οι επιχειρήσεις των νησιών μας, έχει από καιρό θεσπίσει εξαιρέσεις από το καθεστώς διοδίων σε ανάλογες περιπτώσεις άλλων νησιών, κρατών – μελών. Επιπροσθέτως, ως επικεφαλής της Επιχειρηματικής κοινότητας των Χανίων, οφείλω να σας διαβεβαιώσω ότι οι επιχειρήσεις μας δεν έχουν απολύτως καμία ανάγκη …εμπέδωσης της επιβολής διοδίων, όπως ατυχώς αναφέρεται στη σύμβαση! Μέσω της πρόβλεψης των τριών «μετωπικών» σταθμών διοδίων, όπου προβλέπεται να λειτουργήσουν με τα εργοτάξια ακόμα «ανοιχτά» και υπό την προϋπόθεση ότι θα έχουν ολοκληρωθεί μόνο τα τρία συγκεκριμένα οδικά τμήματα, συνολικού μήκους περίπου 72 χιλιομέτρων του αυτοκινητόδρομου.
Αναμφίβολα, στο Επιμελητήριο Χανίων κρίνουμε ως θετικό το γεγονός ότι τουλάχιστον δεν θα επιβαρύνονται με διόδια οι διαδρομές των χρηστών μεταξύ κόμβων που εξυπηρετούν τις μικρής απόστασης αστικές μετακινήσεις: Στην παράκαμψη Χανίων: Βαμβακόπουλο, Μουρνιές, Σούδα (Νέος Προαίρεση), Σούδα. Δυστυχώς όμως διαπιστώνουμε την άνιση μεταχείριση των πολιτών της πιο ευαίσθητης επαρχίας του νησιού μας. Γιατί να μην δικαιούται ανάλογης απαλλαγής από τα διόδια και ο κάτοικος που θα εισέλθει στο νέο Βόρειο Οδικό Άξονα της Κρήτης από κάποιο περιφερειακό κόμβο της ενδοχώρας και θα εξέλθει από κοντινό κόμβο του ίδιου Δήμου;
Επιπροσθέτως, και μετά το πέρας της πολυετούς κατασκευαστικής περιόδου, μας προβληματίζει η συμβατική πρόβλεψη για την ίδρυση μονομετοχικής εταιρίας αποκλειστικά του Παραχωρησιούχου, η οποία θα διαχειρίζεται και θα εκμεταλλεύεται το έργο μετά την αποπεράτωση του. Από τη στιγμή όμως που το Ελληνικό Δημόσιο προβλέπεται συμβατικά ότι θα έχει ήδη καταβάλει σημαντικούς πόρους της χρηματοδότησης του κατασκευαστικού έργου, προτείνουμε να έχει το δικαίωμα αναλογικής – δίκαιης συμμετοχής και στη διαχείριση του νέου οδικού έργου.
Ιδιαίτερα ευαίσθητο και πιεστικό ζήτημα, σύμφωνα με την Ελληνική εμπειρία από ανάλογα μεγάλα οδικά έργα, είναι αυτό των απαλλοτριώσεων. Απαιτείται εκ μέρους της Ελληνικής Πολιτείας ακόμα πιο υψηλό επίπεδο και μηχανισμός Αποτελεσματικότητας, Ευελιξίας και Δικαιοσύνης.
Στην παρούσα σύμβαση, νομιμοποιούνται απαιτήσεις για πρόσθετες και μεγάλου ύψους αποζημιώσεις προς τον παραχωρησιούχο, οι οποίες ενεργοποιούνται σε μόλις 13 μήνες, καθώς ο χρόνος που προβλέπεται στη σύμβαση για να ολοκληρωθούν οι απαλλοτριώσεις εκ μέρους του Δημοσίου είναι περιορισμένος, αγγίζοντας κατά την εκτίμησή μας μη ρεαλιστικά επίπεδα. Τα περιθώρια που θέτει η σύμβαση για τις ρήτρες με ευθύνη του Δημοσίου είναι 12 μήνες για τις εκτός σχεδίου περιοχές και 18 μήνες για τις εντός σχεδίου, ενώ σε ανάλογα έργα στο παρελθόν απαιτήθηκαν ακόμα και μερικά χρόνια για την ολοκλήρωση των σχετικών διαδικασιών!
Είναι γεγονός ότι η χάραξη του πολυδιάστατου έργου έχει προκαλέσει αναμενόμενες εποικοδομητικές προτάσεις προς την Πολιτεία από φορείς και πολίτες για βελτιώσεις και προσαρμογές, όπως για παράδειγμα στις Καλύβες Αποκορώνου. Από πλευράς Επιμελητηρίου Χανίων, καλούμε κάθε εμπλεκόμενη πλευρά με διάθεση συναίνεσης και υπευθυνότητας να αναζητήσουμε συλλογικά- στο πλαίσιο του εφικτού – τις βέλτιστες λύσεις και προσαρμογές με στόχο την απρόσκοπτη και επιτυχημένη ολοκλήρωση του στρατηγικού έργου πνοής για το Μέλλον του Τόπου μας, για την Ζωή των Παιδιών μας.”
