Το Σάββατο (10/6) έφυγε από τη ζωή ένα από τα τελευταία “κάστρα” της ελληνικής μουσικής.
Ο Γιάννης Μαρκόπουλος ένας από τους κορυφαίους Έλληνες συνθέτες, το όνομα του οποίου έχει συνδεθεί άρρηκτα με κορυφαίες στιγμές της ελληνικής μουσικής. Ο Κρητικός συνθέτης, που με το όραμά του έκανε τομή στα μουσικά πράγματα της δεκαετίας του ’70 και έδωσε άλλη ταυτότητα στη σύγχρονη ελληνική μουσική έφυγε από τη ζωή με την οικογένειά του να δημοσιεύει την ακόλουθη ανακοίνωση:
“Με θλίψη ανακοινώνουμε ότι σήμερα το απόγευμα απεβίωσε, μετά από σκληρή μάχη με τον καρκίνο, ο μεγάλος εθνικός μας συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος. Η μουσική ψυχή της Ελλάδας σίγησε. Όμως, θα μένει ζωντανή στη μνήμη μας, μέσα από τα τραγούδια του, που τραγουδήθηκαν και θα τραγουδιούνται από γενιές και γενιές Ελλήνων και Ελληνίδων”.
Μία ανθολογία από τους κύκλους τραγουδιών που σφράγισε με την υπογραφή του είχε παρουσιάσει ο ίδιος στη μεγάλη συναυλία που έγινε τον Σεπτέμβριο του 2022 στο Ηρώδειο γιορτάζοντας τα 60 χρόνια της λαμπρής μουσικής του διαδρομής.
Ο σπουδαίος δημιουργός, που γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης, στις 18 Μαρτίου 1939, είχε συνεργαστεί με τους σημαντικότερους Ελληνόφωνους ερμηνευτές για εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα, και συνέχισε να μεταλαμπαδεύει τη μουσική του στις επόμενες νεότερες γενιές.
Το 1962 με τη μουσική που υπογράφει για την ταινία του Νίκου Κούνδουρου, “Μικρές Αφροδίτες”, ο συνθέτης κερδίζει το βραβείο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Το soundtrack κάνει το συνθέτη γνωστό παγκοσμίως, και ο Μαρκόπουλος χαιρετίζεται για το μουσικό του ταλέντο απ’ άκρη σ’ άκρη στον κόσμο, από τα Βαλκάνια και την Ευρώπη, μέχρι την Αμερική και την Ιαπωνία.
Στις δεκαετίες που ακολουθούν, ξεκινώντας από αυτήν του ’70, θα συνεργάζεται με μεγάλες τηλεοπτικές, θεατρικές και κινηματογραφικές παραγωγές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ ανοίγει τα δικά του μουσικά μονοπάτια κάνοντας πράξη το κίνημα επιστροφή στις ρίζες, εντάσσοντας τα τοπικά ελληνικά όργανα όπως τη λύρα και το σαντούρι να ομοηχούν μέσα στη συμφωνική ορχήστρα.
Κάπως έτσι γεννιέται το μοναδικό του ύφος, που παραμένει ως σήμερα αξεπέραστο και φωτεινός σηματοδότης για όσους θέλουν να ανακαλύψουν διαφορετικές πτυχές της ελληνικής μουσικής.
Πρότεινε την “Επιστροφή στις Ρίζες“, εννοώντας τον «σχεδιασμό του μέλλοντος, με ενδοσκόπηση, μελέτη και πλησίασμα των άφθαρτων πηγών της ζωντανής παράδοσης του κόσμου σε συνδυασμό με επιλεγμένες σύγχρονες πληροφορίες τέχνης». Η πρότασή του αυτή έλαβε τις διαστάσεις ενός κινήματος τέχνης που ξεπέρασε τα όρια της Ελλάδας. Οι παράμετροι αυτού του μουσικού κινήματος στήριζαν παράλληλα τις φιλοσοφικές του απόψεις που συνδυάζονταν με τις κοινωνικές προτάσεις για τη ζωή και την τέχνη.
Τα έργα που συνέθεσε ο Γιάννης Μαρκόπουλος περιλαμβάνουν συμφωνικά έργα με φωνές, όπερα – έργα σκηνής, μουσική για χορό, έργα για συμφωνική ορχήστρα – ορχήστρα εγχόρδων – ενόργανα σύνολα, κονσέρτα, έργα μουσικής δωματίου, έργα για πιάνο και σόλο όργανα, κύκλους τραγουδιών, σειρές τραγουδιών – τραγούδια, χορωδιακά έργα και μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο.
Μέσα από τον απύθμενο πλούτο των τραγουδιών του διαλέξαμε 10+1 “διαμάντια” που θα μείνουν αξέχαστα.
Ζαβαρακατρανέμια
Το “Ζαβαρακατρανέμια” είναι ένα τραγούδι που έγραψε ο Γιάννης Μαρκόπουλος και που εντάχθηκε στο δίσκο “Επιχείρισις Απόλλων” μέσα στη Χούντα, το 1968. Η λέξη δεν σημαίνει απολύτως τίποτα μόνη της. Αποτελείται από τρία συνθετικά: Ζάβαρα, δηλαδή Λάβαρα, Κάτρα, δηλαδή Μαύρα (π.χ κατράμι) και τέλος Νέμια, δηλαδή Άνεμος ή Ανέμισαν. Οπότε έχουμε τον στίχο “Λάβαρα Μαύρα Ανέμισαν” παραφρασμένο και συμπτηγμένο σε μία μόνο λέξη.
Who pays the ferryman?
Το 1976 συνθέτει τη μουσική για την τηλεοπτική σειρά του BBC Who pays the Ferryman?, και η επιτυχία του μουσικού θέματος παραμένει στην κορυφή του βρετανικού Hit-Parade για μήνες, ενώ κάνει τον συνθέτη διεθνώς γνωστό.
Τα λόγια και τα χρόνια
Το τραγούδι “Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα” σε στίχους Μάνου Ελευθερίου (πρώτη ερμηνεία: Χαράλαμπος Γαργανουράκης) από τον δίσκο Θητεία (1974). Η ηχογράφηση του τραγουδιού ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 1973, παραμονές της εξέγερσης του Πολυτεχνείου αλλά τελικά ο δίσκος κυκλοφόρησε στις αρχές του 1974. Μετά την πτώση της χούντας, το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς, κάποιοι στίχοι του τραγουδιού, που είχαν τροποποιηθεί λόγω της λογοκρισίας, αποκαταστάθηκαν στην αρχική τους μορφή.
Μαλαματένια λόγια
Το “Μαλαματένια Λόγια” σε στίχους Μάνου Ελευθερίου κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1974, στον δίσκο του Μαρκόπουλου “Θητεία” και ερμηνεύτηκε από τους Λάκη Χαλκιά, Χαράλαμπο Γαργανουράκη και Τάνια Τσανακλίδου. Το κομμάτι απέκτησε μεγάλη φήμη και διασκευάστηκε ή ερμηνεύτηκε από διάφορους Έλληνες καλλιτέχνες, μεταξύ αυτών ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και ο Γιάννης Χαρούλης.
Η φάμπρικα
Σε ποίηση Γιώργου Σκούρτη. Ο ποιητικός κύκλος του Γιώργου Σκούρτη “Μετανάστες”, που μελοποιήθηκε από τον Γιάννη Μαρκόπουλο με ερμηνευτές τον Λάκη Χαλκιά και τη Βίκυ Μοσχολιού, περιγράφει με τον πιο αυθεντικό τρόπο τη μοίρα των χιλιάδων Ελλήνων που αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στις φάμπρικες της Δυτικής Ευρώπης. Ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1974 και περιέχει πασίγνωστα τραγούδια, όπως “Η Φάμπρικα”, “Μιλώ για τα παιδιά μου” και “Η Αντάρα, το Λενάκι και η Ρηνιώ”.
Την εικόνα σου (χρώματα και αρώματα)
Σε στίχους Μιχάλη Κατσαρού Την εικόνα σου (Χρώματα κι αρώματα) και ερμηνευτή τον Νίκο Ξυλούρη. Το τραγούδι έχουν ερμηνεύσει και οι Αναστασία Μουτσάτσου, Βίκυ Μοσχολιού, Τζίμης Πανούσης και Μάριος Φραγκούλης.
Γεννήθηκα
Σε στίχους Κ.Χ. Μύρη με τον Νίκο Ξυλούρη από το άλμπουμ “Ιθαγένεια”.
Χίλια Μύρια Κύματα
Το 1972 κυκλοφορεί η “Ιθαγένεια” του Γιάννη Μαρκόπουλου σε στίχους Κ. Χ. Μύρη (του Κώστα Γεωργουσόπουλου δηλαδή). Ένα έργο που ερμηνευτικά έφερε τη σφραγίδα του Νίκου Ξυλούρη. Μαρκόπουλος και Ξυλούρης γνωρίστηκαν τη δεκαετία του ‘60. Θα περνούσαν αρκετά χρόνια όμως μέχρι να συνεργαστούν δισκογραφικά, κάτι που έγινε το 1970, με το “Χρονικό”, και 6 μήνες αργότερα με τα “Ριζίτικα”. Το 1972 η “Ιθαγένεια” μας προίκισε μουσικά για πάντα με τον “Διγενή”, τη “Μάνα” και το “Χίλια Μύρια Κύματα”.
Μιλώ για τα παιδιά μου
Από τον δίσκο “Μετανάστες” που κυκλοφόρησε το 1974 και περιέχει τραγούδια που μιλούν για τη δύσκολη ζωή όσων έφευγαν από την Ελλάδα για να βρουν ξενιτεμένοι την τύχη τους σε άλλες χώρες ξένες.
Παραπονεμένα λόγια
Στα αυτιά μας ηχεί η φωνή του Νταλάρα “Παραπονεμένα λόγια, έχουν τα τραγούδια μας, γιατί τ’ άδικο το ζούμε μέσα από την κούνια μας” από το άλμπουμ “Σεργιάνι στον κόσμο”, σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου (1979).
Λένγκω (Ελλάδα)
Το τραγούδι “Η Ελλάδα” (γνωστό και ως Ελλάδα, Λένγκω) κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1975, στον δίσκο “Ανεξάρτητα”. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε ξανά στον δίσκο 12 Λαϊκά Τραγούδια, ερμηνευμένο από την Χαρούλα Αλεξίου, με την οποία έγινε και περισσότερο γνωστό. Γράφτηκε κατά την περίοδο της Χούντας, και κυκλοφόρησε μετά το τέλος της. Το όνομα Λένγκω είναι υποκοριστικό της Ελένης και αναφέρεται στην Ελλάδα. Το κομμάτι είναι γραμμένο σε ελάσσονα κλίμακα, ενώ το πρωτότυπο είναι παιγμένο όλο σε πιάνο.