ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΓΙΩΡΓΗΣ ΜΠΑΓΚΕΡΗΣ
Φωτογραφίες : Τζούλια Νταγιαντά
Η πλατεία στο Λιβάδι ήταν κατάμεστη από κόσμο που θέλησε με την παρουσία του να τιμήσει έναν από τους αληθινούς και αφανείς ήρωες της Ναζιστικής Κατοχής, αλλά και ταυτόχρονα όλων των πολέμων που η πατρίδα έκανε το κάλεσμα και οι Ανωγειανοί πάντα δήλωναν το παρόν.
Ο Γιάννης Σκουλάς ή Πιτοπούλιος τιμήθηκε με τον πρέποντα σεβασμό και την εκτίμηση που αρμόζει σε τέτοιους ανθρώπους, από την Ανωγή, το Εργαστήρι Γνώσης του Αγίου Γεωργίου, τους χωριανούς, αλλά και όλο τον ελεύθερο κόσμο που με την παρουσία του είπε το δικό του ΟΧΙ σε τυράννους, όπως το είπε τότε ο Πιτοπούλιος με τίμημα τον ίδιο του τον γιο στον βωμό της Λευτεριάς.
Η Ανωγή έκανε απλά το ξεκίνημα, καθώς θα ακολουθήσουν και άλλες εκδηλώσεις τιμής στους ήρωες προγόνους μας που θυσίαζαν τα πάντα για να είμαστε εμείς Ελεύθεροι. Όπως ανέφερε και ο π.Ανδρέας Κεφαλογιάννης στον χαιρετισμό του : ”Δόξα τω θεό στον τόπο που ζούμε τα Ανώγεια, οι άνθρωποι αυτοί που θυσίασαν τα πάντα για την Πατρίδα είναι εκατοντάδες….”.
Παρόντες στην εκδήλωση τιμής μεταξύ άλλων ο Δήμαρχος Ανωγείων κ.Μανόλης Καλλέργης, οι Αντιδήμαρχοι κ.Γιάγκος Σκουλάς και κ. Βασίλης Σμπώκος, σύσσωμο σχεδόν το Δημοτικό συμβούλιο, οι κόρες και τα εγγόνια του Πιτοπούλιο, ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού συλλόγου Ανωγείων κ.Νίκος Βρέντζος με όλο το συμβούλιο του συλλόγου, καλλιτέχνες του χωριού με προεξάρχοντα τον Λουδοβίκο των Ανωγείων και πλήθος απλών ανθρώπων όλων των οικογενειών που συγκινήθηκαν, χειροκρότησαν και θεώρησαν τιμή εν τέλει το γεγονός πως είναι Ελεύθεροι Κρήτες Πολίτες.
Την εκδήλωση παρουσίασε ο π. Ανδρέας Κεφαλογιάννης που είχε και την αρχική ιδέα για να γίνει τονίζοντας:” Είμαστε σήμερα εδώ για να τιμήσουμε ένα αληθινό ήρωα. Με πρωτοβουλία της Ανωγής και του Εργαστηρίου Γνώσης. Με τη βοήθεια όλων των συνεργατών της Ανωγής. Του φίλου και δημοσιογράφου της ”Α” και της ΕΡΤ Γιάννη Φασουλά. Του Γιώργη Μπαγκέρη. Του Δημήτρη Ζεινάκη. Της Αγγέλας Σκουλά, του Μανόλη Σαμόλη και της Τζούλιας Νταγιαντά. Αυτή είναι μόνο η αρχή καθώς στόχος μας είναι να τιμηθούν αλλά και να γίνουν γνωστοί στο ευρύ κοινό όλοι οι αφανείς και αληθινοί Ανωγειανοί ήρωες όλων των πολέμων που δήλωσαν παρόντες όταν τους χρειάστηκε η Πατρίδα” ανέφερε αρχικά..
Ολόκληρη η ομιλία του π.Ανδρέα έχει ως εξής:
«Σε μια εποχή που οι λέξεις «αντίσταση» , «αξιοπρέπεια», «εθνική ανεξαρτησία», αναζητούν το αληθινό τους νόημα, έρχεται από το κοντινό παρελθόν ένας απλός άνθρωπος, ένας αγωνιστής της ζωής να δώσει πραγματικό νόημα σε όλες αυτές τις λέξεις, ισοπεδώνοντας με ένα μόνο «όχι» το Φασισμό και τους υποστηριχτές και του, αναδεικνύοντας την ίδια ώρα στον υπέρτατο βαθμό τις έννοιες στις οποίες αναφερθήκαμε πιο πάνω.
Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ του Πιτοπούλιου Σκουλά ήταν απόλυτη και μοναδική. Αρνήθηκε να διαπραγματευτεί με την Γκεστάπο της εποχής. Στην πρόταση για συνεργασία μαζί τους θυσίασε πρώτα τον ίδιο του τον εαυτό και στη συνέχεια το μοναδικό γιό που είχε.
Η ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ του θα είναι σύμβολο για τις επόμενες γενιές αλλά και στους αιώνες των αιώνων.
Μέσα από αυτή την πράξη-μήνυμα συνάγεται το συμπέρασμα ότι η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από τέτοιας μορφή συνειδητοποιημένες και πατριωτικές αποφάσεις. Μόνο αν αρνηθείς, μόνο όταν πεις το μεγάλο ΟΧΙ έχεις ελπίδες να σταθείς όρθιος. Μόνο έτσι θα σε υπολογίσουν και οι αντίπαλοι.
Ο Πιτοπούλιος Σκουλάς δεν αντιστάθηκε απλά στο τέρας του Ναζισμού, αλλά το βύθισε με την πράξη του στα νερά του κρητικού πελάγους εκεί όπου οι Γερμανο-φασίστες βύθισαν το πλοίο όπου επέβαινε ο γιος του μαζί με πολλούς άλλους Ανωγειανούς ήρωες, που έδωσαν τη ζωή τους για την λευτεριά και την τιμή της πατρίδας.
Αγαπητοί φίλοι και συγχωριανοί,
Ο αγώνας κατά του Φασισμού είναι διαρκής, είναι συνεχής, το φίδι βγήκε και πάλι από τη φωλιά του έτοιμο να δαγκώσει, έτοιμο να σκορπίσει το δηλητήριο του στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Όμως, όλοι μας οφείλουμε να το πατήσουμε στο κεφάλι πριν ζήσουμε ξανά τις μαύρες στιγμές της ιστορίας.
Υπάρχει όμως και ένας άλλος Φασισμός, αυτόν που ζούμε σήμερα ο οποίος έχει ένα και μοναδικό στόχο να μας στραγγαλίσει οικονομικά και να μας εξαθλιώσει. Κι αυτός ο οικονομικός Φασισμός είναι εξίσου επικίνδυνος, γιατί θέλει να μας υποτάξει και να μας αφανίσει αν δεν του αντισταθούμε.
Κι εδώ χρειάζονται πολλοί Πιτοπούλοι που θα πουν το ΟΧΙ που θα θυσιάσουν και θα θυσιαστούν για να μπορέσει αυτός ο τόπος να ανέβει μια μέρα λίγο ψηλότερα, για να μπορέσει επιτέλους να σταθεί στα πόδια του, όρθιος και με περηφάνεια.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό θα πρέπει να συνεχιστεί ο αγώνας για την διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων. Η σημερινή Γερμανία, η οποία δεν ευθύνεται για τις θηριωδίες των ΝΑΖΙ, θα πρέπει να αναγνωρίσει την ύπαρξη του ζητήματος, γιατί μόνο έτσι θα αποκατασταθεί η ιστορία στην πραγματική της διάσταση.
ΑΝΩΓΕΙΑ, ΚΑΝΔΑΝΟΣ, ΒΙΑΝΝΟΣ, ΑΜΑΡΙ, ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ, ΔΙΣΤΟΜΟ, ΧΟΡΤΙΑΤΗΣ, ΔΟΞΑΡΟ ΔΡΑΜΑΣ και δεκάδες άλλα σημεία της Ελλάδας που ισοπεδώθηκαν από τους ΝΑΖΙ υψώνουν την φωνή τους και την ενώνουν με όλους εκείνους τους λαούς της γης που αγωνίζονται για τη λευτεριά, τη δημοκρατία και τη λαϊκή κυριαρχία.
Τιμή και δόξα στον Πιτοπούλιο Σκουλά. Ζήτω η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ. ΖΗΤΩΝ Η ΔΙΑΡΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΟΝ ΦΑΣΙΣΜΟ, ΟΠΟΙΑ ΜΟΡΦΗ ΚΙ ΑΝ ΑΥΤΟΣ ΕΧΕΙ…”.
Νέα ντοκουμέντα παρουσίασε ο Γιώργος Καλογεράκης
Στη συνέχεια ο π.Ανδρέας κάλεσε στο βήμα τον πραγματικά σπουδαίο δάσκαλο και ερευνητή Γιώργο Καλογεράκη.” Την ιστορία που έγραψαν οι προγόνοι μας την καταγράφει και την συνεχίζει γράφοντας την δική του ιστορία ο κ.Καλογεράκης” ανέφερε ο π.Ανδρέας για έναν άνθρωπο που πραγματικά αφιερώνει τη ζωή του στην καταγραφή ιστορικών γεγονότων και που δηλώνει πάντα παρών στο κάλεσμα των Ανωγειανών.
Εμφανώς συγκινημένος ο σπουδαίος ερευνητής μίλησε για ώρα καθηλώνοντας στην κυριολεξία όλο το Περαχώρι, παρουσιάζοντας την ιστορία του Πιτοπούλιο. Αλίμονο όμως όχι μόνο αυτή αλλά και πως φτάσαμε σε αυτή. Ο κ.Καλογεράκης έδειξε για πρώτη φορά έγγραφα από κοινότητες της Κρήτης που εξέδιδαν τότε ψηφίσματα κατά της απαγωγής του Κράιπε. Μας έδειξε για πρώτη φορά φωτογραφία του μεγαλύτερου δωσίλογου Νίκου Τζουλιά. Αυτόν που ζήτησε από τον Πιτοπούλιο αντάλλαγμα για τη ζωή του Χαραλάμπη του γιου του να γίνει Σουμπερίτης.Μας έδειξε σπάνια φωτογραφία του πλοίου Τάναις που πνίγηκαν 600 ψυχές ανάμεσα τους ο Χαράλαμπος Σκουλάς και άλλοι Ανωγειανοί. Αλλά το κυριότερο που μας παρουσίασς ο κ.Καλογεράκης είναι το γεγονός ότι ναι μεν υπήρχαν Κρητικοί τότε που πήγαν με τον εχθρό, αλλά η πλειοψηφία είπε το δικό της Όχι σε κάθε μορφή τυραννίας. Αυτή η πλειοψηφία μας κρατά και σήμερα ελεύθερους.
Ολόκληρη η συγκλονιστική ομιλία του κ.Καλογεράκη που σας παρουσιάζει η Ανωγή έχει ως εξής:
Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι να πούνε. Φανερώνεται αμέσως όποιος τόχει έτοιμο μέσα του το Ναι, και λέγοντάς το πέρα πηγαίνει στην τιμή και στην πεποίθησί του.
Ο αρνηθείς δεν μετανιώνει. Αν ρωτιούνταν πάλι, ΟΧΙ θα ξαναέλεγε. Κι όμως τον καταβάλλει εκείνο τ’όχι – το σωστό – εις όλην την ζωή του.
Πολλοί λένε ότι τα ποιήματα που γράφουν οι ποιητές έχουν πάντα κάποιο συγκεκριμένο αποδέκτη. Όταν ο μεγάλος μας ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης, έγραψε το 1901 το παραπάνω ποίημα, δεν γνώριζε πως μετά από 43 χρόνια θα βρεθεί ο άνθρωπος για τον οποίο το έγραψε.
Και δεν ήταν άλλος από τον Γιάννη Σκουλά ή Πιτοπούλιο. Γιατί αυτός έπρεπε να πει το μεγάλο ΝΑΙ ή το μεγάλο ΟΧΙ. Και να διαλέξει ποιο από τα δυο είναι το σωστό. Απόφαση που συνοδεύει ολόκληρη την ζωή εκείνου που αποφασίζει.
Ο Γιάννης Σκουλάς ή Πιτοπούλιος γεννήθηκε στα Ανώγεια το 1891. Σε ηλικία 21 ετών πήρε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους.
Συμμετείχε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην Μικρασιατική εκστρατεία σε ηλικία 28 ετών. Πολλές φορές κινδύνευσε στις μάχες που έδωσε η Κρητική Μεραρχία. Εξαιρετική ανδρεία έδειξε στις επιχειρήσεις για την κατάληψη των υψωμάτων του Καλέ Γκρότο. Ο Πιτοπούλιος κατάφερε να επιστρέψει στην Κρήτη μετά την κατάρρευση του Μικρασιατικού Μετώπου. Παντρεύτηκε την Αγγελική κόρη του Αντώνη Σκουλά ή Καραμουζαντώνη και απέκτησε εφτά κόρες και δυο γιους.
Στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής ο Πιτοπούλιος ήταν πενήντα χρονών. Πήρε μέρος στην Αντίσταση τροφοδοτώντας τους αντάρτες στον Ψηλορείτη.
…………………………………………………………………………………………
Στις 26 Απριλίου 1944 απήχθη ο Διοικητής Φρουρίου Κρήτης Στρατηγός Κράιπε. Μετά από μια περιπετειώδη καταδίωξη των απαγωγέων στα βουνά και τα ρουμάνια του νησιού, στις 15 Μαΐου 1944 κατορθώθηκε η επιβίβασή των απαγωγέων με τον στρατηγό σε σκάφος επιφανείας και η μεταφορά τους τα μεσάνυχτα της ίδιας μέρας στο λιμάνι της Μάσα Ματρούχ. Την επομένη ημέρα 16 Μαΐου ολόκληρος ο συμμαχικός τύπος και τα ραδιόφωνα μετέδιδαν το γεγονός. Οι συμμαχικές εφημερίδες κυκλοφόρησαν με φωτογραφίες του στρατηγού στην πρώτη τους σελίδα.
Οι Γερμανοί πείθονται ότι ο στρατηγός τους έχει μεταφερθεί στην Μέση Ανατολή. Μέχρι τότε πίστευαν ότι είναι ακόμα στην Κρήτη.
Ο στρατηγός Διοικητής Κρήτης Μπρώυερ πρέπει να αντιδράσει. Έτσι τέλη Μαΐου στέλνει στρατό κατά τμήματα λόχων και γίνεται η κύκλωση στο Μονοδένδρι. Η πρώτη ενέργεια των Γερμανών για αντίποινα μετά την απαγωγή του Κράιπε. Τα χωριά Κυπαρίσσι, Πυργού, Καλού, Γαλένι, Ρουκάνι, Γέννα, Μελιδοχώρι, Δαμάνια, Αρκάδι, Καρκαδιώτισσα, κυκλώνονται, εξερευνούνται και συλλαμβάνονται όλοι οι άντρες που βρίσκονται μέσα στον κλοιό. Οδηγούνται στην Μονή Επανωσήφη και από εκεί στο Χουδέτσι και κλείνονται στο Δημοτικό Σχολείο. Με την βοήθεια των Χουδετσανών πολλοί καταφέρνουν να δραπετεύσουν. Οι υπόλοιποι την 1η Ιουνίου 1944 οδηγούνται στο Ηράκλειο στον προμαχώνα Μαρτινέγκο. Εκεί έχουν οδηγηθεί και οι Εβραίοι της Κρήτης, (οι περισσότεροι ήταν από τα Χανιά), και Κρητικοί πατριώτες από άλλα μπλόκα. Οι Γερμανοί βάζουν στην σειρά τους κρατούμενους. Ζητούν ταυτότητες. Όσες ταυτότητες έγραφαν Σκουλάς ή Ξυλούρης ο ιδιοκτήτης τους πήγαινε στην άκρη. Οι Σκουλάδες και οι Ξυλούρηδες επιβιβάστηκαν στο λιμάνι του Ηρακλείου σε ένα πλοίο, το ΤΑΝΑΙΣ, μαζί με τους Εβραίους, τους Ιταλούς και πολλούς άλλους Κρήτες πατριώτες.
Η στοά Μακάσι που βρίσκεται κάτω από τον Προμαχώνα Μαρτινένγκο είναι μια από τις πολλές στρατιωτικές στοές του ενετικού οχυρωματικού περιβόλου που εξυπηρετούσε αποκλειστικά στη διακίνηση των στρατιωτών από το εσωτερικό της πόλης προς τον ανοιχτό χώρο της χαμηλής πλατείας.
Μέχρι και το Νοέμβριο του 1943 χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο για τους πολίτες του Ηρακλείου όπως αναγράφεται σε δύο έγγραφα της εποχής. Το πρώτο είναι της τεχνικής υπηρεσίας του Δήμου Ηρακλείου με ημερομηνία 9 Νοεμβρίου 1942, βρίσκεται στο αρχείο της Γερμανικής Στρατιωτικής Διοίκησης Κρήτης και αναφέρεται στα χαρτογραφημένα καταφύγια που διαθέτει η πόλη και τη συντήρηση που απαιτείται για καθένα απ’αυτά. Μεταξύ άλλων διαβάζουμε : τα σημειούμενα 29 τον αριθμόν είναι τα ευρισκόμενα υπό την κατοχήν των πολιτών μεταξύ δε τούτων περιλαμβάνονται και τρεις ενετικαί στοαί. Υπάρχουσι και άλλα διπλάσια των ανωτέρω πλην ευρίσκονται υπό την κατοχήν των Γερμανικών Αρχών μεταξύ των οποίων και Ενετικαί Στοαί μεγάλης σπουδαιότητος…
Το δεύτερο είναι ένα δημοσίευμα της γερμανόφιλης και μοναδικής τότε εφημερίδας του Ηρακλείου ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ με ημερομηνία Τετάρτη 24 Νοεμβρίου 1943 και αριθμό φύλλου 696: «Εν τω πλαισίω συμπληρωματικών τινών μέτρων τα οποία πρέπει να ληφθούν δια την τάξιν και την ασφάλειαν εν τοις καταφυγίοις φέρομεν εις γνώσιν των αρμοδίων και μίαν αίτησιν των κατοίκων της συνοικίας Πηγάιδα. Πρόκειται δια το «μακάσι» όπου ως γνωστόν καταφεύγουν οι κάτοικοι όλων των πέριξ και του οποίου η μία θύρα εξόδου έχει φραχθή δυσχαιραίνουσα την κίνησιν του κόσμου και προκαλούσα μικροατυχήματα εις τας καταφευγούσας εκεί ιδίως γυναίκας και παιδιά. Αν δεν υπάρχη λοιπόν άλλος σοβαρώτερος λόγος ας ανοιχθή η θύρα αυτή».
Την Ενετική Στοά ΜΑΚΑΣΙ χρησιμοποιούσαν περιστασιακά οι κατακτητές για να φυλακίζουν αμάχους και ομήρους που συνελάμβαναν κατά διαστήματα την περίοδο 1941-1944. Όπως έκαναν και τον ούνιο του 1944.
…………………………………………………………………………………………
Ο ένας γιος του Γιάννη Σκουλά Πιτοπούλιου, ο Νίκος, πέθανε το 1943 από μηνιγγίτιδα. Ο άλλος του γιος, Χαράλαμπος Σκουλάς, βρισκόταν τώρα στα χέρια των κατακτητών. Στα χέρια των κατακτητών βρίσκονταν και άλλοι έξι Σκουλάδες. Ο Μύρων Γ. Σκουλάς, ο Χαράλαμπος Γ. Σκουλάς, Σόλων Μ. Σκουλάς, Κώστας Ι. Σκουλάς και Βαγγέλης Κων/νου Σκουλάς.
Είχαν συλληφθεί στην κύκλωση των Γερμανών στο Μονοδέντρι. Η είδηση έφτασε στα Ανώγεια και στον Πιτοπούλιο. Ο μοναχογιός του ο Χαραλάμπης όμηρος των Γερμανών. Στο Μακάσι. Ο Πιτοπούλιος δεν είχε άλλο ασερνικό παιδί. Έπρεπε να τρέξει γρήγορα. Να προκάμει μήπως μπορέσει να το σώσει από τα νύχια των βαρβάρων.
…………………………………………………………………………………………
Το πλοίο που επιβιβάστηκαν οι Κρήτες και οι Εβραίοι ήταν πλοιοκτησίας Στέφανου Παν. Συνοδινού. Αγοράστηκε το 1935 αντί του ποσού των 3800 λιρών Αγγλίας. Το όνομά του ήταν Hollywood. Ονομάστηκε Τάναϊς από τον πλοιοκτήτη που του άρεσε να ονοματίζει τα καράβια του με ονόματα ποταμών της Ρωσίας. Ο ποταμός Δον (το αρχαίο του όνομα Τάναϊς) έδωσε το όνομά του στο πλοίο. Άλλα πλοία της εταιρείας του Συνοδινού ονομάζονταν Δάναπρις, Μαιώτις, Ύπανις κλπ. Με πλοίαρχο το Μιλτιάδη Νικ. Παπαγγελή, την 17η Μαΐου 1941 είχε καταπλεύσει στην Σούδα με φορτίο ξυλείας προερχόμενο από τον Πειραιά. Την 26η Μαΐου εξακολουθούσε να παραμένει αγκυροβολημένο στη Σούδα, όταν τις πρωινές ώρες της ημέρας αυτής βομβαρδίστηκε από γερμανικά αεροπλάνα και βυθίστηκε σε πολύ μικρό βάθος. Στη συνέχεια το πλοίο ανελκύστηκε και επισκευάστηκε από τους γερμανούς και χρησιμοποιείτο για δικές τους μεταφορές με το ίδιο όνομα Τάναϊς.
Σ’αυτό το πλοίο το πρωί της 9ης Ιουνίου 1944 οι Γερμανοί επιβίβασαν τους Εβραίους της Κρήτης (περίπου 300 άτομα) και τους Κρητικούς που είχαν συλλάβει σε μπλόκα (περίπου 250 άτομα). Φόρτωσαν ακόμα και κάμποσους Ιταλούς. Προορισμός του πλοίου ήταν το λιμάνι του Πειραιά. Από τον Πειραιά οι Γερμανοί θα μετέφεραν τους ομήρους στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν. Τελικά το πλοίο βυθίστηκε ανοιχτά της Σαντορίνης και παρέσυρε στον βυθό τις 600 ψυχές που κουβαλούσε.
Για την βύθιση του Τάναϊς οι απόψεις είναι διισταμένες. Άλλοι ιστορικοί ισχυρίζονται πως βυθίστηκε από τους ίδιους τους Γερμανούς και άλλοι ότι αυτό έγινε από τους συμμάχους.
Ο Γιάννης Μουρέλλος ισχυρίζεται ότι το πλοίο βούλιαξαν οι ίδιοι οι Γερμανοί. Την ίδια γνώμη έχει και ο Ρεθύμνιος ιστορικός ερευνητής Μάρκος Πολιουδάκης. Ο Μάρκος Πολιουδάκης αναφέρει ότι ο Μπρόγερ, αργότερα όταν δικαζόταν, στην απολογία του είπε ότι συνέλαβαν 300 Εβραίους τους οποίους έβαλαν στα αμπάρια του πλοίου ΤΑΝΑΪΣ μαζί με 200 Κρητικούς. Είπε ακόμη ότι το πλοίο βυθίστηκε αύτανδρο και ότι για την σύλληψη και καταβύθιση των Εβραίων της Κρήτης εκδόθηκε απόφαση στη δίκη της Νυρεμβέργης.
Ο Γεώργιος Κάβος πιστεύει κι αυτός ότι το πλοίο Τάναϊς το βούλιαξαν οι ίδιοι οι Γερμανοί και το αναφέρει στο βιβλίο του «Γερμανοϊταλική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης».
Ο Χρήστος Ντούνης στο βιβλίο του «τα ναυάγια στις Ελληνικές Θάλασσες» αναφέρει για πρώτη φορά ότι το Τάναϊς βούλιαξε «…περί ώρα 03.00 και βυθίστηκε από το βρετανικό υποβρύχιο VIVID σε στίγμα 35ο – 40΄ Βόρειο και 25ο – 11΄ Ανατολικό».
Σήμερα, με τη βοήθεια ενός εγγράφου της ιδιωτικής συλλογής του Κώστα Μαμαλάκη, συλλέκτη και ερευνητή της περιόδου 1940-1944, γνωρίζουμε για το πως ακριβώς βυθίστηκε το πλοίο Τάναις.
Είναι η αναφορά του βρετανού πλοιάρχου του υποβρυχίου VIVID. Το πρωτότυπο της αναφοράς υπάρχει στο Βρετανικό αρχηγείο Ναυτικού.
Σύμφωνα λοιπόν με την αναφορά του πλοιάρχου που λεγόταν Μπάρλεϋ «το υποβρύχιό του ανήκε στο Βρετανικό στόλο της Ανατολικής Μεσογείου. Εκείνη την ημέρα περιπολούσε στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο. Το Τάναις απέπλευσε από το λιμάνι του Ηρακλείου το πρωί της 9ης Ιουνίου 1944 στις 8.32 η ώρα, συνοδεία τριών σκαφών. Στις 2.31 μετά το μεσημέρι έγινε αντιληπτό από το υποβρύχιο VIVID. Στις 3.12 το υποβρύχιο είχε πάρει την σωστή θέση σκόπευσης. Η απόσταση μεταξύ του VIVID και του Τάναϊς ήταν 2300-2700 μέτρα. Το στίγμα του ήταν 35ο – 40΄ Βόρειο και 25ο – 11΄ Ανατολικό. Το VIVID εκτόξευσε τέσσερις τορπίλες. Τον στόχο βρήκαν οι δύο από τις τέσσερις. Μετά την βύθιση του Τάναϊς το VIVID καταδύθηκε στα 80 πόδια, (σε βάθος 24 μέτρων). Εκεί, σε κατάσταση κατάδυσης παρέμεινε μέχρι τις 5.30 η ώρα το απόγευμα. Σαράντα πέντε λεπτά μετά τον τορπιλισμό του ακούστηκαν τέσσερις δυνατές εκρήξεις. Ίσως από το πολεμικό υλικό που μετέφερε στα αμπάρια του το πλοίο. Από την βυθομέτρηση που έκανε ο πλοίαρχος του υποβρυχίου Μπάρλεϋ, το Τάναϊς βυθίστηκε σε βάθος 1858 μέτρων. Το πλήρωμα του πλοίου που το αποτελούσαν Έλληνες και Γερμανοί βρέθηκε στη θάλασσα. Τα συνοδευτικά σκάφη περισυνέλεξαν τους ζωντανούς».
Αυτά γράφει ο πλοίαρχος Μπάρλεϋ για την βύθιση του Τάναϊς από το υποβρύχιό του. Οι Βρετανοί, εξηγώντας με άλλο έγγραφο την ενέργειά τους, μιλούν για «μεγάλη τραγωδία».
Από τους Εβραίους τους Κρήτες και τους Ιταλούς που ήταν κλειδωμένοι στα αμπάρια δεν σώθηκε κανείς. Ούτε ο Χαράλαμπος Σκουλάς γιος του Πιτοπούλιου
Το καλοκαίρι του 1944 ο πόλεμος πλησίαζε προς το τέλος του. Οι Γερμανοί δούλευαν ακατάπαυστα στη χώρα τους στην δημιουργία ενός όπλου που θα τους έδινε το προβάδισμα για την τελική νίκη. Ήταν η ατομική βόμβα. Στα ορυχεία τους χρειαζόταν χιλιάδες εργατικά χέρια. Οι Βρετανοί γνώριζαν ότι το πλοίο Τάναϊς μεταφέρει στον Πειραιά ομήρους Κρήτες και Εβραίους. Ο τελικός τους προορισμός ήταν η Γερμανία. Γι’αυτό πήραν την απόφαση να βυθίσουν το πλοίο. Οι σύμμαχοι δεν θα επέτρεπαν εργατικά χέρια να φτάσουν στη Γερμανία σ’αυτή την κρίσιμη καμπή του πολέμου. Δικαιολογημένη απόφαση ; Όχι βέβαια.
………………………………………………………………………………………….. Ο Πιτοπούλιος φτάνοντας στο Ηράκλειο κατευθύνθηκε στην στοά Μακάσι που βρισκόταν οι κρατούμενοι και ο γιος του ο Χαραλάμπης. Έσφιξε την καρδιά του και αποφάσισε να συναντήσει ένα παλιό συμπολεμιστή του Μικρασιατικού πολέμου, που όμως σ’αυτόν τον τωρινό πόλεμο είχε ντροπιάσει και τον τόπο του και τους αγώνες του. Το Νίκο Τζουλιά από τον Κρουσώνα, τον πιο στενό συνεργάτη των Γερμανών. Ντροπή ήτανε για τον Πιτοπούλιο αυτή η συνάντηση αλλά έδωσε τόπο στην οργή και πήγε να τον βρει. Του πρότεινε στο όνομα της παλιάς τους φιλίας να αφήσει ελεύθερο τον γιο του Χαραλάμπη. Μιας φιλίας που δημιουργήθηκε στο Εσκή Σεχήρ, στο Αφιόν Καραχισάρ, στην Προύσα στα Βουρλά, στους βράχους του Καλέ Γκρότο. Εκεί πολεμούσαν δίπλα δίπλα ο Πιτοπούλιος με τον Τζουλιά. Στον Μικρασιατικό πόλεμο.
Ο Νίκος Τζουλιάς του αντιπρότεινε ότι, για να αφήσει τον γιο του έπρεπε να πάρει ανταλλάγματα. Αν τον άφηνε ελεύθερο έπρεπε ο Χαραλάμπης να γίνει Γκεσταμπίτης.
Τα λόγια του Τζουλιά έπεσαν σαν αστροπελέκι στα αυτιά του Πιτοπούλιου.
Ο γιος του να γίνει προδότης !
Να η στιγμή που ο Πετοπούλιος έπρεπε να πει το μεγάλο ΝΑΙ ή το μεγάλο ΟΧΙ !
Λέγοντας ναι έσωζε τον γιο του. Λέγοντας όχι τον καταδίκαζε σε θάνατο. Έπρεπε να πάρει μια απόφαση. Ο Νίκος ο Τζουλιάς περίμενε την απάντηση.
Ο Πιτοπούλιος στύλωσε το βλέμμα του και κοίταξε αγέρωχος τον προδότη. Και του αποκρίθηκε πιάνοντας τον παλμό μιας ολόκληρης Κρήτης. Μιας Κρήτης που η λέξη θυσία παίρνει την κυριολεκτική της σημασία στα χείλια των Κρητικών.
Μιας Κρήτης που πολεμά, μιας Κρήτης που αντιστέκεται, μιας Κρήτης που θυσιάζει τα παιδιά της στο πανανθρώπινο όραμα της Ελευθερίας.
-Έχω εφτά θυγατέρες, του λέει. Να τση μαζώξεις κι αυτές να πάνε όλοι μαζί! Εγώ προδότη γιο δε κάνω !
Και γυρίζει την πλάτη του δίχως να περιμένει απάντηση.
Και χάθηκε ο Χαραλάμπης.
Μαζί με το πλοίο ΤΑΝΑΙΣ.
Εκεί στα ανοιχτά της Σαντορίνης.
…………………………………………………………………………………………..
Κάποτε βρέθηκε σε μια παρέα στα Ανώγεια ένας δάσκαλος από το χωριό μου ο Γιάννης Μαλεγιαννάκης. Στην παρέα βρισκόταν και ο Πιτοπούλιος.
Του δασκάλου Γιάννη Μαλεγιαννάκη έκανε μεγάλη εντύπωση η σιωπή του Πιτοπούλιου. Ο Πιτοπούλιος καθόταν στην παρέα έπινε με τους καλεσμένους μα καθόλου δεν μιλούσε. Τότε ο δάσκαλος τον ρώτησε :
-Μα αφού όλοι μιλούνε, όλοι κάτι λένε, εσύ γιατί δεν μιλάς ;
Ο Πιτοπούλιος τον κοίταξε μα δεν του απάντησε. Ο δάσκαλος τον ρώτησε και δεύτερη και τρίτη φορά.
Τότε ο Πιτοπούλιος του’πε μια μαντινάδα :
Αφού το ξέρεις πως πονώ γιάντα με δοκιμάζεις
και θες τη μαύρη μου καρδιά συχνα να την πειράζεις
Διαβάζουμε στο ποίημα ότι εκείνο το ΟΧΙ που λέει κάποιος τον καταβάλει σ’όλη τη ζωή του. Ο Πιτοπούλιος, μετά το χαμό του γιου του, σκεφτόταν διαρκώς αν πήρε την σωστή απόφαση. Εκείνο το ΟΧΙ πράγματι τον κατέβαλε σ’όλη τη ζωή του. Γι’αυτό και η καρδιά του ήταν μαύρη κατά πως είπε στον δάσκαλο το Μαλεγιαννάκη ο ίδιος.
Αν όμως ο χρόνιος γύριζε πίσω, και ο Πιτοπούλιος στεκόταν και πάλι μπροστά στον Τζουλιά, ΟΧΙ θα ξανάλεγε. Γιατί ο αξιακός κώδικας των Σκουλάδων, όπως και όλων των Ανωγειανών, γράφτηκε στις μάχες και στις επαναστάσεις για ελευθερία και ανεξαρτησία της Κρήτης. Δεκάδες θύματα μετρά αυτή η ιστορική οικογένεια στο πέρασμα των χρόνων. Θύματα στους απελευθερωτικούς πολέμους κατά των Τούρκων, θύματα στους Βαλκανικούς πολέμους, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Μικρά Ασία, στην Μάχη της Κρήτης και στην Αντίσταση. Μπροστάρης όλων ο πυρπολητής της Μονής Αρκαδίου Εμμανουήλ Αναγνώστου Σκουλάς.
…………………………………………………………………………………………
Ο Γιάννης Σκουλάς – Πιτοπούλιος :
Δεν υποτάχθηκε στους Γερμανούς γιατί δεν γνώριζε αυτή τη λέξη.
Δεν λύγισε στην είδηση της σύλληψης του γιου του Χαραλάμπη.
Δεν είπε το μεγάλο ΝΑΙ, όπως λέει και ο ποιητής, στους προσκυνημένους που του το πρότειναν, να γλιτώσει την ζωή του γιου του αλλά είπε το μεγάλο ΟΧΙ.
Δεν κέρδισε ο Πιτοπούλιος τον πόλεμο εναντίον των κατακτητών αλλά ούτε και η απόφασή του άλλαξε την ροή του πολέμου.
Δεν κατέβηκε στο λιμάνι να σταματήσει το πλοίο, έστω και με τα δόντια του, όπως έκανε στην αρχαιότητα ο Αθηναίος Κυναίγειρος.
Δεν πρόλαβε τους συμμάχους πριν βουλιάξουν το ΤΑΝΑΙΣ.
Δεν έδιωξε την πίκρα του θανάτου από το σπίτι του.
Εκείνο που έμεινε στον Πιτοπούλιο είναι η χαρά ότι ο γιος του δεν πέθανε.
Δεν τον σκότωσαν ούτε οι Γερμανοί, ούτε οι Εγγλέζοι, ούτε οι Τζουλιάδες.
Έμεινε ζωντανός.
Ο ίδιος ο Πιτοπούλιος τον κράτησε στην ζωή.
Μέσα στην καρδιά του και στην αιώνια μνήμη της Κρήτης.
………………………………………………………………………………………
Γιάννη Σκουλά-Πιτοπούλιο και Χαράλαμπε Σκουλά :
Όπως λέει ο Γιώργης Καράτζης
Για την ιδέα του κιανείς
αξίζει να ποθαίνει
κι άστε ήντα λένε οι δειλοί
και οι προσκυνημένοι
Περαχώρι Ανωγείων
Σάββατο 23 Μαΐου Δευτέρα 2015
Γιώργος Καλογεράκης
-Η βραδιά έκλεισε εξίσου συγκλονιστικά με τρεις νέους Ανωγειανούς καλλιτέχνες να ερμηνεύουν με συγκίνηση τραγούδια αφιερωμένα στον Πιτοπούλιο και όλους τους ”Πιτοπούλιους” που μας κάνουν υπερήφανους που είμαστε Ανωγειανοί.Ο Βασίλης Σαλούστρος στη λύρα,ο Βασίλης Δραμουντάνης στο μαντολίνο και ο Νίκος Νταγιαντάς στο λαγούτο απέδωσαν με νότες όλα αυτά τα ευχαριστώ που πρέπει όλοι εμείς οι νεότεροι να απευθύνουμε στους Αληθινούς ήρωες.Οι τρεις νέοι τραγούδησαν σεμνά και με τιμή επαναστατικά τραγούδια της Κρήτης μας,κλείνοντας με το ανεπανάληπτο τραγούδι του χωριού μας της Αναγνωστάκενας μετά το Ολοκαύτωμα. Τραγουδούσαν την ώρα που οι απόγονοι του Πιτοπούλιο, μοίραζαν στους ανθρώπους που τίμησαν τον άνθρωπο τους,κρέας και κρασί για να πιουν στη μνήμη του.
Εβίβα στη μνήμη του.Και σε αυτό το εβίβα αναφέρθηκαν όλοι αυτοί που θυσιάστηκαν για την Ελευθερία.Ο Πιτοπούλιος, οι υπόλοιποι Ανωγειανοί,οι Κρήτες,οι Έλληνες και όλοι οι λαοί που ενώθηκαν για την πτώση του Ναζισμού.
Αθάνατοι!
Οι μαντινάδες του Μίχαλου Δραμουντάνη:
Ποια πίστη και ποιο αίσθημα,
Τον έκανε να δώσει
Το γιο του να τουφεκιστεί,
Και να μη μετανοιώσει..
Για μια τιμή θυσίασες,
Η το μοναχογιό σου..
Πρέπει στον Άδη κι οι νεκροί,
Να είναι στο πλευρό σου…
Πρέπει να σε δοξάζουνε,
Για πάντα στο χωριό σου,
Για μια τιμη θυσιασες
Η το μοναχογιό σου
Πες μου ποιος θα’ θελε να ρθει,
Στη θέση τη δική σου,
Για της πατρίδας τη τιμή
Να διδεις το παιδί σου…