Τα διεθνή μέσα είχαν μεταδώσει κάθε βήμα του πολέμου που ξεκίνησαν οι Ρώσοι στην Ουκρανία, τα ξημερώματα της Πέμπτης 24/2. Ως εκ τούτου, όλοι είχαν ξεκάθαρη εικόνα όσων συνέβαιναν, όταν εμφανίστηκε μπροστά μας το διάγγελμα του Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Σε αυτό, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας ενημέρωσε πως είχε επικοινωνήσει με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν και είχε λόγους να πιστεύει ότι “είμαστε δυνατοί. Είμαστε έτοιμοι για όλα. Θα τους νικήσουμε όλους, γιατί είμαστε η Ουκρανία. Ο στρατός θα μας προστατεύσει. Θα επικρατήσουμε“.
Ακολούθως τιτίβισε, στα αγγλικά τις επικοινωνίες που είχε -χωρίς να αναφέρει και τις απαντήσεις στις εκκλήσεις του.
Θα λέγατε πως τα όσα είχε να πει θα μπορούσαν κάλλιστα, να ανήκουν σε άνθρωπο, ο οποίος προσγειώθηκε πριν λίγο στη γη. Κάπως έτσι κρίναμε ότι έχει ένα ενδιαφέρον να μιλήσουμε για τον πολιτικό που βρίσκεται στο υψηλότερο αξίωμα της πολυπαθούς Ουκρανίας.
Στις 5 Ιουνίου του 2021 ο Ζελένσκι δήλωνε στο Economist πως “ακόμα δεν νιώθω άνετα εδώ”, ενώ καθόταν στο πολυτελές meeting room του προεδρικού μεγάρου της Ουκρανίας. Ομολόγησε ότι ακόμα αισθανόταν πιο άνετα όταν ήταν σε στούντιο, από ό,τι όταν ήταν στο γραφείο του. Είχε συμπληρώσει δυο χρόνια ως ο ηγέτης της χώρας του. Είχε κερδίσει τις εκλογές, λαμβάνοντας σχεδόν το 75% των προτιμήσεων.
Τον ήξεραν όλοι, από τον πρωταγωνιστικό του ρόλο σε μια τηλεοπτική σειρά που είχε κάνει θραύση. Είχε τίτλο “Servant of the people”. Ο κωμικός υποδυόταν έναν δάσκαλο, ο οποίος άθελα του (μετά τη δημοσίευση βίντεο στο οποίο έβριζε την κυβέρνηση για τη διαφθορά, που έγινε viral) επιλέχθηκε για πρόεδρος του έθνους. Από ό,τι αποδείχθηκε, μπήκε στο ‘πετσί’ του ρόλου.
“Ο κόσμος με είδε σαν Σταχτοπούτα. Είδε τον εαυτό του σε εμένα -στη ζωή μου πίσω από τις κάμερες”, είχε εξηγήσει. Ο κόσμος σίγουρα είχε δει σε εκείνον κάποιον που δεν είχε σχέση με αυτούς που τους είχαν φάει τη ψυχή (βλ. ολιγάρχες). Ως κάποιον δεν αντιμετώπιζε την πολιτική, ως μέσο για να γίνει πιο πλούσιος.
Ο, εβραϊκής καταγωγής, Volodymyr Oleksandrovych Zelenskyy γεννήθηκε στις 25/1 του 1978 στο Kryvyi Rih, τη μεγαλύτερη πόλη νοτιοανατολικά της σημερινής Ουκρανίας -όπου οι 612.750 κάτοικοι μιλούν ρώσικα. Ο παππούς του, από τη μεριά του πατέρα του, υπηρέτησε στον Κόκκινο Στρατό, κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα τρία αδέλφια του σκοτώθηκαν στο Ολοκαύτωμα.
Ο Oleksandr -πατέρας του προέδρου- ήταν καθηγητής και επικεφαλής του Τμήματος της επιστήμης Κυβερνητικής και Computer Hardware στο Οικονομικό Ινστιτούτο της πόλης του. Η μητέρα του, Rymma Zelenska εργαζόταν ως μηχανικός.
Στα 16 του χρόνια, ο Βολοντίμιρ πήρε πτυχίο στην αγγλική γλώσσα και εξασφάλισε έτσι, υποτροφία για σπουδές στο Ισραήλ. Εν τούτοις, ο πατέρας του δεν τον άφησε να πάει. Του -ας πούμε- πρότεινε να σπουδάσει νομική. Πήρε πτυχίο, αλλά δεν άσκησε ποτέ αυτό το επάγγελμα. Όταν αποφοίτησε, ήταν ήδη κωμικός.
To 1992 (ήταν 17) είχε πάρει μέρος σε διαγωνισμό ανάδειξης κωμικών του KVN (Klub Vesyólykh i Nakhódchivykh -κλαμπ των αστείων και των εφευρετικών). Ήταν τηλεοπτικό σόου της Σοβιετικής Ένωσης, στο οποίο εμφανίζονταν όσοι ήθελαν να γίνουν κωμικοί, χωρίζονταν σε λίγκες και κάθε χρόνο ‘παιζόταν’ τελικός για την ανάδειξη του πρωταθλητή. Οι μετέχοντες καλούνταν να δώσουν αστείες απαντήσεις στις όποιες ερωτήσεις τους έκαναν και να παρουσιάζουν σκετς.
Δεν νίκησε. Τον κάλεσαν όμως, να γίνει μέλος ομάδας που τελικά, πήρε τον τίτλο του διαγωνισμού, το 1997. Αφού εκπαιδεύτηκε από τους Ουκρανούς μέντορες του, δημιούργησε τη δική του ομάδα (Kvartal 95) που για τρία χρόνια κυριαρχούσε στην κορυφαία λίγκα του διαγωνισμού. Ταξίδευε σε όλη τη Σοβιετική Ένωση και περνούσε πολύ καιρό στη Μόσχα.
Από το 2003 (όταν παντρεύτηκε τον παιδικό του έρωτα, την αρχιτέκτονα και σεναριογράφο, Olena -έγραφε κείμενα για την Kvartal 95) η ομάδα αυτή άρχισε να κάνει δικές της παραγωγές για την ουκρανική τηλεόραση. Το 2008 ο Ζελένσκι εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη μεγάλη οθόνη. Το “Lyubov v bolshom gorode” (Αγάπη στη Μεγάλη Πόλη) έκανε γυρίσματα στη Ρωσία, την Ουκρανία και τις ΗΠΑ. Συνέχισε τις δουλειές στο σινεμά, αφού ο κόσμος τον αγαπούσε και τον ήθελε. Κυρίως δούλευε σε παραγωγές που ήταν στη ρωσική γλώσσα.
Τον Αύγουστο του 2014 (μήνες μετά την επανάσταση και την πτώση του προέδρου, φίλου του Πούτιν, Βίκτορ Γιανουκόβιτς) είχε καταφερθεί εναντίον του Υπουργείου Πολιτισμού της πατρίδας του, για την απόφαση να απαγορεύσει την εμφάνιση Ρώσων καλλιτεχνών στην Ουκρανία. Δεν πέτυχε κάτι. Ή μάλλον πέτυχε να απαγορευτεί η κυκλοφορία της ταινίας του “Αγάπη στη Μεγάλη Πόλη 2” στη χώρα του.
Μετά την εισβολή των Ρώσων στο Ντονμπάς πρόσφερε 300.000 ευρώ στον ουκρανικό στρατό. Κίνηση που οδήγησε σε αίτηση Ρώσων καλλιτεχνών και πολιτικών να απαγορευτεί η προβολή δουλειών του στη Ρωσία. Εκείνος επανέλαβε ότι η Ουκρανία θα έπρεπε να δέχεται τους Ρώσους καλλιτέχνες. Έτσι, τον έβριζαν όλοι. Ώσπου του έδωσαν τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο “Υπηρέτης του Λαού” και όλα άλλαξαν.
Για να καταλάβετε πόσο διάσημος έγινε, αρκεί να διαβάσετε ότι η τηλεοπτική σειρά είχε 20 εκατομμύρια τηλεθεατές, ο ίδιος πληρωνόταν για να διαφημίζει ουκ ολίγα προϊόντα, ενώ έξι μήνες πριν ανακοινώσει την υποψηφιότητα του στις προεδρικές εκλογές του 2019 ήταν το φαβορί για το χρίσμα.
Σε αυτό το διάστημα, κάθε φορά που τον πετύχαινε δημοσιογράφος (πράγμα δύσκολο, αφού ο Ζελένσκι απέφευγε τα μέσα), τον ρωτούσε τι θα κάνει τελικά. Ποτέ δεν απαντούσε ξεκάθαρα. Το έκανε σε εμφάνιση της κωμικής του ομάδας, σε τηλεοπτικό σόου για την Πρωτοχρονιά. Κάποιοι είπαν πως ο τρόπος του ήταν πολύ άκομψος. Ότι επισκίασε το χαιρετισμό του Προέδρου (και αντιπάλου του) Πέτρο Ποροσένκο. Εξήγησε πως η εμφάνιση ήταν μαγνητοσκοπημένη. “Άρα, δεν έγινε κάτι σκόπιμα”. Γενικά, δεν άφησε σε ησυχία τον Ποροσένκο. Είχε εξηγήσει το εξής:
Κάνουμε πλάκα. Το χιούμορ αντικατοπτρίζει τη διάθεση της κοινωνίας. Είναι ένας εύκολος τρόπος για να καταλάβει πού ζει ένας ηγέτης -σε ποια συνθήκη. Για αυτό πιστεύω ότι είναι σημαντικό.
Όταν ομολόγησε πως όντως, θα διεκδικήσει την προεδρία, δεν είχε βρει ένα κόμμα να τον ‘αγκαλιάσει’, ούτε είχε καταθέσει τα απαραίτητα έγγραφα στην Κεντρική Επιτροπή Εκλογών. Είχε πάρει όμως, τις αποφάσεις του.
Μετά διαπίστωσε ότι υπήρχε ένα κόμμα που είχε κάνει εγγραφή στα μητρώα στις 13/4 του 2017 και λεγόταν “Το Κόμμα της Αποφασιστικής Αλλαγής”. Ηγέτης ήταν ο Yevhen Yurdyha, ο οποίος είχε φοιτήσει στο ίδιο πανεπιστήμιο με τον Ζελένσκι. Το Δεκέμβριο του 2017, όταν άλλαξε ο ηγέτης (ανέλαβε ο Ιβάν Μπακάνοφ), άλλαξε και το όνομα του κόμματος του σε “Υπηρέτης του Λαού”.
Ο Μπακάνοφ ήταν ο μάνατζερ της εταιρίας του Ζελένσκι (Kvartal 95 LLC) από το 2013. Ήταν και ιδρυτής της εταιρίας παραγωγών Green Family Ltd, με έδρα στην Κύπρο και δουλειές στη Ρωσία. Ο νυν Πρόεδρος κρατούσε τη θέση του μάνατζερ (που δεν μπορούσε να αφήσει, “γιατί υπάρχουν συμβόλαια που έχουμε υπογράψει, τα οποία δεν μπορούμε να μην τιμήσουμε”).
Τους πρώτους εννέα μήνες ύπαρξης, το κόμμα δεν είχε χορηγούς ή κάτι που να του ανήκει, όπως δεν είχε και πολιτικό πρόγραμμα. Λίγες ημέρες πριν τις εκλογές, ο υποψήφιος δεν είχε μέλη στο κόμμα του. Έβαλε τους εργαζομένους στην εταιρία του να καλύψουν τα κενά. Δήλωσε για γραφεία 4 τετραγωνικά μέτρα σε χώρο που ανήκε σε νομική εταιρία -και όπως ενημέρωνε “παρέχουμε υπηρεσίες δημιουργίας πολιτικών κομμάτων”.
Όταν ανακοίνωσε πως θα διεκδικήσει την προεδρία, ο Ζελένσκι έκανε και γυρίσματα για την τρίτη σεζόν του επιτυχημένου σίριαλ, ενώ έκανε εμφανίσεις και με την Kvartal 95. Δηλαδή, δεν είχε πολύ χρόνο για να αφιερώσει στην προεκλογική του εκστρατεία. Όπως δεν είχε χρόνο να δώσει στα media που τον έθεταν προ των ευθυνών του, ώσπου εξήγησε ότι “δεν κρύβομαι από εσάς. Αλλά δεν θέλω να πηγαίνω σε talk shows και να είμαι δίπλα σε ανθρώπους της παλιάς εξουσίας που κάνουν δημόσιες σχέσεις. Προτιμώ να απευθύνομαι στους ψηφοφόρους, μέσω των social media”.
Τότε ήταν και που είπε στην Pravda πως “θέλω να δω ανθρώπους να δημιουργούν σε πραγματικό χρόνο, ομάδα και πρόγραμμα. Ζούμε σε μια μοναδική χώρα, όπου έχουν γεννηθεί και ζουν πολλοί δημιουργικοί άνθρωποι. Επίσης, ζούμε σε εποχή που είναι αδύνατο να κάνεις κάτι μόνος σου. Οπότε συνεισφέρω όπου μπορώ και δέχομαι όση βοήθεια μου προσφέρουν. Πιστεύω ότι είμαστε μια ολοκληρωμένη κοινωνική ομάδα που έχει ως στόχο να φέρει στην πολιτική νέα, φρέσκα πρόσωπα -αξιοπρεπείς ανθρώπους”.
Κάποια στιγμή, του “χρέωσαν’ ύποπτη σχέση με τον ολιγάρχη Ιχόρ Κολομόισκι, ιδιοκτήτη του τηλεοπτικού σταθμού που προέβαλε το “Υπηρέτης του Λαού”, όπως και άλλων εταιριών media, αεροπλοΐας και μεταλλουργείων. Είχε κατηγορηθεί από την κυβέρνηση πως υπεξαίρεσε 5 δισεκατομμύρια δολάρια από τη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας (Privatbank). Αρνήθηκε τα πάντα. Ο κόσμος τον πίστεψε, γιατί ήταν ήρωας πολέμου. Για την ακρίβεια, ήταν εκείνος που έδωσε περισσότερα από 10 εκατομμύρια δολάρια για τη δημιουργία της γραμμής άμυνας που έσωσε το Ντνιπροπετρόφσκ (στα ανατολικά της χώρας) από τους αυτονομιστές.
Υπήρχαν στοιχεία που έδειχναν πως αυτός έδινε χρήματα, για την προεκλογική εκστρατεία του Ζελένσκι. Όπως και ότι ο Ζελένσκι ήταν η μαριονέτα του. Ο τελευταίος επαναλάμβανε ότι “δεν έχουμε προσωπική σχέση. Είμαστε συνεργάτες”. Και ποιος πλήρωνε για την καμπάνια του; “Η τσέπη μου. Ευχαριστώ το Θεό που έχω φίλους”.
Τον είχαν ρωτήσει πώς αποφάσισε να θέσει υποψηφιότητα. Απάντησε ότι πρώτα συζήτησε με την οικογένεια του. Είχε αποκαλύψει ότι “η 14χρονη κόρη μου έκλαιγε, από την ανησυχία της, ενώ οι γονείς μου με συμβούλευσαν να το αποφύγω, ενώ οι συνεργάτες μου μου είπαν πως θα με στηρίξουν”.
Τον ρώτησαν και αν επρόκειτο να παραιτηθεί από το σίριαλ ή αν θα πουλήσει την επιχείρηση του, εφόσον κέρδιζε τις εκλογές: “Αν εκλεγώ, ενδεχομένως να δώσω τις μετοχές της εταιρίας σε αυτούς που τις αξίζουν: τους εργαζομένους. Στα του σίριαλ, δεν μπορώ να φύγω πριν γίνω 100% πολιτικός, γιατί εξαρτώνται από εμένα 300 οικογένειες. Δεν μπορώ να τους εγκαταλείψω όλους αυτούς τους ανθρώπους”.
Ο υποψήφιος που στήριζε τη δωρεάν διανομή ιατρικής κάνναβης, τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων, της πορνείας και του τζόγου, που αντιδρούσε στη νομιμοποίηση των όπλων, ενώ είχε ως κύριο στόχο “την αποκομμουνοποίηση” της Ουκρανίας, ανέλαβε χρέη προέδρου στις 20 Μαΐου του 2019. Λίγο αργότερα έγινε τίτλος σε media όλου του κόσμου, όταν προέκυψε η είδηση πως ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ τον είχε πιέσει να ερευνήσει κακώς κείμενα του αντιπάλου του, στις αμερικανικές εκλογές, Τζο Μπάιντεν και του γιου του, Χάντερ. Ήταν το σκάνδαλο που οδήγησε στην πρώτη παραπομπή του Τραμπ, από τη Βουλή των Αντιπροσώπων.
Το Νοέμβριο του ίδιου έτους οι μισοί εκ των μετεχόντων σε poll του Kyiv International Institute of Sociology δήλωσαν πως ο Πρόεδρος δεν είχε ανταποκριθεί στις προσδοκίες τους. Το 1/3 εξήγησε πως ο Ζελένσκι είχε αποτύχει σε ό,τι είχε τάξει. Το 71.1% σχολίασε και ότι η χώρα πήγαινε προς τη λάθος κατεύθυνση.
Μεταξύ των όσων είχε υποσχεθεί ήταν η εξομάλυνση των σχέσεων με τη Ρωσία. “Υποσχέθηκε να τελειώσει τον πόλεμο και να νικήσει τη διαφθορά, αλλά δεν έκανε τίποτα. Οι τιμές ανεβαίνουν, η διαφθορά είναι ακόμα εδώ και εμείς ζούμε σε καθεστώς μεγαλύτερης φτώχειας” είχε ενημερώσει μέσω του NPR ένας Ουκρανός οδηγός. Άλλοι πολίτες είπαν στο ίδιο μέσο ότι “το θαύμα δεν έγινε”.
Στις αρχές του Φλεβάρη που διανύουμε, ένα χρόνο πριν τις κοινοβουλευτικές εκλογές -δυο πριν τις προεδρικές- και με τη Ρωσία να έχει συμπληρώσει δίμηνο προκλήσεων, νέο δημοψήφισμα αποκάλυψε πως το 70% του λαού πίστευε ότι ο Ζελένσκι δεν μπορούσε να εγγυηθεί την σταθερότητα. Στις 22/2, σε τηλεοπτικό του μήνυμα, ο Ζελένσκι ενημέρωσε το λαό του πως “η χώρα μας θα συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις, παρά τις παραβιάσεις της Ρωσίας και δεν θα παραχωρήσει τίποτα σε κανέναν. Τα εδάφη αυτά μας ανήκουν. Δεν φοβόμαστε κανέναν”. Την ίδια ώρα, ο Πούτιν υπέγραφε την αναγνώριση δυο ομάδων αυτονομιστών στο Ντονέτσκ και το Λουχάνσκ και διέταζε το στρατό να κινηθεί προς τα εκεί, σε αυτό που είχε χαρακτηρίσει ως “ειρηνευτική αποστολή”.
Μετά τις σημερινές εξελίξεις, ζήτησε από τους παγκόσμιους ηγέτες βοήθεια, για αμυντικό μηχανισμό εναντίον της Ρωσίας. Διαβεβαίωσε πως “έχουμε ξεκινήσει συνασπισμό, κατά του Πούτιν. Έχω ήδη προτρέψει τους παγκόσμιους ηγέτες να του επιβάλουν όλες τις πιθανές κυρώσεις, να προσφέρουν αμυντική υποστήριξη μεγάλης κλίμακας στην Ουκρανία και να κλείσουν τον εναέριο χώρο πάνω από τη χώρα μας, στη Ρωσία. Μαζί πρέπει να σώσουμε την Ουκρανία, να σώσουμε τον δημοκρατικό κόσμο και θα το κάνουμε”.
Μάλλον δεν έπεισε κανέναν. Και επίσης πρέπει να ένιωσε προδομένος από τους -δυτικούς- φίλους του που τον εγκατέλειψαν την πιο κρίσιμη ώρα.