Του Κανάκη Γερωνυμάκη
Πριν από ένα αιώνα το ντύσιμο ήτανε καθιερωμένο στον πληθυσμό της υπαίθρου ομοιόμορφα και για τους άντρες και για τις γυναίκες. Φορούσανε οι γυναίκες μακριά φορέματα, μα και φαρδιά για να μη φαίνεται η ανατομία του σώματος. Μέχρι το λαιμό ήταν κλειστά. Είχανε μακριά μανίκια και φτάνανε μέχρι λίγους πόντους από το έδαφος.
Δεν βάζανε παλτά, μα άμε ήτανε κρύο βάζανε «μποξάδες». Ήτανε πλεχτοί με πρόβειο μαλλί, μαύροι και σπανίως άσπροι, σε σχήμα ρόμβου μήκος περίπου 1,50 μέτρο και πλάτος περίπου ένα μέτρο. Εβάζανε τσεμπέρι, που όταν θερίζανε ή αν ήτανε ήλιος το βάζανε κατά τέτοιο τρόπου που μόνο τα μάτια τους φαίνονταν για να μην τις μαυρίσει ο ήλιος. Μα και οι βαρυπενθησμένες, μόνο τα μάτια τους άφηναν να φαίνονται. Τα βάζανε άσπρο και σπάνια σε άλλο χρώμα. Οι πενθούσες βέβαια μαύρο. Τα μαλλιά τους πάντα μακριά και πάντα κότσο ή κοτσίδες.
Πρώτη φορά είδα το 1932 γυναίκα με κοντά μαλλιά, μια νεαρή δασκάλα. Από την δεκαετία του 1930, όμως αρχίσανε οι νεαρές πόντο – πόντο να κονταίνουνε τις φούστες και μέχρι το τέλος της δεκαετίας τα είχανε πάει στη μέση της γάμπας. Όμως άρχισε να είναι ενδεδειγμένο να βάζουνε κάλτσες για να μη φαίνονται τα πόδια τους. Οι κάλτσες ήτανε πάντα μαύρες ή καφετί, έφταναν μέχρι τα γόνατα και τις κρατούσανε καλτσοδέτες λαστιχένιες. Παράλληλα έβαζαν ζαπονέ μανίκια, ετολμούσανε να αφήνουνε λίγο ντεκολτέ και λίγο ξώπλατα. Αυτά όμως αποτελούσανε «αιτία πολέμου» με την προηγούμενη γενιά. Έτυχα μια φορά που μια ηλικιωμένη έκανε έντονες παρατηρήσεις σε νεαρή: «Ίντα διαόλου μόδα είναι ετούτη δα! Απόξω βγορίζει το κορμί σου με το φαρμοστό σου φουστάνι, τα μισά σου πόδια βγορίζουνε και το μισό σου αμπέτι». Ανέκοψε όμως ο πόλεμος την εξέλιξη της μόδας. Παπούτσια εβάζανε οι γυναίκες γόβες μα και καλίκια. Τα καλίκια ήτανε παντόφλες χωρίς τακούνι και ήτανε ίδια το αριστερό και το δεξί. Μετά τον πόλεμο εγίναμε και πιο εξευρωπαϊσμένοι.
Βέβαια το όπλο της γυναίκας είναι τα θέλγητρά της και μ’ αυτά κερδίζει μάχες. Κολακεύεται η γυναίκα όταν βλέπει ότι προσελκύει τα ανδρικά βλέμματα και όσο αφήνει ακάλυπτα μέρος από τα θέλγητρα προσελκύει περισσότερα ανδρικά βλέμματα, μα με το πολύ τολμηρό ντύσιμο σκανδαλίζει και ενώ οι άντρες το απολαμβάνουνε, αρέσει στους δέχτες δεν αποτελεί όμως τιμή για τον πομπό. Τις τελευταίες δεκαετίες οι γυναίκες βάζουνε πολύ συχνά το παντελόνι, αυτό όμως περιορίζει την θηλυκότητά τους και όταν η γυναίκα δεν έχει ωραίο σώμα, με το παντελόνι γίνεται πιο ευδιάκριτη η ατέλεια του σώματος.
Οι γυναίκες αποτελούνε το «ωραίο φύλο» και ποντάρουνε στα θέλγητρά τους. Οι άντρες όμως δεν μπορούνε να παραβγούνε σε ομορφιά, μα σαν «ισχυρό φύλο» ποντάρουνε σε δύναμη, σε σοβαρότητα και αξιοπρέπεια. Πριν έναν αιώνα οι άντρες φορούσανε την Κρητική βράκα γελέκο και με στιβάνια. Για σκολινό ντύσιμο είχανε τα σαλβάρια με γελέκο και με μιτάνι (σαν μποφάν εφαρμοστό) πάνω από το γελέκο, μεταξωτή ζώνη και «καπότο» (κάπα). Όλα τούχινα και συνηθέστατα σε μπλε χρωματισμό όλα εκτός από τη ζώνη που ήτανε κόκκινη.
Από την δεκαετία του 1930 πολλοί άντρες βάζανε μάλλινη χακί κυλώτα χειμώνα – καλοκαίρι. Στην ίδια δεκαετία, λίγοι που είχανε ζήσει μετανάστες στο εξωτερικό εσυνέχισαν να βάζουνε ριχτά, μα οι πιο πολλοί ξανα βάλανε τις βράκες και από τους μετανάστες… Στην κατοχή βάζανε ριχτά, τους αποκαλούσαν «ψαλιδόκωλους». Βάζανε και μαύρο κεφαλομάντηλο που μπορούσε να είναι μεταξωτό και με κρούσια και τα κάνανε πλεχτά τα μεταξωτά κεφαλομάντηλα.