Με αφορμή τις αποκαλύψεις για το γηροκομείο – κολαστήριο στα Χανιά προσπαθούμε σήμερα να εμβαθύνουμε κάπως αλλά και να δώσουμε έμφαση σε κάποια στοιχεια του ρεπορτάζ που δεν έχουν λάβει τη βαρύτητα που πρέπει, όπως αυτά τα στοιχεία που αφορούν τον ρόλο που έχει παίξει η Αντιπεριφέρεια Χανίων.
Οι αποκαλύψεις με το Γηροκομείο στα Χανιά σίγουρα σοκάρουν, όμως θα ήταν λάθος αν θεωρούσαμε ότι αποτελεί μια κακή εξαίρεση στην γενικό κανόνα καλης λειτουργίας τέτοιων δομών.
Σύμφωνα με έρευνα του investigate-europe σε όλη την Ευρώπη οι ηλικιωμένοι και οι συγγενείς τους μοιράζονται μια φρικτή εμπειρία: τα γηροκομεία λειτουργούν υποστελεχωμένα, με ανειδίκευτο προσωπικό και με όρους κερδοσκοπικών επιχειρήσεων δημιουργώντας σοβαρούς κινδύνους για την υγεία όσων διαμένουν εκεί.
Το πρόβλημα έγινε ακόμα πιο έντονο εν μέσω πανδημίας αφού η υποστελέχωση και η έλλειψη ικανού αριθμού ανθρώπων για να φροντίζουν τον ολοένα και αυξανόμενο αριθμό ηλικιωμένων, προστέθηκαν και οι ειδικές συνθήκες της πανδημιας τη στιγμή όπου οι οργανισμοί που εκμεταλλεύονται τα γηροκομεία λειτουργούν ως κερδοσκοπικοί οργανισμοί.
Οι ηλικιωμένοι ως “γκρίζος χρυσός” και τα γηροκομεία ως βιομηχανία δισεκατομμυρίων
Στην έρευνα, οι ηλικιωμένοι περιγράφονται ως “γκρίζος χρυσός” και τα γηροκομεια ως μία βιομηχανία δισεκατομμυρίων ευρώ.
Σύμφωνα με στοιχεια που παρουσίασε το Investigate Europe:
- Οι κυβερνήσεις της Ευρώπης ξοδεύουν ένα ολοένα και αυξανόμενο ποσό για τη χρηματοδότηση των ιδιωτικών επιχειρήσεων που φροντίζουν τους ηλικιωμένους.
- Η αγορά είναι τεράστια με 220 δισεκατομμύρια ευρώ από τα δημόσια ταμεία να καταλήγουν στους ιδιοκτήτες αυτών των επιχειρήσεων.
- Οι 25 μεγαλύτερες εταιρείες λειτουργίας οίκων ευγηρίας στην Ευρώπη έχουν υπό την ευθύνη τους πάνω από 455.000 ανθρώπους.
Τα τελευταία 4 χρόνια ο αριθμός που φιλοξενούν αυξήθηκε κατά 22%. - Πολλές από αυτές τις εταιρείες περιορίζουν το δικαίωμα των εργαζόμενων να δημιουργήσουν συνδικαλιστικές ενώσεις για να αγωνιστούν για καλύτερες εργασιακές συνθήκες.
- Ισχυρά οικονομικά συμφέροντα εισέρχονται στην αγορά του “γκρίζου χρυσού” με αυτούς που επενδύουν συνήθως να κατορθώνουν να αποφεύγουν τη φορολόγηση των κερδών τους από τα κρατικά ταμεία, μεταφέρονται τις έδρες τους σε offshore.
Η ιδιωτικοποίηση της φροντίδας των ηλικιωμένων και η στάση των ευρωπαϊκών κρατών
Επίσης:
- Η έκρηξη της ιδιωτικοποίησης του τομέα της φροντίδας των ηλικιωμένων στις χώρες της Ευρώπης συνοδεύεται από περικοπές στο προσωπικό και κατάρρευση του επιπέδου της φροντίδας των ηλικιωμένων.
- Οι κυβερνήσεις δεν ελέγχουν ως οφείλουν για την τήρηση βασικών στάνταρ λειτουργίας αυτών των κέντρων.
- Στην πλειοψηφία των χωρών μάλιστα ουσιαστικά δεν γίνονται καν έλεγχοι ή γίνονται πολύ σπάνια, ή οι έλεγχοι είναι απλές γραφειοκρατικές διαδικασίες.
Χαρακτηριστικά είναι και τα εξής στοιχεία:
- Στην Ισπανία, 80% των γηροκομείων ανήκουν στα χέρια κερδοσκοπικών οργανισμών.
- Στη Μεγάλη Βρετανία το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει το 76%.
- Στη Γερμανία 4 στα 10 γηροκομεία ανήκουν σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις.
Τα γηροκομεία ως κερδοσκοπικές επιχειρήσεις προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Ο τρόπος για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους είναι ελαχιστοποιώντας τα κόστη. Κόστος μπορεί να είναι και η αξιοπρεπής διαβίωση αυτών που χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις τους. Η ανυπαρξία ουσιαστικών ελέγχων απο τις κρατικες δομές πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες οι επιχειρήσεις – γηροκομεία να προσπαθούν να διασφαλισουν υπερκέρδη εις βάρος της αξιοπρεπούς διαβίωσης των ηλικιωμένων.
Το πλαισιο στην Ελλάδα που δημιουργεί το έδαφος για την κακή λειτουργία γηροκομείων
Στην Ελλάδα, η κατάσταση δεν είναι πολύ διαφορετική.
- Όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες το κράτος δεν αναλαμβάνει την ευθύνη της φροντίδας ηλικιωμένων. Όμως, σε αντίθεση με την Ευρώπη στην Ελλάδα βλέπουμε την άνθηση μικρού μεγέθους οίκων ευγηρίας με ένα σημαντικο μερίδιο τους (περίπου 1 στα 5) να λειτουργεί δίχως άδεια.
- Το κράτος δεν κλείνει τα παράνομα γηροκομεία, γιατί δεν έχει τις εγκαταστάσεις να μεταφέρει τους ηλικιωμένους.
- Η λειτουργία των γηροκομείων που δεν πληρούν τις προδιαγραφές διευκολύνεται και από τη νομοθεσία, καθώς το 2007 ψηφίστηκε νόμος που έδινε παράταση ενός έτους στα μη αδειοδοτημένα σπίτια φροντίδας για να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις για την άδεια λειτουργίας τους.
- Όμως, η παράταση αυτή ανανεώνεται κάθε χρόνο, επιτρέποντας σε δεκάδες οίκους ευγηρίας σε όλη τη χώρα να λειτουργούν χωρίς άδεια.
- Όπως και στην Ευρώπη, οι έλεγχοι που γίνονται στα γηροκομεία είναι πλημμελείς
- Στην Ελλάδα η ελλειψη κλινών υπολογίζεται ότι ξεπερνά τις 7.000. Μεγάλο ειναι το πρόβλημα έλλειψης κλινών και στην Κρήτη
- Λόγω της έλλειψης κλινών, το κράτος κάνει τα στραβά μάτια σε παρανομίες ενώ τα γηροκομεία γνωρίζουν ότι η ζήτηση για τις υπηρεσίες που προσφέρουν είναι τεράστια και δεν καλύπτεται από τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις.
Αυτή είναι η πραγματικότητα που επέτρεπε να συμβαίνουν όσα συνέβαιναν στο Γηροκομείο Χανίων. Και είναι αυτή η πραγματικότητα που μας δημιουργεί και τη βεβαιότητα ότι το γηροκομείο Χανίων δεν αποτελεί τη μοναδική περίπτωση γηροκομείου στην Ελλάδα που λειτουργεί υπό αυτούς τους όρους.
Δεν μπορεί να αποτελεί εξαίρεση όταν παρόμοια φαινόμενα καταγράφονται και σε άλλες χώρες της Ευρώπης.
Το σκάνδαλο κακομεταχείρισης ηλικιωμένων στα γηροκομεία Orpea
Η εταιρεία Orpea αποτελεί τον ευρωπαϊκο ηγέτη στα κέντρα φροντίδας ηλικιωμένων αφού από το 1989 που ιδρύθηκε λειτουργεί 854 γηροκομεία με 86.757 κρεβάτια σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και του κόσμου.
Πρόσφατα, βρέθηκε στο επίκεντρο ενός σκανδάλου που συντάραξε τη Γαλλική κοινωνία. Στις 24 Ιανουαρίου κυκλοφόρησε ένα βιβλίο που αποκάλυπτε τις κακές πρακτικές που εφαρμόζονταν στις εγκαταστάσεις της.
Όπως και στα Χανιά, συμφωνα με μαρτυρίες του προσωπικού, η εταιρεία αναζητούσε τρόπους για τη μεγιστοποίηση των κερδών προχωρόντας σε περικοπές “περιττών” εξόδων. Περικοπές είχαν γίνει στην ποσότητα του φαγητού που έδιναν, ακόμα και στις πάνες των ηλικιωμένων και στην φροντίδα της καθαριότητάς τους.
“Μόλις μπήκα στην εγκατάσταση και άνοιξε η πόρτα του ασανσέρ κατάλαβα ότι κάτι εδώ πήγαινε πολύ στραβά”, λέει πρώην υπάλληλος. “Σύντομα, έφτασε στη μύτη μου αυτή η φρικτή μυρωδιά κατρουλιού. Έμαθα ότι αυτό συνέβαινε επειδή δεν τους άλλαζαν τις πάνες όπως όφειλαν. Έμεινα εκεί για 1 περιπου χρόνο και δεν μπορείτε να φαντασθείτε πόσο δύσκολο ήταν. Η διοίκηση μας ανάγκαζε να περιορίζουμε τα υλικά που χρησιμοποιούσαμε για τη φροντίδα τους, από τις πάνες έως το φαγητό”.
Οι αποκαλύψεις οδήγησαν στις οικογένειες των θυμάτων να προχωρήσουν σε μηνύσεις εις βάρος της εταιρείας.
“Η μητέρα μου δε θα επιστρέψει πίσω, όμως αν δεν αγωνιστούμε ενάντια σε αυτή την αθλιοτητα, τα πράγματα δε θα αλλάξουν” είπε η Isabelle Schwartz της οποίας η μητέρα επίφερε πολλαπλά κατάγματα την περίοδο που βρισκοταν σε γηροκομεία της εταιρείας Orpea δυτικά του Παρισίου.
Όσα λεει η Isabelle μοιάζουν πολύ με όσα είπε ο Δημήτρης Μαυρακάκης που εργάστηκε για μια περίοδο στο γηροκομείο στα Χανιά και αποκάλυψε πολλές από τις κακές πρακτικές που εφαρμόζονταν. Κι αυτός μίλησε για την ανάγκη να αλλαξουν τα πράγματα
Είχε πει στο reportersunited ότι:
«Πιστεύω πως, αν όχι σε όλα, τα ίδια πράγματα θα συμβαίνουν σε αρκετά γηροκομεία. Οπότε ελπίζω να υπάρξει δικαιοσύνη, μήπως βάλουν κι άλλοι μυαλό ώστε να έχουμε ένα καλύτερο αύριο. Όχι για εμάς αλλά για τους παππούδες,που πρέπει να τους φροντίζουμε, να έχουν μια καλή μεταχείριση. Όχι σαν κι αυτή που είχαν εκεί».
Η στάση της Αντιπεριφέρειας Χανίων που γεννά ερωτηματικά
Πριν ολοκληρώσουμε αυτό το κείμενο θα πρέπει να πούμε δυο λόγια και για τον ρολο που έπαιξαν οι υπηρεσίες της Αντιπεριφέρειας Χανίων.
Για το συγκεκριμένο γηροκομείο είχαν υπάρξει καταγγελίες προς τις υπηρεσίες της Αντιπεριφέρειας Χανίων οι οποίες δεν εισακούστηκαν. Όχι μόνο δεν εισακούστηκαν αλλά στοχοποιήθηκαν και αυτοί που προχώρησαν στις καταγγελίες.
Σύμφωνα με έγγραφα της ίδιας της Αντιπεριφέρειας, η δομή είχε απασχολήσει και στο παρελθόν τις αρχές. Σε ελέγχους που έχουν γίνει, έχουν καταγραφεί από λειτουργία δίχως άδεια, έως πολεοδομικές ή υγειονομικές παραβάσεις, και παραβάσεις σε ζητήματα ασφαλείας (π.χ. πυροπροστασία).
Ενδεικτικό είναι ότι σε σχετική έκθεση, ύστερα από την πραγματοποίηση αυτοψίας στη δομή, καταγράφονται συνολικά 28 παραβάσεις, ανάμεσα στις οποίες η ύπαρξη τουλάχιστον μιας ή δύο κλινών παραπάνω σε κάθε δωμάτιο από ότι προβλέπεται, η μετατροπή του κοιτώνα του προσωπικού σε χώρο φιλοξενίας ηλικιωμένων και του λουτρού των ασθενών σε αποθηκευτικό χώρο, η πλήρης απουσία των προβλεπόμενων μπαρών στήριξης σε σκάλες και δωμάτια, αλλά και η κατασκευή κτιριακών υποδομών δίχως να υπάρχει σχετική άδεια.
Στις 3 Μαΐου 2010, ο νομάρχης Χανίων Γρηγόρης Αρχοντάκης αποφάσισε την διακοπή λειτουργίας της , αναφέροντας ότι «η ιδιοκτήτρια της μονάδας εξακολουθεί να μη διαμορφώνει τους χώρους σύμφωνα με τα αρχικά αρχιτεκτονικά σχέδια της άδειας οικοδομής που είχαν εγκριθεί και συνεχίζει να φιλοξενεί παράνομα ηλικιωμένα άτομα σε μη εγκεκριμένους από την αρμόδια επιτροπή χώρους, χωρίς βεβαίωση πιστοποιητικού πυροπροστασίας από την πυροσβεστική υπηρεσία, χωρίς να της έχει χορηγηθεί από τον νόμο η προβλεπόμενη άδεια και παρά τις επανειλημμένες προφορικές και έγγραφες συστάσεις μας δεν απομακρύνει τους ηλικιωμένους με τη βοήθεια των συγγενών τους».
Όπως προκύπτει από τα έγγραφα, τους μήνες που ακολούθησαν έγινε από τις αρμόδιες υπηρεσίες προσπάθεια υλοποίησης της σχετικής απόφασης.
Σε έγγραφο που στέλνει στις 28 Δεκεμβρίου 2010 η τότε Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων στον Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών, με το οποίο ζητείται η συνδρομή του εισαγγελέα για το σφράγισμα της μονάδας, διαπιστώνεται ότι η ιδιοκτήτρια «όχι μόνο δεν υλοποίησε τις υποδείξεις της αρμόδιας επιτροπής» (να απομακρύνει τους ανθρώπους που φιλοξενούνταν παράνομα, και να διαμορφώσει τους χώρους σύμφωνα με τα αρχιτεκτονικά σχέδια), αλλά «αντιθέτως αύξησε τον αριθμό των ηλικιωμένων που φιλοξενούνταν».
Στο ίδιο έγγραφο αναφέρεται πως η εντολή για εκκένωση δεν είχε καταστεί δυνατό να υλοποιηθεί, γιατί η ιδιοκτήτρια «αρνούνταν να δώσει τα στοιχεία επικοινωνίας των συγγενών».
Σημειώνεται πως από τα τέλη του 2019 η άδεια της Αγίας Σκέπης επιτρέπει την φιλοξενία 46 ατόμων, αλλά όταν στις 22 Μαρτίου 2021 πραγματοποιήθηκε έλεγχος στη δομή, βρέθηκαν να ζουν σε αυτήν 56 άνθρωποι. Πολλοί εξ αυτών βρέθηκαν κλειδωμένοι στο υπόγειο, και στο σύνολό τους επιτηρούμενοι από έναν υπάλληλο.
Στις 18 Ιουνίου 2021, η Αντιπεριφέρεια Χανίων ανακάλεσε, δίχως να αναφέρεται το γιατί στα έγγραφα που είδε το Reporters United, τις άδειες εργασίας δύο νοσηλευτών που αποτελούν βασικούς μάρτυρες κατηγορίας κατά της Αγίας Σκέπης.
Πολλά ερωτήματα δημιουργούνται και από τη στάση της Αντιπεριφέρειας Χανίων μετά την αποκάλυψη του σκανδαλου αφού είχε υποστηρίξει ψευδώς ότι το γηροκομείο δεν την είχε απασχολήσει στο παρελθόν όπως και από τη στάση του πρώην Διευθυντή Δημόσιας Υγείας κ. Δημήτρη Νικολακάκη ο οποίος πριν ένα περίπου χρόνο και όταν είχαν αρχίσει οι αποκαλύψεις είχε δηλώσει:
“Έχω να πω ότι η μονάδα αυτή μαζί με μια άλλη μονάδα των Χανίων είναι από τις καλύτερες στην Κρήτη”
Φωτογραφία: pxhere.com