Ο μεγάλος Κρητικός συγγραφέας μιλά στη Γαλλική Ραδιοφωνία για την Ελλάδα, τη γλώσσα, τη λογοτεχνία, τον μυστικισμό και τον αγώνα για την ελευθερία. Μια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη που αποκαλύπτει την ψυχή του έργου του.

Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις 6 Μαΐου 1955 στο Παρίσι, η συνέντευξη του Νίκου Καζαντζάκη στον Pierre Sipriot για τη Γαλλική Ραδιοφωνία αποτελεί ένα σπάνιο ντοκουμέντο. Ο κορυφαίος Έλληνας συγγραφέας καταθέτει με απαράμιλλο πάθος τις σκέψεις του για την Ελλάδα, την ελευθερία, τη λογοτεχνία, τη γλώσσα, την εσωτερική πάλη του ανθρώπου και τον ρόλο του συγγραφέα.

Ο Νίκος Καζαντζάκης ξεκινά με μια διαχρονική διαπίστωση:

«Η Ελλάδα ήταν πάντοτε το παιχνίδι των μεγάλων δυνάμεων. Υποφέραμε πολύ κάτω από τον βάρβαρο ζυγό των Τούρκων και υποφέρουμε ακόμα κάτω από τους υποκριτικούς ζυγούς των μεγάλων δυνάμεων». Η Ελλάδα ως μαρτυρικός λαός, λέει, έχει μια έμφυτη αίσθηση της ελευθερίας, όχι μόνο της δικής της, αλλά και κάθε λαού.

Χαρακτηριστική είναι η αφήγησή του για έναν βοσκό στην Κρήτη, που όταν άκουσε για την απειλή του Χίτλερ στη Νορβηγία, ρώτησε: «Πώς πάει η Νορβηγία, παιδί μου;» και όταν άκουσε πως «πάει καλύτερα», απάντησε: «Δόξα τω Θεώ! Δεν χρειάζομαι τίποτα αφού η Νορβηγία πάει καλύτερα». Ένας άνθρωπος που ίσως δεν ήξερε καν τι είναι η Νορβηγία, αλλά ήξερε τι σημαίνει ελευθερία.

«Το ελληνικό θαύμα δεν λέγεται ομορφιά. Λέγεται ελευθερία»

Ο Καζαντζάκης τονίζει ότι κάθε λαός έχει μια αποστολή: «Στον Έλληνα δόθηκε η αποστολή να μεταμορφώσει τη σκλαβιά σε ελευθερία». Αναφέρει ότι οι ήρωες του έργου του, όπως ο Καπετάν Μιχάλης, δεν αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο: «Ξέρουν, ή καλύτερα νιώθουν, ότι η ζωή δεν είναι το υπέρτατο αγαθό. Η ελευθερία είναι».

Δεν διστάζει να μιλήσει για τις επιθέσεις που δέχτηκε: «Όταν έγραφα ποίηση, δεν με πείραζαν. Αλλά όταν άρχισα να γράφω μυθιστορήματα που μπορούσε να τα διαβάσει ο λαός, τότε ήρθαν οι διώξεις». Κατηγορήθηκε ότι χρησιμοποιεί «κρητικές λέξεις», αλλά όπως λέει, δεν χρησιμοποίησε αποκλειστικά κρητικές εκφράσεις παρά μόνο όπου δεν έβρισκε άλλες ισοδύναμες.

Ο αγώνας της γλώσσας και η προσωπική του αποστολή

Με συγκινητική ακρίβεια περιγράφει το γλωσσικό πρόβλημα της Ελλάδας και το καθήκον του συγγραφέα: «Ο Έλληνας συγγραφέας είναι υποχρεωμένος να μαζεύει το υλικό του από τα χείλη του λαού. Έκανα πολυετείς ταξιδιωτικές έρευνες για να γράψω το δικό μου λεξικό».

Για τον ίδιο, «ο συγγραφέας δεν είναι διακοσμητής της εποχής του, αλλά αγωνιστής». Βλέπει το έργο του όχι ως αισθητική αναζήτηση αλλά ως μάχη για τη σωτηρία της ψυχής του ανθρώπου: «Η λογοτεχνία δεν είναι τσίρκο. Ο συγγραφέας σήμερα είναι σεισμογράφος. Η αποστολή του είναι να χτυπάει το καμπανάκι του κινδύνου».

Ο ήρωας, ο Άγιος, ο Χριστός

Ο Καζαντζάκης δεν πιστεύει στην «αισθητική» λογοτεχνία: «Ο ήρωάς μου δεν είναι στοχαστής, δεν είναι άγιος. Είναι αγωνιστής. Η μάχη μεταξύ καλού και κακού γίνεται μέσα του, σε κάθε στιγμή κινδυνεύει να πέσει αλλά ξανασηκώνεται».

Συγκλονιστική είναι η περιγραφή του για τον Χριστό ως πρότυπο ήρωα: «Όταν είδα τον Χριστό ως τον νικητή της βαρύτητας, έγινα ο γραμματέας αυτής της μάχης». Και για τον Άγιο Φραγκίσκο, τον χαρακτηρίζει ως «τον στρατηγό που οδηγεί τους ανθρώπους στη νίκη κατά της ύλης».

Το χρέος του συγγραφέα και η ελπίδα

«Ο συγγραφέας είναι ο αγρυπνιστής του λαού. Δεν έχει το δικαίωμα να κοιμάται». Η αποστολή του είναι να δημιουργεί ήρωες που δείχνουν το δρόμο της λύτρωσης, όχι σαν μυθικά πρότυπα, αλλά σαν αυθεντικούς ανθρώπους με σάρκα και οστά.

Η Ελλάδα, λέει, «έχει ανάγκη από ήρωες, γιατί είναι λαός που υποφέρει». Και κλείνει με την ελπίδα, *«μια σπίθα παραφροσύνης», όπως τη λέει: «Αυτή η παραφροσύνη την ονομάζω ελπίδα».

Το ηχητικό από εδώ: http://www.historical-museum.gr/webapps/kazantzakis-pages/en/life/talkforgreece.php

Όλη η συνέντευξη μεταφρασμένη: