Ιστορίες μεγαλείου της Κρητικής Αντίστασης: Μία οφειλόμενη απάντηση στο λίβελλο του Φίλντινγκ εναντίον της Κρήτης

Του Αριστομένη Ι. Συγγελάκη, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, Συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα και Μέλος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου

Αντί απάντησης στους κραυγαλέα ανυπόστατους και βαρύτατα συκοφαντικούς για τον κρητικό λαό χαρακτηρισμούς του Βρετανού πράκτορα Ζαν Φίλντινγκ[1], που έρχονται σε κάθετη αντίθεση, άλλωστε, με όσα εκθειαστικά για την Κρητική Αντίσταση λένε οι Πάτρικ Λη Φέρμορ, Στάνλει Μος, Τομ Ντανμπάμπιν κ.α., παραθέτουμε έξι μικρές ιστορίες, από τις εκατοντάδες που υπάρχουν, χαρακτηριστικές της Κρητικής Αντίστασης[2].

Φίλντινγκ: «Περίεργο ψυχολογικό φαινόμενο: τούτοι εδώ οι Πυγμαίοι της Μεσογείου, γυμνοί, υποσιτισμένοι και αγράμματοι, μ’ ένα επίπεδο ζωής χαμηλότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή φυλή, εξαιρέσει ίσως ορισμένων τμημάτων της Αλβανίας, Μακεδονίας, Βουλγαρίας και Θράκης, να γαντζώνονται τόσο απελπισμένα στη ζωή, ενώ οι Αγγλοαμερικανοί, με όλα τα διανοητικά και φυσικά χαρίσματα της γης, θα ‘ταν διατεθειμένοι να τα θυσιάσουν όλα».

Ιστορία 1^η: η αυτοθυσία των μικρών παιδιών από τη Βιάννο

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1943, ανήμερα της ανυψώσεως του Τιμίου Σταυρού, οι Γερμανοί εισέρχονται στα χωριά της Βιάννου και της Δυτικής Ιεράπετρας και προχωρούν σε μαζικές εκτελέσεις πολιτών. Μια ομάδα Γερμανών φτάνει στο Μετόχι της οικογένειας Βερβελάκη από το Κεφαλοβρύσι και βρίσκει εκεί τα τρία μικρότερα παιδιά της οικογένειας, την Ευαγγελία, 8 ετών, τη Μαρία 12 ετών και τον Στέλιο 15 ετών. Τα ρωτούν άγρια πού κρύβεται ο πατέρας τους, αλλά αυτά δεν απαντούν. Τα βασανίζουν με τις ξιφολόγχες, μα τα μικρά παιδιά δεν λυγίζουν. Αντιστέκονται με πρωτόγνωρη γενναιότητα στη ναζιστική βαρβαρότητα και βρίσκουν μαρτυρικό αλλά ηρωικό θάνατο.

Τα αδέλφια Βερβελάκη με τη γενναιότητα και το ανυπότακτο φρόνημά τους νίκησαν τον φασισμό κι έγιναν φωτεινά ορόσημα αντίστασης και αυτοθυσίας.

Φίλντινγκ: «Οι Κρητικοί δεν θα έμπαιναν στον κόπο να ρισκάρουν τη ζωή τους δίχως την κατάλληλη πληρωμή». (…) «Οι Κρητικοί καθίστανται επικίνδυνα αδιάφοροι απέναντι στη γερμανική κατοχή. Το παλιό πνεύμα αντίστασης και εξέγερσης έχει εξατμιστεί.».

Ιστορία 2^η: οι ανυπότακτες γυναίκες της Καλής Συκιάς

Τον Οκτώβρη του 1943, ο Μανόλης Μπαντουβάς, κυνηγημένος από τους Γερμανούς μετά το Ολοκαύτωμα της Βιάννου, προσπαθεί να ξεφύγει από τους διώκτες του. Μία μεγάλη επιχείρηση φυγάδευσής του οργανώνεται στην οποία, μάλιστα, συμμετέχει και ο ίδιος ο Φίλντινγκ. Όμως η ομάδα αυτή εντοπίζεται από τους Γερμανούς και στη μάχη που δίδεται στο όρος «Τσιλίβδικας» (ενδοχώρα Ρεθύμνου), στις 4 Οκτωβρίου 1943, οι αντάρτες επικρατούν κατά κράτος. Τότε ο Μπρούνο Μπρόγερ, Διοικητής του Φρουρίου Κρήτης, δίνει εντολή να καταστρέψουν για παραδειγματισμό τα κοντινά χωριά Καλή Συκιά και Καλλικράτης.

Στην περιοχή καταφτάνουν δυνάμεις του τακτικού γερμανικού στρατού καθώς και το απόσπασμα του διαβόητου σαδιστή ναζί Φριτς Σούμπερτ. Οι άντρες της Καλής Συκιάς, μην μπορώντας να φανταστούν τι θα συμβεί, σπεύδουν να κρυφτούν στο βουνό. Οι αφηνιασμένοι ναζί φτάνουν στις 6 Οκτωβρίου στο χωριό κι ανακρίνουν τις γυναίκες αλλά αυτές αρνούνται να προδώσουν τους άντρες τους. Τις απειλούν με θάνατο, τις χτυπούν αλλά αυτές δεν κάμπτονται, παραμένουν ανυπότακτες έως το τέλος. Τα ναζιστικά κτήνη ρίχνουν τελικά δώδεκα γυναίκες και έναν υπερήλικα ζωντανούς στην πυρά. Στη συνέχεια εφορμούν στον Καλλικράτη και δολοφονούν εν ψυχρώ (στις 8 και 11 Οκτωβρίου 1943) 21 άντρες και 10 γυναίκες.

Το παράδειγμα ανείπωτης γενναιότητας και αυταπάρνησης των ηρωικών γυναικών της Καλής Συκιάς και του Καλλικράτη συγκλονίζει τους δημοκράτες όπου γης.

Φίλντιγκ: «Ακόμη και η περίφημη κρητική φιλοξενία εξαφανίστηκε μπροστά στη γερμανική βία ή απειλή βίας. Οι Βρετανοί, εμού συμπεριλαμβανομένου, έχουν πάνω από μια φορά αποπεμφθεί από τις πόρτες χωρικών που ήταν είτε υπερβολικά φοβισμένοι για να μας στεγάσουν είτε υπερβολικά καχύποπτοι ότι μπορεί να ήμασταν μεταμφιεσμένοι Γερμανοί».

Ιστορία 3^η: η ατρόμητη Ανωγειανή

Μια  σημαντική  μορφή  ήταν  η  Καλλιόπη Ξυλούρη-Σκουλά, γυναίκα του Παπαγιάννη Σκουλά, πρωτεργάτη της Αντίστασης στα Ανώγεια.

Κατά την απαγωγή του Στρατηγού Κράιπε ο Πάτρικ Λη Φέρμορ προσπαθεί να ξεφύγει από τους διώκτες του. Ντυμένος με στολή Γερμανού αξιωματικού πλησιάζει το σπίτι του Παπαγιάννη Σκουλά, ο οποίος όμως λείπει. Η γυναίκα του Καλλιόπη Ξυλούρη – Σκουλά ανυποψίαστη ανοίγει την πόρτα και μόλις βλέπει μπροστά της τον Γερμανό αξιωματικό τον φτύνει στο πρόσωπο! Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ, συγκλονισμένος από την μνημειώδη αντιστασιακή πράξη της ανυπότακτης Ανωγειανής, της εξηγεί ποιος είναι, την αγκαλιάζει και τη φιλά. Ο Βρετανός μέχρι το τέλος της ζωής του μνημόνευε συνεχώς αυτό το μοναδικό παράδειγμα θάρρους και υπερηφάνειας.

Φίλντιγκ: «Όσοι Κρητικοί δεν έχουν ακόμη παραδοθεί στην απαθή κατήφεια ή στη σκυθρωπή αδιαφορία, τρέμουν από φόβο».

Ιστορία 4η: η γενναία μαθήτρια Τερψιχόρη Χρυσουλάκη-Βλάχου

Η πανέμορφη αγωνίστρια από τη Σητεία, αν και μαθήτρια ακόμη, προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στην Εθνική Αντίσταση λειτουργώντας τον ασύρματο της Μονής Τοπλού. Μετέχει ενεργά και χωρίς να φοβάται τον θάνατο στην αντιστασιακή ομάδα που έχει ως επικεφαλής τον Ηγούμενο Γεννάδιο. Συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς μαζί με αρκετούς συναγωνιστές της (Ηγούμενος  Γεννάδιος,  Μοναχός  Καλλίνικος Παπαθανασάκης,   Ελένη Μαρκετάκη,  Ιωσήφ Σακκαδάκης και Ιωάννης Ιερεμίας) και καταδικάζεται σε θάνατο. Εκτελείται στην Αγυιά Χανίων τον καλοκαίρι του 1944. Αντιμετωπίζει το θάνατο με μια αξιοθαύμαστη ψυχραιμία. Η ηρωική αυτή Ελληνίδα γράφει στον τοίχο του κελιού της «Είμαι Ι8 χρονών. Με καταδίκασαν σε θάνατο. Περιμένω από στιγμή σε στιγμή το εκτελεστικό απόσπασμα. Ζήτω η Ελλάδα. Ζήτω η Κρήτη».

Φίλντινγκ: «Οι Κρητικοί αποδείχτηκαν αυτοί που είναι πραγματικά: δειλοί, προδότες, κλεφταράδες κι απατεώνες».

Ιστορία 5^η: το ηθικό μεγαλείο του χαροκαμένου πατέρα

Στις 28 Αυγούστου 1944 στον Κακόπετρο Χανίων οι Γερμανοί δολοφόνησαν εν ψυχρώ τους τέσσερις από τους πέντε γιους της οικογένειας Δεσποτάκη. Ένα χρόνο μετά, η Επιτροπή Διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη (Καζαντζάκης, Κακριδής, Καλλιτσουνάκης, Κουτουλάκης) επισκέπτεται το σπίτι του κι ο διάλογος με τον χαροκαμένο πατέρα (όπως περιλαμβάνεται στην Έκθεση) έχει ως εξής:

«-Ήρθετε, λέει, να καταγράψετε για το αίμα που χύθηκε… έχετε κ’ επαέ να σημειώσετε κατιτίς…

-Τί;

-Τέσσερις γυιούς μου σκοτώσανε… Οι δυο τελευταίοι ήσανε δίδυμα…

Πώς σε λένε;

-Δεσποτάκη… μα επειδή είστε κουρασμένοι, περάσετε κι από το σπίτι να πάρετε ένα νερό…

Το σπίτι του ήταν εκεί δίπλα σε μιαν κατηφοριά. Μπαίνομε μέσα, τί να δούμε, ένα τραπέζι, μ’ όλα του Θεού τα καλά, και στη γωνιά μια γυναίκα μαυροφορεμένη μ’ ένα κοριτσάκι μικρό στην ποδιά της, να κάθεται να κλαίει…

–Ήντα ’ναι δά τουτανά; ήντα κλαις; Οι αθρώποι δεν ήρθανε για να τωσε χαλάσεις την καρδιά ντως. Ελευτερωθήκαμε, για όχι; Εξέχασές το; Ετσά ’ναι η λευτεριά∙ σε μας ήλαχε να δώσωμε τα παιδιά μας… άλλος τα σπίθια ντου, άλλος ήδωκε τα λιόφυτά ντου… πως σου πόμεινε μόνο η κοπελιά, εγώ θα σου κάμω κι άλλους γυιούς…

Εκεί είδα τον Καζαντζάκη να κλαίει. Μέσα στ’ αυτοκίνητο μας ήλεγε κι ήκλαιγε ακόμη, είδετε; αυτή είναι η κρητική ψυχή, την ελευτερία την έχει θρησκεία… Ένας τέτοιος λαός υποδουλώνεται ποτές;»

Ιστορία 6η: Η ηθική ανωτερότητα του Αλέξανδρου Ραπτόπουλου

Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του στις φυλακές της Αγυιάς ο πρωτεργάτης της Κρητικής Αντίστασης Αλέξανδρος Ραπτόπουλος αναδεικνύει την ηθική του ανωτερότητα. Στο τελευταίο του γράμμα, στις 3.9.1942, λίγο πριν εκτελεστεί από τους Γερμανούς, γράφει χαρακτηριστικά: «Αγαπητά μου παιδιά, Σας αφήνω τον ύστατο χαιρετισμό και την ευχή μου. Συγχωρήσετε τους εχθρούς μας. Και εστε υπερήφανοι.».

Μικρές ιστορίες, χαρακτηριστικές της αδούλωτης κρητικής ψυχής, της αδούλωτης Ελλάδας ως απάντηση στους κυνικούς της εξουσίας και τους παραχαράκτες της Ιστορίας.

Σημειώσεις:

[1] Οι παντελώς ανυπόστατες και συκοφαντικές κατηγορίες του Βρετανού πράκτορα Ζαν Φίλντινγκ εναντίον της Κρητικής Αντίστασης (ανα)δημοσιεύθηκαν στην Εφημερίδα των Συντακτών, στο φύλλο μάλιστα της 20ης Μαΐου 2017, ανήμερα της επετείου της έναρξης της Μάχης της Κρήτης (χωρίς, ωστόσο, να υιοθετούνται ως αληθείς από τον συντάκτη). Το παρόν κείμενό μας με τίτλο «Ιστορίες μεγαλείου της Κρητικής Αντίστασης» αποτελεί απάντηση στο λίβελλο του Φίλντινγκ και δημοσιεύθηκε (σε μικρότερη έκταση) στην Εφημερίδα των Συντακτών (8.6.2017).

[2] Θερμές ευχαριστίες στους Γιώργο Καλογεράκη, υπ. Διδάκτορα Ιστορίας Παν/μίου Ιωαννίνων και Γιώργο Παπαδάκη, δημοσιογράφο και ιστοριοδίφη, για τις πολύτιμες πληροφορίες, την κριτική ανάγνωση και την ενθάρρυνση που μου παρείχαν στη συγγραφή του παρόντος άρθρου.

Διαβάστε επίσης:

– Αλεξάντερ Φίλτνινγκ: Ο Άγγλος αποικιοκράτης πράκτορας στη Μάχη της Κρήτης που έλεγε τους Κρητικούς πυγμαίους της Μεσογείου, δειλούς, προδότες, κλεφταράδες κι απατεώνες