Αρθρο των Λ. Παπαδοπούλου, Α. Χατζή *
Eχουν περάσει 22 χρόνια από την ημέρα που το ολλανδικό Κοινοβούλιο εισήγαγε τον πολιτικό γάμο των ομόφυλων ζευγαριών με πλειοψηφία που ξεπέρασε το 70% των μελών των δύο σωμάτων που το αποτελούν. Από εκείνη την ημέρα μέχρι και σήμερα, άλλες 18 ευρωπαϊκές χώρες ακολούθησαν, αναγνωρίζοντάς τον: Ανδόρα, Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ιρλανδία, Ισλανδία, Ισπανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Μεγάλη Βρετανία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Σλοβενία, Σουηδία και Φινλανδία. Στην ίδια ομάδα βρίσκονται άλλες 15 χώρες (Καναδάς, ΗΠΑ, Μεξικό, Ισημερινός, Κόστα Ρίκα, Κούβα, Αργεντινή, Βραζιλία, Κολομβία, Ουρουγουάη, Χιλή, Νότια Αφρική, Ταϊβάν, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία).
Η Ελλάδα δεν ανήκει σε αυτές τις 19 χώρες της Ευρώπης, ούτε στις 34 της υφηλίου που έχουν θεσπίσει τον πολιτικό γάμο ομόφυλων ζευγαριών. Η χώρα μας αναγνώρισε τον Δεκέμβριο του 2015, με το ζόρι (κυριολεκτικά, μετά την καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην υπόθεση Βαλλιανάτος κ.ά. κατά Ελλάδας, τον Νοέμβριο του 2013), απλώς τη δυνατότητα σύναψης συμφώνου συμβίωσης μεταξύ ομοφύλων.
Η χώρα µας, δηλαδή, έχει μείνει πίσω σε ένα ζήτημα που έχει να κάνει με τις ατομικές ελευθερίες, την προσωπική αυτονομία, την ισονομία και εντέλει την ποιότητα του κράτους δικαίου. Είναι κρίμα μια χώρα που με τις μεταρρυθμίσεις του οικογενειακού δικαίου το 1983 και το 2002 βρέθηκε στην πρωτοπορία, σήμερα να είναι θεσμικός ουραγός.
Η ίση απόλαυση κάποιου θεμελιώδους δικαιώματος και η ίση μεταχείριση δεν είναι θέμα πλειοψηφιών, αλλά θεμέλιο ενός ολοκληρωμένου κράτους δικαίου.
Ενας από τους λόγους της καθυστέρησης είναι ο φόβος ότι η αναγνώριση του γάμου θα οδηγήσει, κατ’ ανάγκη για λόγους ίσης μεταχείρισης, και στο δικαίωμα κοινής γονεϊκότητας (ομογονεϊκότητας). Ο φόβος αυτός καταδικάζει τα παιδιά που ήδη μεγαλώνουν με ομόφυλους γονείς στη μη αναγνώριση του ενός πραγματικού τους γονέα από τον νόμο.
Στηρίζεται, δε, στον λανθασμένο συλλογισμό ότι το να έχει, στα μάτια του νόμου, ένα παιδί δύο γονείς είναι χειρότερο από το να έχει μόνο μία μητέρα, εάν ο δεύτερος γονιός είναι και αυτός γυναίκα, ή από το να έχει μόνον έναν πατέρα εάν ο δεύτερος γονιός είναι και αυτός άνδρας. Αλλά η διεθνής εμπειρία δεκαετιών και τα πορίσματα πλήθους ερευνών έχουν αποδείξει ότι αυτό που χρειάζονται τα παιδιά είναι αγάπη και φροντίδα, και ότι ένα ομόφυλο ζευγάρι μπορεί να προστατεύσει τα συμφέροντα των παιδιών που έχει ή θα αποκτήσει όσο και ένα παραδοσιακό, ετερόφυλο ζευγάρι. Και στις δύο περιπτώσεις, τα παιδιά θα έχουν παρόμοια κοινωνική και συναισθηματική προσαρμογή.
Το ίδιο φύλο των γονέων δεν αναπτύσσει καμία αρνητική επιρροή στην κοινωνική ανάπτυξή τους, στις δεξιότητές τους, στην ευφυΐα τους, στην αυτοπεποίθησή τους, στις επιδόσεις τους στο σχολείο ή στις ανώτατες σπουδές τους. Θα ζήσουν μια φυσιολογική ζωή αντιμετωπίζοντας παρόμοιες οικογενειακές συνθήκες με τα παιδιά των παραδοσιακών γάμων. Και, πάντως, αν τυχόν υπάρξει διακριτική μεταχείριση, αυτή δεν θα είναι μεγαλύτερη από τη σήμερα ήδη υφιστάμενη μη αναγνώριση του δεύτερου γονιού τους· θα οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες, που πρέπει με θεσμικές παρεμβάσεις και κοινωνική ενσυναίσθηση να εξαλειφθούν, όπως έγινε με τις αντίστοιχες, πριν από λίγες δεκαετίες, για τα παιδιά χωρισμένων γονιών.
Από το 2006 έως σήμερα αρθρογραφούμε στον Τύπο και υποστηρίζουμε σε επιστημονικά άρθρα μας την ανάγκη θέσπισης και στην Ελλάδα του (πολιτικού) γάμου ομοφύλων και της ομογονεϊκότητας, δηλαδή της αναγνώρισης δύο γονέων του ίδιου φύλου ενός παιδιού που αποκτήθηκε είτε με φυσικό τρόπο, είτε με ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, είτε με τεκνοθεσία από κοινού ή από τον ένα σύντροφο του τέκνου του άλλου. Μέσα στα χρόνια που πέρασαν, οι απόψεις των Ελληνίδων και των Ελλήνων άλλαξαν εντυπωσιακά.
Σύμφωνα με την ετήσια δημοσκόπηση της διαΝΕΟσις, για πρώτη φορά το 2022 η πλειοψηφία των Ελλήνων (51,7%) θεωρεί ότι πρέπει να επιτραπούν οι γάμοι ομοφύλων (έναντι 41,9%), ενώ το ποσοστό που αντιτίθεται στην τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια έχει πέσει το 2022 στο 57% αν και το 2016, σύμφωνα με δημοσκόπηση της εφημερίδας «Αυγή», το 85% των συμπολιτών μας το έβλεπε αρνητικά.
Εξάλλου, η ίση απόλαυση κάποιου θεμελιώδους δικαιώματος και η ίση μεταχείριση δεν είναι θέμα πλειοψηφιών αλλά θεμέλιο ενός ολοκληρωμένου κράτους δικαίου.
Η κοινωνία έχει κάνει γοργά βήματα και έχει ξεπεράσει το πολιτικό σύστημα, που πλέον δεν έχει καμία δικαιολογία να κρατάει τη χώρα πίσω, αντί να την ωθεί προς τα εμπρός. Ενώ είναι βέβαιο πως αυτό το δικαίωμα θα αναγνωριστεί αργά ή γρήγορα, κάθε μέρα που περνάει έχει αβάσταχτο κόστος για χιλιάδες συμπολίτες μας που παραμένουν δεύτερης κατηγορίας.
* Η κ. Λίνα Παπαδοπούλου είναι καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ο κ. Αριστείδης Χατζής είναι καθηγητής Θεωρίας Δικαίου και Θεσμών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.