«O καθένας μπορεί μέσα από το περίσσευμά του να βοηθήσει κάποιον άλλον που έχει ανάγκη. Είναι ένας τρόπος να αναδειχθούν οι αξίες της αλληλεγγύης, της αλληλοϋποστήριξης και του αλληλοσεβασμού. Για εμένα, αυτά είναι ενδείξεις παιδείας και πολιτισμού σε μια κοινωνία. Τίποτα δεν είναι αυτονόητο». Κάπως έτσι ξεκίνησε η συζήτηση με τον Θανάση Βράτιμο, υπεύθυνο ανάπτυξης του GIVMED.

Γνωριστήκαμε πριν λίγους μήνες μέσω του προγράμματος «Ανοίγοντας την Πρόσβαση στην Υγεία και το Φάρμακο για Όλους» στο οποίο συμμετέχουμε (TPP) ως εταίροι μαζί με το GIVMED και τους Γιατρούς του Κόσμου. Η ιδέα του κοινωνικού φαρμακείου είναι εξάλλου απόλυτα συναφής με τον στόχο του έργου μας, αλλά και με την πραγματικότητα της χώρας μας. Σκοπός του έργου είναι να συνηγορήσει για την πρόσβαση του συνόλου των πολιτών και ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων (π.χ. ηλικιωμένων, προσφύγων, ανέργων, χρόνιων και ψυχιατρικών ασθενών) σε ποιοτικές δωρεάν υπηρεσίες υγείας και σε κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Η πρόσβαση στο σύστημα Υγείας και εν προκειμένω στο φάρμακο χαρακτηρίζεται από ανισότητες, τις οποίες έχει σκοπό το έργο μας να φανερώσει και να καταδείξει. Στην αντίπερα όχθη των ανισοτήτων, συναντά κανείς την αλληλεγγύη και το άπλωμα του χεριού.

Το GIVMED είναι μία μη κερδοσκοπική οργάνωση που εξασφαλίζει την πρόσβαση κοινωνικά ευπαθών ομάδων σε φάρμακα (ηλικιωμένους, παιδιά, άπορους, πρόσφυγες, ψυχικά ασθενείς). Ιδρύθηκε τον Μάρτιο 2016 και συνεργάζεται με περίπου 65 κοινωνικά φαρμακεία, από τα περίπου 110 που υπάρχουν συνολικά στην Ελλάδα. Επίσης συνεργάζεται με άλλους 60 κοινωφελείς φορείς (π.χ. μη κερδοσκοπικά γηροκομεία, δομές για παιδιά, για πρόσφυγες, για ψυχικά ασθενείς και άλλες ΜΚΟ) και έχει προσφέρει φάρμακα και άλλα προϊόντα υγείας συνολικής αξίας 2.400.000 ευρώ.

«Για το GIVMED η δωρεά μη χρησιμοποιημένων φαρμάκων αποτελεί πράξη μεγάλης σημασίας για την κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον. Το ζήτημα παραμένει επίκαιρο, καθώς μεγάλες ποσότητες φαρμάκων που έχουν συνταγογραφηθεί παραμένουν αχρησιμοποίητες, ενώ στην Ελλάδα, κάθε χρόνο, περίπου 34 εκατομμύρια συσκευασίες φαρμάκων λήγουν και καταλήγουν στα σκουπίδια» δηλώνει ο Θ. Βράτιμος, μιλώντας στο TPP.

H ενασχόληση του Θ. Βράτιμου με τα κοινωνικά φαρμακεία ξεκίνησε μέσω του GIVMED. Τα κοινωνικά φαρμακεία ενημερώνουν την οργάνωση για τις ανάγκες και το περίσσευμα που έχουν σε φάρμακα και με βάση αυτά, οι άνθρωποι της οργάνωσης φροντίζουν κάθε φάρμακο να φτάσει ακριβώς εκεί που υπάρχει ανάγκη. «Όλα τα κοινωνικά φαρμακεία έχουν έναν φαρμακοποιό ο οποίος είναι υπεύθυνος να παραλαμβάνει τα φάρμακα, να ελέγχει ότι είναι σε καλή κατάσταση, ώστε να δοθούν προς χρήση. Επίσης ο φαρμακοποιός σε συνεργασία με τον κοινωνικό λειτουργό κάνουν τις εγγραφές των ανθρώπων που μπορούν να πάρουν φάρμακα. Υπάρχουν κάποια κριτήρια, πχ οικονομικά, και το κοινωνικό φαρμακείο είναι υπεύθυνο να ελέγξει τη συνταγή του ασθενή και να δώσει το φάρμακο που έχει ανάγκη» τονίζει  ο Θ. Βράτιμος και προσθέτει: «Υπάρχει περίοδος εγγραφής και φυσικά μπορεί και να ανανεώνεται σε κάποια φαρμακεία.

Ο τρόπος λειτουργίας των κοινωνικών φαρμακείων διαφέρει ανά φαρμακείο κι αυτό επειδή δεν υπάρχει ένας κοινός κανονισμός λειτουργίας. «Τα τελευταία πέντε χρόνια έχω δει και διαφορετικά κοινωνικά φαρμακεία στον τρόπο που δουλεύουν. Αναλόγως αν λειτουργούν στο πλαίσιο συγχρηματοδοτούμενων πράξεων ΕΣΠΑ με δήμους, κάποιας ΜΚΟ ή κάποιας άτυπης ομάδας» εξηγεί. Αν και συχνά υπάρχουν δυσκολίες με τα διάφορα έγγραφα που απαιτούνται κατά τις διαδικασίες συντονισμού.

Δημόσια υγεία, οικονομία και περιβάλλον

Η δωρεά φαρμάκων βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ευάλωτων αυτών ατόμων, καθώς συχνά η απαραίτητη φαρμακευτική αγωγή έχει πολύ υψηλό κόστος για εκείνους και δεν μπορεί να καλυφθεί χωρίς να παραμεριστεί η κάλυψη άλλων βασικών αναγκών. «Στο GIVMED δωρίζουμε περίπου 5.000 κουτιά κάθε μηνά. Από αυτά το 20% είναι δωρεές από ιδιώτες, το 50% δωρεές μεταξύ των κοινωνικών φαρμακείων και 30% από φαρμακευτικές εταιρείες. Συνεργαζόμαστε με περίπου 25 φαρμακευτικές εταιρείες» τονίζει ο Θανάσης Βράτιμος. Όπως επισημαίνει, οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν μεγάλη διάθεση να υποστηρίξουν τα κοινωνικά φαρμακεία, κάτι που φαίνεται και σε παγκόσμιο επίπεδο. «Γνωρίζω τουλάχιστον δύο ενώσεις φαρμακοβιομηχανιών σε Αγγλία και Ιταλία που στέλνουν φάρμακα σε άλλες χώρες » προσθέτει.

Όσο για τους ανθρώπους που είναι στον δρόμο (άστεγοι, άποροι, τοξικοεξαρτημένοι), υπάρχει επίσης πρόβλεψη ώστε να ενημερώνονται και να παραλαμβάνουν τα φάρμακά τους από κοινωνικά φαρμακεία. «Το GIVMED τους διευκολύνει μέσα από μια εφαρμογή που λέγεται MEDforU και μπορεί ένας άνθρωπος να ψάξει το φάρμακο που χρειάζεται και να δει σε ποιο κοινωνικό φαρμακείο υπάρχει διαθέσιμο και τι έγγραφα χρειάζονται για να το παραλάβει δωρεάν. Αυτή η εφαρμογή είναι διαθέσιμη σε 5 γλώσσες: αραβικά, φαρσί, γαλλικά, αγγλικά και ελληνικά με στόχο να υποστηρίξουμε και να ενδυναμώσουμε και τον προσφυγικό πληθυσμό» εξηγεί ο ίδιος.

Ένα σημαντικό θέμα που θίγει ο Θ. Βράτιμος στη συζήτηση είναι η προστασία του περιβάλλοντος. Τεράστιες ποσότητες φαρμάκων απορρίπτονται στους νιπτήρες, τις τουαλέτες και τα σκουπίδια ή αποτεφρώνονται ακατάλληλα κάθε μέρα, προκαλώντας την ανησυχία των Αρχών Περιβαλλοντικής Προστασίας για τους υγειονομικούς κινδύνους και τις επιπτώσεις στα οικοσυστήματα.«Τα κοινωνικά φαρμακεία  αξιοποιούν ένα μεγάλο μέρος φαρμάκων που θα πετάγονταν στα σκουπίδια και αυτό θα οδηγούσε σε τεράστια ρύπανση του περιβάλλοντος. Όλη αυτή η λογική της αναδιανομής έχει αντίκτυπο πέρα από το περιβάλλον και στην οικονομία» εξηγεί και πάει τη σκέψη του ένα βήμα παραπέρα.

Η δωρεά φαρμάκων μπορεί να προσφέρει σημαντική εξοικονόμηση στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, μειώνοντας σημαντικά δαπάνες που μπορούν να αποφευχθούν, ελαχιστοποιώντας την ποσότητα των αχρησιμοποίητων φαρμάκων, καθώς ο ασθενής θα παίρνει το περίσσευμα και όχι ένα νέο φάρμακο που θα πλήρωνε ξανά ο ΕΟΠΥΥ. «Αυτά τα φάρμακα έχουν πληρωθεί από το κράτος, έχουν αποζημιωθεί από τον ΕΟΠΥΥ οι εταιρείες, ώστε να κυκλοφορήσουν τα φάρμακα και να αγοραστούν. Άρα είναι σημαντικό να δούμε τη συνεισφορά των φαρμακείων σε επίπεδο υγείας, οικονομίας αλλά και περιβάλλοντος» υπογραμμίζει.

Η συμβολή των κοινωνικών φαρμακείων στα χρόνια της κρίσης

Οι πολιτικές λιτότητας στα χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα, έθεσαν σε κίνδυνο το δικαίωμα των πολιτών στην υγεία. Η Διεθνής Αμνηστία πήρε την πρωτοβουλία να διερευνήσει εις βάθος το συγκεκριμένο θέμα. Σε αυτό το πλαίσιο, έγινε η συνεργασία με το GIVMED, ώστε να αναδειχθεί ο ρόλος των κοινωνικών φαρμακείων κατά την περίοδο της κρίσης, μέσα από συγκεκριμένη ποιοτική έρευνα που διεξήχθη την περίοδο 5/9/2019-3/10/2019 μέσω ηλεκτρονικών ερωτηματολογίων. Στην έρευνα συμμετείχαν 20 κοινωνικά φαρμακεία (13 εκ των οποίων λειτουργούν στην Αττική). Στο σύνολό τους, τα κοινωνικά φαρμακεία που συμμετείχαν στην έρευνα, μηνιαία εξυπηρετούν 2.752 μοναδικούς ασθενείς καλύπτοντας 68,5% των αιτημάτων τους σε φάρμακα. Από τα συνολικά αιτήματα που δέχονται το 30% αφορά ιατροφαρμακευτικό και υγειονομικό υλικό. Ο κάθε ασθενής επισκέπτεται το κοινωνικό φαρμακείο 2,5 φορές κατά μέσο όρο το μήνα.

Οι ασθενείς ανήκουν στις ακόλουθες ευάλωτες κοινωνικά ομάδες: ηλικιωμένοι και χαμηλοσυνταξιούχοι, άνεργοι, ανασφάλιστοι, άτομα με αναπηρία, άτομα με πρόσβαση σε φροντίδα ψυχικής υγείας, άνθρωποι με συγκεκριμένες ασθένειες (π.χ. διαβητικοί), χαμηλόμισθοι.

Κατά τη διάρκεια της κρίσης, ως αποτέλεσμα της λιτότητας, στον τομέα της υγείας παρατηρήθηκαν τα εξής:

    • Η ασφαλιστική τιμή (ή τιμή αναφοράς) από το κράτος είναι μικρότερη από την λιανική τιμή φαρμάκου σε πολλά φάρμακα.
    • Οι αυξήσεις στις τιμές των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων.
    • Τα διαφορετικά ποσοστά συμμετοχής στο κόστος φαρμάκων για τον ίδιο ασθενή.
    • Η διακοπή της χορήγησης κάποιων κατηγοριών φαρμάκων από τα νοσοκομεία στους ανασφάλιστους.
    • Η πολιτική υπέρ γενόσημων φαρμάκων περιλαμβάνει μεγαλύτερη επιβάρυνση για πρωτότυπα, τα οποία κάποιοι γιατροί συνεχίζουν να συνυπογραφούν.
    • Η διακοπή χορήγησης ΑΜΚΑ σε αιτούντες άσυλο.
    • Οι μειώσεις στο εισόδημα ανθρώπων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες (μείωση συντάξεων και επιδομάτων).
    • Η κατάργηση του ΕΚΑΣ.

Οι δυσμενείς οικονομικές αποφάσεις, οδήγησαν ανθρώπους να ψάχνουν τρόπους να εξοικονομήσουν χρήματα ακόμη και για θέματα υγείας. «Τα κοινωνικά φαρμακεία αναδείχθηκαν στα χρόνια της κρίσης» επισημαίνει ο Θ. Βράτιμος, τονίζοντας πως « είναι μια δομή αλληλεγγύης που αναπτύχθηκε στην Ελλάδα λόγω της κρίσης, αλλά σε πολλές χώρες στην Ευρώπη υπάρχει περιθώριο να αναπτυχθούν δεδομένου των κοινωνικών ανισοτήτων που δυστυχώς υπάρχουν. Στην Ελλάδα βεβαία υπήρχαν και πριν το 2010».

«Βλέπουμε να υπάρχει μια αύξηση στις δωρεές, ο κόσμος έχει διάθεση να υποστηρίξει, ειδικά όταν γίνονται και καμπάνιες ευαισθητοποίησης και αναδεικνύεται το θέμα. Το περίσσευμα που έχει κάποιος το όποιο μάλλον θα έληγε ή θα πήγαινε για πέταμα, κάποιος άλλος το έχει ανάγκη. Είναι ένας πολύ εύκολος τρόπος ο καθένας να βοηθήσει» τονίζει.

Ένα σύστημα Υγείας όχι για όλους

Στην Ελλάδα, από τότε που ξεκίνησε η κρίση μέχρι το 2016, πάνω από 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι ήταν ανασφάλιστοι και δεν είχαν πρόσβαση στο ΕΣΥ. Το 2016 η κυβέρνηση ψήφισε το νόμο 4368/2016, ο οποίος διασφάλισε την καθολική πρόσβαση στην υγεία για ανθρώπους που ήταν ανασφάλιστοι και αναφέρονταν ως «κοινωνικά ευπαθείς ομάδες».

Πολλοί ωφελούμενοι κοινωνικών φαρμακείων, που άνηκαν σε αυτές τις ομάδες, συνέχισαν να αναζητούν τα φάρμακά τους στα κοινωνικά φαρμακεία για μια σειρά από λόγους, όπως αποτυπώνονται από τις απαντήσεις των συμμετεχόντων κοινωνικών φαρμακείων:

  • Υπάρχουν φάρμακα, στα οποία δεν υπάρχει γενόσημο ούτε αποζημιώνονται πλήρως από τον ασφαλιστικό φορέα, με αποτέλεσμα ο ασθενής να πρέπει να πληρώσει συμμετοχή.
  • Σε πολλές περιπτώσεις, προκύπτει κόστος εκτέλεσης για κάθε συνταγή αξίας 1 ευρώ, που για κάποιους είναι απαγορευτικό.
  • Στην συνταγή, περιλαμβάνονται ταυτόχρονα φάρμακα με 25% συμμετοχή.
  • Η έκδοση ηλεκτρονικής συνταγής στους ανασφάλιστους στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και σε δημόσια νοσοκομεία, γίνεται κατόπιν ραντεβού τα οποία καθυστερούν χρονικά ή και ακυρώνονται.
  • Τα νοσοκομεία δεν εξυπηρετούν πάντα τους ασθενείς (λόγω ελλείψεων σε φάρμακα ή φόρτου εργασίας).
  • Ασθενείς δεν είναι πλήρως ενημερωμένοι για το τι δικαιούνται δωρεάν.
  • Ασθενείς χρειάζονται και φάρμακα ή υγειονομικό υλικό το οποίο δεν συνταγογραφείται και δεν αποζημιώνεται από τον ΕΟΠΥΥ. Είναι πιο πρακτικό να τα αναζητούν όλα μαζί αρχικά στα κοινωνικά φαρμακεία.

«Δεδομένου ότι τα περισσότερα κοινωνικά φαρμακεία λειτουργούν μέσα από δήμους και οι δήμοι έχουν πάρει χρηματοδότηση μέσω ΕΣΠΑ και υπουργείου εργασίας, υπάρχει σημαντική υποστήριξη, στο θέμα της χρηματοδότησης. Το υπουργείο υγείας ακόμη δεν έχει θεσμοθετήσει τον τρόπο λειτουργίας των φαρμακείων και σε επαφές που έχουμε κάνει με θεσμικούς φορείς βλέπουμε ότι υπάρχει κατανόηση, αν και οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν τι κάνουν τα κοινωνικά φαρμακεία και αυτό είναι μια μεγάλη πρόκληση, να γίνει δηλαδή αντιληπτός ο κοινωνικός αντίκτυπος που έχουν. Ευελπιστώ ότι θα υπάρχει και μεγαλύτερη υποστήριξη από το κράτος» σημειώνει ο Θ. Βράτιμος.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει, μόνο στην Αμερική, εδώ και 40 χρόνια υπάρχουν προγράμματα δωρεάς και επαναχρησιμοποίησης φαρμακευτικών προϊόντων με σκοπό την κάλυψη των αναγκών σε φάρμακα καθώς και για λόγους περιβαλλοντικής πρόνοιας. Σύμφωνα με στοιχεία του GIVMED, 38 πολιτείες ρυθμίζουν τη δωρεά και την επαναχρησιμοποίηση φαρμάκων ενώ, σε 13 επιτρέπεται η δωρεά και η αναδιανομή συνταγογραφούμενων φαρμάκων που σχετίζονται με τον καρκίνο. Μάλιστα η Iowa, το Wyoming και η Oklahoma φαίνεται να έχουν από τα πιο επιτυχημένα προγράμματα επαναχρησιμοποίησης φαρμάκων.

Η συμβολή των  κοινωνικών φαρμακείων κατά τη διάρκεια της πανδημίας

Η πρωτόγνωρη κατάσταση που βιώνει η χώρα με την πανδημία του κορονοϊού , ανέδειξε σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό την ανάγκη υποστήριξης των πιο ευάλωτων της κοινωνίας. Τα κοινωνικά φαρμακεία προσάρμοσαν τη λειτουργία τους με στόχο τη διασφάλιση της ατομικής και δημόσιας υγείας. Το GIVMED σε συνεργασία με τη Διεθνή Αμνηστία, στο πλαίσιο της έρευνας που έγινε τον Σεπτέμβριο του 2019 για τον ρόλο των κοινωνικών φαρμακείων κατά την περίοδο της κρίσης  πραγματοποίησε την ακόλουθη συμπληρωματική έρευνα, με στόχο να ερευνήσει τον τρόπο λειτουργίας των κοινωνικών φαρμακείων κατά την διάρκεια της πανδημίας.

Η ποιοτική έρευνα διεξήχθη την περίοδο 14/4/2020-24/4/2020 μέσω ηλεκτρονικών ερωτηματολογίων. Στην έρευνα συμμετείχαν 20 κοινωνικά φαρμακεία (12 εκ των οποίων λειτουργούν στην Αττική και 3 στην Θεσσαλονίκη). Η έρευνα έδειξε ότι τα κοινωνικά φαρμακεία λαμβάνουν περισσότερα αιτήματα/παρέχουν διευρυμένες υπηρεσίες κατά την διάρκεια της πανδημίας για μια σειρά από λόγους:

  • 70% των κοινωνικών φαρμακείων απάντησε ότι οι ωφελούμενοι τους είχαν επιπλέον ανάγκες λόγω της πανδημίας συμπεριλαμβανομένου υγειονομικού υλικού για προφύλαξη από τον Covid-19 όπως μάσκες  και αντισηπτικά.
  • Αυξημένη ζήτηση σε ταινίες σακχάρου λόγω της δυσκολίας συνταγογράφησης από γιατρούς και προμήθειάς τους από νοσοκομεία.
  • Πολλοί ασθενείς δίστασαν να επισκεφτούν τους γιατρούς τους, ιδιαίτερα στα νοσοκομεία.
  • Ασθενείς δεν μπορούν να γράψουν τα φάρμακα τους στο ΙΚΑ ή δε βρίσκουν ιδιώτη γιατρό ή δεν ξέρουν να χρησιμοποιήσουν την άυλη συνταγογράφηση.
  • Ωφελούμενοι αναζητούν ψυχοκοινωνική υποστήριξη, λόγω των επιπτώσεων του εγκλεισμού, στους κοινωνικούς λειτουργούς των κοινωνικών φαρμακείων.
  • Υποστήριξη σε ωφελούμενους του προγράμματος “Βοήθεια Στο Σπίτι” που χρήζουν δωρεάν φαρμακευτικής κάλυψης (ΦΕΚ 55/τ.Α/11-3-2020) ακόμα και αν δεν ήταν εγγεγραμμένοι στο Κοινωνικό Φαρμακείο.
  • Περίπου 60% των κοινωνικών φαρμακείων απάντησαν ότι ενέγραψαν νέους ωφελούμενους/ες κατά τη διάρκεια της πανδημίας και 25% ότι εξυπηρέτησαν έκτακτα περιστατικά.
  • Κάποια από τα κοινωνικά φαρμακεία ανέφεραν μείωση στις δωρεές φαρμάκων που δέχονται από πολίτες λόγω του περιορισμού μετακίνησης, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να καλύψουν σταθερές ανάγκες που έχουν οι ωφελούμενοί τους.
  • Το 90%  των κοινωνικών φαρμακείων απάντησε ότι  προμηθεύτηκε το απαραίτητο υγειονομικό υλικό για την προστασία του προσωπικού του
  • Χορηγία περιορισμένων ποσοτήτων από το Δήμο στο πλαίσιο του οποίου λειτουργούν.
  • Τα κοινωνικά φαρμακεία στηρίζουν περίπου 30.000 ανθρώπους σε σταθερή βάση

Σχεδόν 1.900.000 άνθρωποι στην Ελλάδα ζουν σήμερα κάτω από το όριο της φτώχειας, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες να καλύψουν βασικές ανάγκες, όπως την πρόσβαση σε φάρμακα που χρειάζονται. Το γενικότερο ρυθμιστικό πλαίσιο που αφορά τη δωρεά φαρμάκων από φυσικά πρόσωπα και νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου δεν εξειδικεύεται νομοθετικά. «H γενική μου αίσθηση για τα κοινωνικά φαρμακεία είναι ότι επιτελούν ένα πολύ σημαντικό έργο. Τα κοινωνικά φαρμακεία στηρίζουν περίπου 30.000 ανθρώπους σε σταθερή βάση και πραγματικά έχουμε συμβάλει στην υποστήριξη ανθρώπων που δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση στα φάρμακα τους. Mε αυτόν τον τρόπο συμβάλλουμε στη διασφάλιση της δημόσιας υγείας. Μιλάμε για ανθρώπους που πρέπει να διαλέξουν αν θα αγοράσουν φάρμακα ή το φαγητό τους ή αν θα κοιμηθούν κάτω από μια στέγη. Tα κοινωνικά φαρμακεία καλύπτουν μια βασική τους ανάγκη» καταλήγει ο ίδιος.

Το ζήτημα της πρόσβασης στο φάρμακο αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα τόσο του GIVMED όσο και του διεθνούς δικτύου των Γιατρών του Κόσμου συνολικά. Στο πλαίσιο αυτό, υλοποιείται το έργο «Ανοίγοντας την Πρόσβαση στην Υγεία και το Φάρμακο για Όλους» στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορείς διαχείρισης το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow και εταίρους τους ΓΙΑΤΡΟΥΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, το GIVMED και το The Press Project. Το πρόγραμμα Active citizens fund χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.