Στην επανεξέταση του σχεδίου νόμου για τα μεταπτυχιακά και τα διδακτορικά επιμένουν οι πρυτάνεις σε ψήφισμα που εξέδωσαν ομόφωνα μετά την έκτακτη σύνοδο που πραγματοποίησαν στην Αθήνα.
Η Σύνοδος των Πρυτάνεων επισημαίνει ότι το σχέδιο νόμου «περιορίζει το συνταγματικά κατοχυρωμένο αυτοδιοίκητο των Πανεπιστημίων, ρυθμίζοντας θέματα που θα έπρεπε να αποτελούν αντικείμενο του Εσωτερικού Κανονισμού και των θεσμικών Οργάνων των Πανεπιστημίων», ενώ «δεν λαμβάνει υπόψη του το υπάρχον τοπίο της μεταπτυχιακής εκπαίδευσης, το οποίο έχει προκύψει με βάση την επιστημονική ιδιαιτερότητα και την ακαδημαϊκή ιστορία κάθε Ιδρύματος και περιλαμβάνει πολλά αξιόλογα και διεθνώς αναγνωρισμένα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών».
Παράλληλα τονίζει ότι «αναμένεται να προκαλέσει την αδυναμία λειτουργίας αξιόλογων Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ), αυξάνοντας τις ροές φοιτητών και νέων επιστημόνων στο εξωτερικό, συρρικνώνοντας τον δημόσιο εκπαιδευτικό χώρο».
H κατάσταση
Ποια είναι όμως η πραγματικότητα των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) στη χώρα μας; Συνολικά στην Ελλάδα λειτουργούν 735 ΠΜΣ, από τα οποία 627 σε Πανεπιστήμια και 108 σε ΤΕΙ.
Το σύνολο των ΠΜΣ στα ΤΕΙ έχουν δίδακτρα, ενώ στα Πανεπιστήμια υπάρχουν 211 ΠΜΣ χωρίς δίδακτρα και 416 με δίδακτρα (εκ των οποίων 29 στο ΕΑΠ και 21 στο Διεθνές Πανεπιστήμιο). Οι παραπάνω αριθμοί δεν περιλαμβάνουν το σύνολο των ΠΜΣ που προσφέρουν εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
Στον Πίνακα 1 τα Ιδρύματα έχουν καταταχθεί (ξεχωριστά ανά Πανεπιστήμια και ΤΕΙ) με βάση το ποσοστό των ΠΜΣ που υφίστανται σύμφωνα με τα ΦΕΚ και έχουν δίδακτρα, προς τον συνολικό αριθμό ΠΜΣ που κάθε Ιδρυμα διοργανώνει. Παρατηρώντας τον Πίνακα 1 φαίνεται ότι σε 10 από τα 22 Πανεπιστήμια το ποσοστό ΠΜΣ με δίδακτρα είναι πάνω από 90% των προσφερομένων και σε 14 από τα 22 είναι από 70% και πάνω.
Από αυτά, 7 Πανεπιστήμια δεν προσφέρουν κανένα ΠΜΣ χωρίς δίδακτρα. Ο μέσος όρος του λόγου ΠΜΣ με δίδακτρα προς συνολικώς προσφερόμενα είναι 66% αν ληφθούν υπόψη μόνο τα Πανεπιστήμια και 71% αν ληφθούν υπόψη και τα ΤΕΙ. Για όσα ΠΜΣ υπήρχαν προσβάσιμα στοιχεία για τα δίδακτρά τους, αυτά κυμαίνονταν από 300 ώς 15.000€ (πίν.2).
Είναι πλέον ορατό διά γυμνού οφθαλμού ότι ένα νέο τοπίο έχει συγκροτηθεί στηνTριτοβάθμια Eκπαίδευση, μια νέα οροφή, που η μαζικότητα των «στηριγμάτων» της και το γεωγραφικό άπλωμά της οικοδομεί σταθερά έναν δεύτερο κύκλο σπουδών. Πάνω από τον πρώτο κύκλο έχει ήδη συγκροτηθεί (και δυναμώνει με ταχύτητα) ο δεύτερος κύκλος σπουδών, που δεν είναι άλλος από τον «γαλαξία» των μεταπτυχιακών προγραμμάτων με δίδακτρα.Ουσιαστικά έχουν καθιερωθεί δύο Πανεπιστήμια. Ενα προπτυχιακό και ένα Πανεπιστήμιο… μεταπτυχιακών προγραμμάτων.
Εδώ και αρκετά χρόνια σε πολλά πανεπιστημιακά τμήματα για να φτιαχτεί μεταπτυχιακό πρόγραμμα, αφαιρέθηκαν μαθήματα από τον προπτυχιακό κύκλο (δηλαδή μαθήματα που παλιότερα οι φοιτητές διδάσκονταν πριν από το πτυχίο τους) και μεταφέρθηκαν στο μεταπτυχιακό!
Σε άλλες περιπτώσεις πάλι αντιγράφτηκαν μαθήματα του προπτυχιακού κύκλου, για να διδάσκονται στο μεταπτυχιακό με περισσότερες λεπτομέρειες και διαφορετικά συγγράμματα απ’ ό,τι πριν από το πτυχίο.
Να το πούμε καθαρά: υπάρχει ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, το οποίο είναι η αφαίρεση ενός σημαντικού μέρους της γνώσης που θα έπρεπε να αποκτιέται προπτυχιακά και της ένταξής της στα μεταπτυχιακά.
Και είναι βέβαια θλιβερή η διαπίστωση ότι πολλά από τα μεταπτυχιακά προγράμματα προσφέρουν μαθήματα τα οποία όχι μόνο υπάρχουν στο κανονικό πρόγραμμα των σπουδών, αλλά μερικές φορές κατά τη μετάλλαξή τους σε μεταπτυχιακά «ελαφραίνουν» και το επιστημονικό τους υπόβαθρο, ενώ σε πολλές περιπτώσεις επιλέγεται συχνά η εύκολη αλλά αντιεπιστημονική λύση της ατελούς συρραφής ρηχών γνώσεων, ευρέος και αδιαβάθμητου φάσματος!
Αυτή η μοιρολατρική αποδοχή της άδικης υποβάθμισης των πανεπιστημιακών σπουδών δημιούργησε μια «ελληνική τεταρτοβάθμια εκπαίδευση» με δυσανάλογη για τις πραγματικές ανάγκες της χώρας έκταση και συνακόλουθο υπέρογκο κόστος σε χρόνο και χρήμα για τους Ελληνες πτυχιούχους.
Είναι φανερό ότι αν το κόστος του εισιτηρίου για την είσοδο στον κόσμο της ειδίκευσης και επανειδίκευσης συνεχίσει να μετακυλίεται στην ευθύνη του εκπαιδευόμενου, ουσιαστικά δημιουργεί μια νέα κάθετη τομή διάκρισης ανάμεσα σε εκείνους που έχουν και σε εκείνους που δεν έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν.
Από την άλλη η έρευνα της αρμόδιας επιτροπής του υπουργείου Παιδείας για τον χάρτη των μεταπτυχιακών σπουδών στην Ελλάδα αναδεικνύει μια αθέατη σε πολλούς πραγματικότητα: για παράδειγμα, σε αρκετά τμήματα ΤΕΙ λειτουργεί πλήθος μεταπτυχιακών προγραμμάτων με δυσανάλογα χαμηλό αριθμό καθηγητών.
Χαρακτηριστικές περιπτώσεις αφορούν το ΤΕΙ Πειραιά, όπου σε ένα Τμήμα λειτουργούν 5 μεταπτυχιακά με μόλις 18 καθηγητές, αλλά και δύο Τμήματα σε επαρχιακό ΤΕΙ όπου με μόλις 6 καθηγητές λειτουργούν δύο μεταπτυχιακά προγράμματα.
Σε κάποιες περιπτώσεις συνάπτονται «πελατειακές» εξωτερικές συνεργασίες για την πραγματοποίηση των μαθημάτων – που έχουν να κάνουν και με τη μοιρασιά στα δίδακτρα.
Την ίδια ώρα «υπερφυσικά» δίδακτρα «απολαμβάνουν» ορισμένα μεταπτυχιακά προγράμματα σε διάφορα Πανεπιστήμια.
Για «λίγους και εκλεκτούς» είναι τα μεταπτυχιακά σε Τμήμα του Πολυτεχνείου Κρήτης που φτάνουν έως και τις 15.000 ευρώ, στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθήνας (έως και 12.000 ευρώ) αλλά και στο Πανεπιστήμιο Πάτρας, στα Οικονομικά και τη Διοίκηση Επιχειρήσεων κάποιων ΤΕΙ, στο Πανεπιστήμιο Πειραιά κ.α.
Οσον αφορά το ποσοστό αμοιβών προσωπικού προς τον συνολικό προϋπολογισμό λειτουργικών εξόδων του ΠΜΣ, η πλειονότητα των ΠΜΣ έχει ποσοστό ίσο ή άνω του 60%.
Είναι εντυπωσιακό ότι από τα 25 ΠΜΣ που έχουν ποσοστό μεγαλύτερο ή ίσο του 90% τα 23 αφορούν τα ΤΕΙ και από τα 87 ΠΜΣ που έχουν ποσοστό μεγαλύτερο ή ίσο του 80% τα 55 αφορούν τα ΤΕΙ. Τα ΤΕΙ δηλαδή, ενώ όσον αφορά τους προϋπολογισμούς αλλά και τα δίδακτρα βρίσκονται περίπου στο ενδιάμεσο των ακραίων (κατώτατων και ανώτατων) τιμών, παρουσιάζουν πολύ υψηλό ποσοστό αμοιβών προσωπικού.
Αν το ποσοστό αυτό υπολογιστεί συνολικά ανά Ιδρυμα, τότε τα 12 Ιδρύματα με το μεγαλύτερο ποσοστό ανήκουν στα ΤΕΙ.