Γράφει η Κορίννα Μηλιαράκη | Τις τελευταίες δεκαετίες γίναμε μάρτυρες ενός μοντέλου ανάπτυξης – αυτό του μαζικού τουρισμού, που άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια του στο φυσικό τοπίο, στο δομημένο περιβάλλον αλλά ακόμη χειρότερα, στις συνειδήσεις των ανθρώπων και στον τρόπο ζωής τους.
Οι Έλληνες που έγιναν γνωστοί για τους νικηφόρους αγώνες ενάντια στην σκλαβιά του εκάστοτε κατακτητή, δεν μπόρεσαν να αντισταθούν στη λογική του κέρδους. Και μάλιστα ποιου κέρδους; Του κέρδους του απατηλού. Του κέρδους που σου δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι θα κρατήσει αιώνια επειδή είναι πολύ ξαφνικό. Η ανάπτυξη, όπως τη μάθαμε είναι απόλυτα συνδεδεμένη με αριθμούς διανυκτερεύσεων, κλινών, κρατήσεων, απορροφήσεων, εγκλείστων τουριστών με βραχιόλι ή μη.
Οι αριθμοί όμως είναι ευμετάβλητοι και σίγουρα δεν μπορούν από μόνοι τους να αποτελέσουν τη βάση για να οικοδομήσουμε ένα ποιοτικό μοντέλο ζωής. Η λογιστική είναι ένα απαραίτητο εργαλείο, αρκεί όμως να υπάρχει ένα όραμα για να υπηρετήσει.
* Μας ικανοποιούν μέχρι σήμερα οι όψεις των κτιρίων;
* Πως θα μπορέσουμε να επανακτήσουμε την αίσθηση του ωραίου που είχαν ανεξαιρέτως κοινωνικής τάξης και μόρφωσης οι προηγούμενες γενιές;
* Ποια αρχιτεκτονική κληρονομιά θα παραδώσουμε στις επόμενες;
* Πώς θα αποτρέψουμε τα σχέδια εκποίησης της Κρητικής αλλά και γενικότερα της Ελληνικής γης, από συμφέροντα επιθετικά και ως προς την κοινωνία και ως προς το περιβάλλον; Αναφέρομαι σε ολόκληρες περιοχές που πωλούνται σε όλη την Ελλάδα και σε συγκροτήματα που χτίζονται με ραγδαίους ρυθμούς, όπως και σε φαραωνικά έργα που σχετίζονται με την ενέργεια.
* Πώς θα προστατέψουμε την κοινωνία και το περιβάλλον, θέτοντας ως απαράβατη προϋπόθεση σε οποιοδήποτε αναπτυξιακό σχέδιο τη «φέρουσα ικανότητα» κάθε περιοχής;
* Πώς θα καταφέρουμε να κάνουμε αληθινές περιβαλλοντικές μελέτες και όχι κατά παραγγελία, προσαρμοσμένες στα εκάστοτε συμφέροντα;
* Πότε θα αποκτήσουμε ένα σωστό χωροταξικό;
* Πότε θα αποκτήσουμε ένα σωστό θεσμικό πλαίσιο για τον τουρισμό υπαίθρου και αγροτουρισμό;
*Πότε θα τολμήσουμε να σχεδιάσουμε και να δημιουργήσουμε ένα σημαντικό αναπτυξιακό έργο, όπως ένα τρένο που θα διασχίζει όλη την Κρήτη και θα τη συνδέει με την Ευρώπη;
Δεν έχουμε καμιά δικαιολογία πια, να μιλάμε για ανάπτυξη χωρίς να προσδιορίσουμε τη μορφή και το περιεχόμενό της.
Στο υπάρχον μοντέλο του τουρισμού ανήκουν και αυτοί που δεν γνωρίζουν καν ποια χώρα έχουν επισκεφθεί. «Σε ποια χώρα ανήκει η Κρήτη; Στην Ελλάδα ή στην Τουρκία ;».
Σας ρωτάω λοιπόν.
Αυτούς τους ανθρώπους θέλουμε να προσελκύσουμε;
Μήπως αυτοί που προσελκύουμε, είναι αντίστοιχοι με αυτό που είμαστε και πρεσβεύουμε;
Μήπως είναι στο χέρι μας, αν αλλάξουμε προσανατολισμό και αξίες να προσελκύσουμε διαφορετικούς ανθρώπους, πρόθυμους να γνωρίσουν εκτός από το φυσικό περιβάλλον, την ιστορία και τον πολιτισμό μας;
Πρέπει να είμαστε όμως πολύ προσεκτικοί, γιατί ο πολιτισμός μέσω της οικονομίας χάνει τις αξίες του και μετατρέπεται σε εμπόρευμα. Σε ένα ομογενοποιημένο παγκοσμιοποιημένο πολιτισμό της εκάστοτε ισχυρότερης οικονομικής δύναμης του πλανήτη.
Η ισοπέδωση και κατάργηση της διαφορετικότητας, της ετερότητας κάθε χώρας ή περιοχής, είναι η μεγαλύτερη απειλή και τη γνωρίσαμε με τη μορφή του τουρισμού του «ήλιου και της θάλασσας».
Ο Τουρισμός στην Ελλάδα είναι ιστορικά και πολιτιστικά συνυφασμένος με δύο έννοιες. Του «ταξιδιώτη» και της «φιλοξενίας» που είναι ιερός θεσμός. Οι Έλληνες από αρχαιοτάτων χρόνων είχαν ως αφετηρία για την κατανόηση της ζωής και της φύσης, την αγάπη τους για αυτές. Γιόρταζαν σε επαφή με τη φύση την αστείρευτη δύναμη της ζωής. Και εξακολουθούν μέχρι και σήμερα.
Η επιχείρηση Τουρισμού Υπαίθρου- Αγροτουρισμού, είναι μια διαφοροποιημένη τουριστική επιχείρηση που αναπτύσσει έργα υποδομής μικρής κλίμακας με ήπιες παρεμβάσεις στο περιβάλλον και προσφέρει τις εξειδικευμένες υπηρεσίες: φιλοξενίας, εστίασης, περιήγησης, ξενάγησης, αναβίωσης του παραδοσιακού τρόπου ζωής, γνωριμίας με παραδοσιακά επαγγέλματα, αγροτικές μεθόδους παραγωγής και καλλιέργειας καθώς και παραγωγικές διαδικασίες που έχουν εκλείψει. Προώθηση κυρίως τοπικών αγροτικών προϊόντων και τεχνημάτων, με στόχο να γνωρίσει ο επισκέπτης την ύπαιθρο, τον αγροτικό χώρο και τις αγροτικές ασχολίες, τα πολιτισμικά στοιχεία και τα αυθεντικά χαρακτηριστικά του τόπου, την παραδοσιακή κουζίνα και την καθημερινή ζωή των κατοίκων τις υπαίθρου.
Ο τουρισμός υπαίθρου η αγροτουρισμός ενισχύει τον κοινωνικό ιστό, μέσω της συνέργιας και συνεργασίας διαφορετικών επιχειρήσεων μικρής κλίμακας, που όλες μαζί δημιουργούν μια ενότητα και ένα τελικό προϊόν (παραδοσιακοί ξενώνες, αγροκτήματα, παραδοσιακές ταβέρνες, μικρά επισκέψιμα οινοποιεία, μικρά επισκέψιμα ελαιουργεία, χώροι μεταποίησης, φούρνοι, τυροκομεία, τεχνήματα, χώροι τέχνης και πολιτισμού).
Ο τουρισμός υπαίθρου και αγροτουρισμός προσφέρει μία μοναδική εμπειρία. Την ένταση της διαχρονικότητας του κρητικού τοπίου και την πολιτισμική συνοχή του. Η αγροτική κληρονομιά αναδύεται στα μάτια μας ως ο κύριος ιστός που συνδέει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον. Το αγροτικό τοπίο της γεωργικής παραγωγής μικρής κλίμακας προσαρμοσμένο στο ανθρώπινο μέγεθος, μας μαθαίνει να εκτιμούμε πόσο κοντά βρισκόμαστε στις αξίες του αρχαίου αγροτικού πολιτισμού. Ανεξαρτήτως των τεχνικών επιτευγμάτων, η γεωργική παραγωγή, μας πηγαίνει πίσω στις ρίζες της Μινωικής Κρήτης. Τα κύρια συστατικά της, το ελαιόλαδο, το κρασί, το σιτάρι και τα βότανα, είναι η απόσταξη μιας «γεύσης της πολιτιστικής κληρονομιάς».
Η γεωργία ασκείται στους ίδιους χώρους και τοπία, το ψάρεμα στις ίδιες ακτές, η εκτροφή ζώων στα ίδια μέρη: μια μεγάλη ποικιλία από εκλεκτά προϊόντα, εξευγενισμένα δια μέσου των αιώνων από την ανθρώπινη εργασία και σοφία, μέσα στην πολιτισμική διαχρονικότητα.
Το τοπίο της Κρήτης αλλά και της Ελλάδας γενικότερα, χαρακτηρίζεται από βιοποικιλότητα, πολυμορφία της γης, μικρή κλίμακα και ποικίλες καλλιέργειες που αντανακλούν όλες τις αξίες ενός πολιτισμού που ξεκινάει από πολύ παλιά, εισάγει τις έννοιες του «ταξιδιώτη» και της «φιλοξενίας» ως ιερού θεσμού και φτάνει μέχρι τις μέρες μας.
Όπου και να γυρίσεις, τα αρχαιολογικά ευρήματα είναι παρόντα και δηλώνουν μία ιστορική παρουσία που ενεργοποιεί και φορτίζει τη συλλογική μνήμη. Το μοντέλο του αγροτουρισμού αναπτύσσεται στο ίδιο τοπίο. Στηρίζεται σε αξίες σταθερές και όχι μόνο σε αριθμούς, γι’ αυτό και είναι βιώσιμο.
Οι κανόνες φιλοξενίας – καρπός μιας οπτικής σεβασμού και ανεκτικότητας προς όλους τους λαούς – παραμένουν στο χρόνο αμετάβλητοι, κυρίως χάρις στους ανθρώπους της υπαίθρου. Στην Κρήτη ειδικά, η φιλοξενία είναι παροιμιώδης.
Η οποιαδήποτε βίαιη ή μεγάλη παρέμβαση σε αυτό το πολιτισμικό τοπίο, όπως και αν την βαπτίσουν-αναπτυξιακή ή κερδοφόρα – ισοδυναμεί με ύβρη. Με ολοκληρωτική καταστροφή. Γιατί η Φύση έχει όρια.
Όχι μόνο δεν πρέπει να μείνουμε παθητικοί θεατές αναπτυξιακών βιομηχανικών επενδυτικών σχεδίων μεγάλης κλίμακας, είτε αναφέρονται σε οποιουδήποτε τύπου τουρισμό, είτε αναφέρονται σε οποιασδήποτε μορφής ενέργεια, ΑΠΕ η ΒΑΠΕ, αλλά έχουμε χρέος να διασώσουμε και να αναδείξουμε ένα μοναδικό θησαυρό που διαθέτουμε, την ελληνική ύπαιθρο και ό,τι αυτή εκπροσωπεί. Να αναδείξουμε τον πλούτο που βρίσκεται στη μικρή κλίμακα.
Μετά από σειρά ετών κατασπατάλησης δημόσιου χρήματος σε επενδύσεις χωρίς ποιοτικά χαρακτηριστικά, με συνέπειες καταστροφικές για το περιβάλλον και για την κοινωνία, με επιβράβευση των επιτήδειων και στην καλύτερη περίπτωση αγνόηση των γνήσιων εκφραστών του χώρου αυτού, έστω και την έσχατη στιγμή, η ελληνική πολιτεία έχει την πολιτική και ηθική υποχρέωση να στηρίξει το μοντέλο τουρισμού που βοηθάει στην ανάπτυξη της υπαίθρου. Το μοντέλο που περιορίζει τις ανισότητες μεταξύ πόλης και χωριού, συνδέει την γεωργική παραγωγή με τον τουρισμό, συμβάλλοντας μέσω της ανασυγκρότησης και διάσωσης της υπαίθρου, στην συνολική οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη που τόσο έχουμε ανάγκη.
Στην Ελλάδα μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα εξειδικευμένο μοντέλο Αγροτουρισμού για κάθε περιοχή. Η χώρα μας έχει το μοναδικό προνόμιο να διαθέτει ανεξάντλητους πόρους που διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή, σπάνια φυσική ομορφιά, ιστορία, παράδοση, γαστρονομία, αρχιτεκτονική.
Για μας, ο τουρισμός υπαίθρου η αγροτουρισμός είναι φιλοσοφία και τρόπος ζωής. Είναι η διάσωση της ταυτότητάς μας. Είναι πρόκληση εκτός από κληρονόμοι του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, να είμαστε και συνεχιστές.
Μέσω του αγροτουρισμού, προσπαθούμε να αναδείξουμε τα στοιχεία της μάθησης και της φιλοξενίας, που είναι αδιαίρετα, σε μια συνεχή αναζήτηση του «ευ ζην».
Είναι η προσπάθεια που καταβάλουμε, απέναντι στην ιδιοτέλεια και τον ατομικισμό που ο σύγχρονος τρόπος ζωής προσπαθεί να μας επιβάλει, να στηριζόμαστε στις προαιώνιες αξίες μας.
Για να κρατήσουμε τον κόσμο στην ύπαιθρο. Για να τονώσουμε την αγροτική ζωή, να ζωντανέψουμε τα χωριά, να ενισχύσουμε το οικονομικό εισόδημα.
Η πλειοψηφία των πολιτών, ακόμη και των πολιτικών, θεωρεί ότι η βαριά βιομηχανία μας είναι ο Τουρισμός. Αυτό είναι μέγα στρατηγικό λάθος.
Η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας είναι ο Πολιτισμός και όσο πιο γρήγορα το καταλάβουμε, τόσο πιο γρήγορα θα απελευθερωθούμε οικονομικά και πολιτισμικά, για να χαράξουμε το δικό μας μέλλον.
Ο Πολιτισμός είναι η μοναδική «ανανεώσιμη ενέργεια», που μπορεί να μας ωθήσει να επαναπροσδιορίσουμε τους εαυτούς μας στο παρόν και το μέλλον. Και ο αγροτουρισμός μόνο εκεί μπορεί να στηριχτεί.
* Η Κορίννα Μηλιαράκη είναι πρόεδρος της Ένωσης Αγροτουρισμού Κρήτης (Ε.Α.Κ.)