Του Αλέκου Ανδρικάκη
Τα αιτήματα της διακήρυξή του υπέρ των εργατών στον «Σοσιαλιστή» 111 χρόνια μετά ξανά επίκαιρα!
Ο Σταύρος Καλλέργης (1865-1926), ένας ανήσυχος Κρητικός από το Χουμέρι Μυλοποτάμου, ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε τους τιμητικούς εορτασμούς για την εργατική Πρωτομαγιά. Από νεαρός αναζήτησε απαντήσεις στις κοινωνικές αδικίες που βίωνε γύρω του, και φοιτητής ακόμη οργάνωνε διαδηλώσεις με αιτήματα, τη δωρεάν παιδεία, την ισότητα, την αδελφότητα και την κοινοκτημοσύνη. Θεωρείται ο πρώτος Έλληνας σοσιαλιστής, ο πρωτοπόρος του ευρύτερου αριστερού κινήματος στην Ελλάδα. Σήμερα δημοσιεύουμε τη φωτογραφία του Καλλέργη καθώς και το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας του, του «Σοσιαλιστή», τον Μάιο του 1902, στην οποία αποτυπώνεται η θέση των εργατών. Η εφημερίδα υπάρχει στη Βιβλιοθήκη της Βουλής.
Τον Μάιο του 1890 ο Καλλέργης ίδρυσε στην Αθήνα τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο, που αποτέλεσε τον πρώτο σοσιαλιστικό πυρήνα στην Ελλάδα, που σύντομα απλώθηκε σ’ όλη την Ελλάδα. Το ίδιο διάστημα άρχισε την έκδοση του «Σοσιαλιστή», της εφημερίδας μέσα από την οποία διέδιδε τις ιδέες του. Στο πρόγραμμα που δημοσίευσε ζητούσε, ανάμεσα στα άλλα, 8ωρη εργασία, καθιέρωση κατώτατου ορίου μισθού, Κυριακή αργία, ελευθερία έκφρασης και λόγου.
Την Πρωτομαγιά του 1891, μαζί με άλλους σοσιαλιστές, φωτογραφήθηκε συμβολικά, συμμετέχοντας με τον τρόπο αυτό στον παγκόσμιο γιορτασμό, ενώ την επόμενη χρονιά περίπου 30 σοσιαλιστές συγκεντρώθηκαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο προκειμένου να διαμαρτυρηθούν κατά του «κατά του πλουτοκρατικού αθλίου συστήματος»
Την Κυριακή 2 Μαΐου 1893 οργάνωσε την πρώτη Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα και ύστερα από την ομιλία που εκφώνησε κατευθύνθηκε στη Βουλή όπου διάβασε ψήφισμα, το οποίο όμως ο Πρόεδρος της Βουλής αρνήθηκε να το δεχθεί. Αν και συνελήφθη για την πράξη του αυτή και καταδικάστηκε σε φυλάκιση, η ενέργειά του συνέβαλε ώστε την επόμενη χρονιά ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς να είναι ενωτικός.
Στο ψήφισμα της πρώτης απεργιακής πρωτομαγιάτικης συγκέντρωσης τα βασικά αιτήματα ήταν:
«α) Την Κυριακή να κλείωσι τα καταστήματα και τα εργοστάσια καθ’ όλην την ημέραν και οι πολίται να αναπαύονται.
β) Οι εργάται και οι μισθωτοί να εργάζονται 8 ώρες την ημέραν.
γ) Να απονέμεται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους, προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.
δ) Να καταργηθώσιν αι θανατικαί εκτελέσεις.
ε) Να καταργηθεί η διά χρέη προσωπική κράτησις και
στ) Το Διοικητικό Συμβούλιον του Κεντρικού Συλλόγου να επιδώσει το Ψήφισμα τούτο εις την Βουλήν».
Την Πρωτομαγιά του 1894, οι τρεις παρατάξεις του σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα, οι Καλλεργικοί, οι Δρακοπουλικοί κι οι Αναρχικοί πήραν απόφαση για κοινό γιορτασμό, με τεράστια επιτυχία και τη συμμετοχή 6.000 ατόμων αυτή τη φορά. Πρώτος μίλησε ο Πλάτων Δρακούλης κι ακολούθησε ο Σταύρος Καλλέργης. Το Ψήφισμα της συγκέντρωσης είχε τα παρακάτω αιτήματα:
– Κυριακή αργία
– 8ωρο
– Σύνταξη
– Κατάργηση της θανατικής ποινής
– Κατάργηση της προσωποκράτησης για χρέη.
Η συγκέντρωση τέλειωσε ειρηνικά. Έγιναν όμως αργότερα 11 συλλήψεις . Ύστερα από 4 μήνες συνελήφθη κι ο Καλλέργης. Ο εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς απαγορεύτηκε στην Ελλάδα από το 1894 και σ’ όλη την πρώτη εικοσαετία του 20ού αιώνα, με εξαίρεση το 1912 και το 1918.
Ο Καλλέργης, αφού δικάστηκε και αθωώθηκε, κατέφυγε στο Παρίσι, όπου γνωρίστηκε με τον Ζαν Ζωρές, τον Εμίλ Ζολά, τον Πιοτρ Κροπότκιν κ.α. και από όπου επέστρεψε στην Αθήνα το 1895. Απογοητευμένος από την έντονη πολεμική που δέχτηκε από πρώην συνεργάτες του, έφυγε και πήγε στην Κρήτη όπου εξελέγη πληρεξούσιος της Κρητικής Πολιτείας και έθεσε υποψηφιότητα για βουλευτής Ρεθύμνου. Στην Αθήνα ξαναγύρισε ύστερα από τρεις απόπειρες κατά της ζωής του και άρχισε να εκδίδει ξανά τον Σοσιαλιστή. Η νέα αυτή προσπάθειά του όμως απέτυχε όπως και μια εμπορική επιχείρησή του. Πέθανε το 1926 στην Κρήτη, όπου ζούσε από το 1905 και όπου είχε παντρευτεί και αποκτήσει οικογένεια, πάμπτωχος καθώς είχε ξοδέψει τη μεγάλη περιουσία που είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του για τις ανάγκες του σοσιαλιστικού κινήματος.
Από τον «Σοσιαλιστή» της Πρωτομαγιάς του 1902 αναδημοσιεύουμε κείμενα που είχαν δημοσιεύσει ο Σταύρος Καλλέργης και οι συνεργάτες του για τους σκοπούς του κινήματός τους, τα αιτήματα..
“Προκήρυξις του Κοινωνιστικού Συλλόγου Αθηνών Ο ΛΑΟΣ
Προς τους εργάτας, βιομηχάνους, εμπόρους και λοιπούς παραγωγούς της κοινωνικής Ζωής
Λαέ:
Από πολλού αφέθης κυριολεκτικώς εις την τύχην σου, ουδεμία υπέρ σού και των συμφερόντων σου καταβάλλεται μέριμνα εκ μέρους των διαφόρων εντολοδόχων σου, οίτινες εκ σου μόνο, ως κυριάρχου, αρύονται την δύναμιν της εξουσίας. Ουδέν δεικνύουσιν υπέρ σου ειλικρινές ενδιαφέρον και ουδεμίαν μέριμναν υπέρ βελτιώσεως της καταστάσεώς σου. Μόνον εν παραμοναίς εκλογών σε βαυκαλίζουσι δια παντοειδών υποσχέσεων, όπως σοί υποκλέψω σου την ψήφον. Καθημερινώς σε επιβαρύνουσι δια φόρων, ούς λαμβάνοντες εκ του πενιχρού σου βαλαντίου, σπαταλώσι χωρίς ουδέν να σκεφθώσι κάν περί σού.
– Γνωρίζεις ότι είσαι το Πάν και δεν είσαι σήμερον ουδέν, έχεις ού μόνον το καθήκον, αλλά και την υποχρέωσιν, ίνα επιβαλλόμενος δια το όγκου της δυνάμεώς σου ζητήσης την αναγνώρισιν των αναφαιρέτων δικαιωμάτων σου και δυνηθής ούτω να καταστής το Πάν. Μη αναμένης το τοιούτον παρ’ άλλων, αλλ’ ενήργησον σύ αυτός, ουχί μεμονομένως ως άτομον, ως σύντριμμα του συνόλου, αλλ’ ως σύνολον, ως ομάς. Η ένωσις καθιστά σε ισχυρόν και επιβλητικόν, κοινήν έχεις την τύχην, κοινοί σε συνδέουσι πόθοι και ελπίδες, ενώθητι και εν κοινώ αγώνι, εξ ού κοινήν θα έχης και την επιτυχίαν.
- Την ένωσιν σου ταύτην προς τον κοινόν αγώνα επιδιώκομεν και ημείς δια του συσταθέντος “Κοινωνιστικού Συλλόγου”.
– Πανταχού του πεπολιτισμένου κόσμου υπάρχουσι σύλλογοι όμοιοι επιδιώκοντες σκοπόν και αγωνιζόμενοι υπερ ηθικής και υλικής του λαού ευημερίας, κατά εκατοντάδας δε χιλιάδων αριθμούσι μέλη, και καθίστανται ούτω επιβλητικόν σύνολον προς το κοινόν συμφέρον. Μετά των συλλόγων τούτων εις αδιάλειπτον θα διατελώμεν επικοινωνίαν, και θα προστεθώμεν και ημείς, οι μέχρι τούδε εν τω ζητήματι τούτω υστερούντες, μαχηταί και απόστολοι μιας και της αυτής ιδέας.
Κοινωνισμός ή Σοσιαλισμός δεν θα είπη τι άλλο ειμή πρόοδος και ανθρωπισμός, δεν ζητεί τι άλλο, ειμή το δίκαιον, την ελευθερίαν, την ισότητα, την αδελφότητα είναι η σημαία ήτις αφέθη εις τους λαοόυς να συνεχίσωσι το έργον της εκπολιτιστικής Γαλλικής επαναστάσεως, ήτις δεν ηδυνήθη να είπη την τελευταίαν λέξιν.
Πρόσελθε Λαέ, και ενώθητι μεθ’ ημών, έχε πλήρη εμπιστοσύνη ότι ούτω θα επιτύχης την βελτίωσιν της καταστάσεώς σου.
Εν Αθήναις τη 1 Μαΐου 1902.
Εκ του γραφ. του “Κοινωνιστ. Συλλόγου Αθηνών”
“Ο ΛΑΟΣ”
“Τι θα ζητηθή επί του παρόντος προς βελτίωσιν της καταστάσεως του λαού
1ον) Ιδρυσις Κοινοτικών Σχολείων εις έκαστον νόμον προς συντήρησιν, ανατροφήν και υποχρεωτικήν εκπαίδευσιν των ορφανών και απόρων παίδων των πολιτών.
2ον) Αι γαίαι του Δημοσίου και τα εν γένει κοινοτικά κτήματα να παραχωρηθώσιν εις τους πτωχούς και ακτήμονας Ελληνας άνευ του δικαιώματος πωλήσεως ή παραχωρήσεως εις τρίτους υπ’ αυτών.
3ον) Περιορισμός του τόκου των Εμπόρων και Τραπεζών εις 4% και ουχί εις 7, 8, 9 και 12, όπως συμβαίνη σήμερον.
4ον) Ιδρυσις Ειδικής Τραπέζης υπό του Κράτους προς παροχήν χρεωλυτικών δανείων εις τους αγρότας και βιομηχάνους με τόκον μόνο 3%.
5ον) Ιδρυσις Αποθηκών υπό του Κράτους εις όλα τα κέντρα και παράλια των επαρχιών προς παρακαταθήκην των πολιτών, όπως απέναντι ταύτης λαμβάνωσι δάνεια.
6ον) Απόλυτος ελευθερία του τύπου και του προφορικού λόγου.
7ον) Ιδρυσις Βιβλιοθηκών και Αναγνωστηρίων εις τας πρωτευούσας των Νομών δια την ανάπτυξιν των πολιτών.
8ον) Ιδρυσις Γεωργικών και Βιομηχανικών Σχολών εις έκαστον Νομόν δια την ανάπτυξιν της Γεωργίας και Βιομηχανίας.
9ον) Ιδρυσις Νοσοκομείων και Νηπιαγωγείων εις έκαστον Νομόν και συντήρησιν αυτών δι’ εξόδων του Κράτους.
10ον) Ιδρυσις Ταμείου Δημοσίων Εργων μετά γραφείων αυτού καθ’ όλους τους Δήμους του Κράτους προς παροχήν εργασίας εις τους άνευ τοιαύτης διατελούντας υγιείς πολίτας. Μη υπαρχούσης δε εργασίας τα γραφεία ταύτα να παρέχωσι τα μέσα συντηρήσεως εις αυτούς μέχρι της εξευρέσεως τοιαύτης, διότι πας πολίτης έχει το δικαίωμα της υπάρξεως και συνεπώς το Κράτος οφείλει να έρχηται αρωγόν προς τούτον.
11ον) Ορισμός της ημερησίας εργασίας των αγροτών και βιομηχάνων εργατών εις οκτώ ώρας κακώτερον δε όριον του ημερομισθίου δραχμαί τέσσαρες, ήτοι λεπτά 50 καθ’ ώραν.
12ον) Ιδρυσις Ασύλων εν εκάστω Νομώ προς συντήρησιν των ανικάνων προς εργασίαν, γερόντων, τυφλών και λειπομελών προς άρσιν της επαιτείας.
13ον) Αποκέντρωσις των εξουσιών, ανεξαρτησία των Δήμων με δικαστικά δικαιώματα των Δημοτικών Συμβουλίων επί μικροδιαφορών των πολιτών μέχρι του ποσού 100 δραχμών.
14ον) Υποχρέωσις πάντων των ιατρών δια νόμου να επισκέπτωνται τους πτωχούς δωρεάν, τα δε φάρμακα να παρέχωνται υπό του δήμου, και ορισμός των επισκέψεων των ιατρών δια τους εν γένει ασθενείς εις το ανώτατον όριον των 3 δραχ.
15ον) Τα μεταλλεία, οι σιδηροδρόμοι, αι ατμοπλοϊκαί εταιρείαι και πάσαι αι εταιρικαί εκμεταλλευτικαί εργασίαι να καταληφθώσιν υπό του Κράτους δι’ αποζημιώσεων κατ’ εκτίμησιν προς τας προνομιούχους εταιρίας.
16ον) Υποχρεωτική παίδευσις εις τους αγραμμάτους στρατιώτας και φυλακισμένους πολίτας.
17ον) Κατάργησις της προσωπικής κρατήσεως δια χρέη εν γένει.
18ον) Κατάργησις της θανατικής εκτελέσεως.
19ον) Φορολογία ανάλογος του κεφαλαίου και της ιδιοκτησίας εκάστου πολίτου.
20ον) Περιορισμός της ιδιοκτησίας και του κληρονομικού δικαιώματος.
Διατί γίνεται τις Πρακτικός Σοσιαλιστής
Οταν έν άτομον κατανοήση να αναγνωρίση τας αδικίας τας οποίας περιέχουσιν οι σημερινοί θεσμοί όταν εννοήση όλον το βάρος των κοινωνικών αδικιών και το μέγεθος της θλίψεως την οποίαν υποφέρει ο λαός, όταν κατορθώση να σχηματίση μίαν ακριβή ιδέαν παντός ό,τι υπάρχει άθλιον, ταπεινόν, ευτελέως και υποκριτικόν εις την παρούσαν κοινωνίαν και το οποίον καλύπτει το κάλυμμα της δικαιοσύνης, της ελευθερίας, του έρωτος και της αληθείας, ο άνθρωπος ούτος δεν δύναται παρά να είνε εξεγερτικός. Αλλά εάν ο άνθρωπος ούτος ρίψη εν βλέμμα επί της ανθρωπότητος και θεωρήση μίαν στιγμήν την εξέλιξιν της μετά των επαναστάσεών της θα εννοήση ότι δεν αρκεί να είνε τις εξεγερτικός ότι δεν πρέπει μόνον να πολεμώμεν τα δεινά τα οποία μας κατατρώγουν, αλλά να ζητήσωμεν να εύρωμεν το αίτια αυτών δια να τα πολεμήσωμεν, να τα καταστρέψωμεν.
Ο άνθρωπος ούτος ζητών τα αίτια των αθλιοτήτων μας θα αναγνωρίση ότι είνε φυσικώς αλληλένδετα και ότι έν αποτέλεσμα γίνεται με την σειράν του αίτιον.
Πράγματι θα εννοήση ότι, εάν υπάρχωσι πτωχοί, τούτο συμβαίνει διότι υπάρχουσι πλούσιοι, ότι, εάν υπάρχωσι πλούσιοι τούτο συμβαίνει διότι υπάρχει το κεφάλαιον, και το κεφάλαιον δεν είνε ειμή εν αποτέλεσμα της ιδιοκτησίας, όπως η ιδιοκτησία είνε εν αποτέλεσμα της οικογενείας, η οποία και αυτή δεν είνε ειμή αποτέλεσμα του πρώτου αιτίου των κοινωνικών αθλιοτήτων, το οποίον είνε η εξουσία.
Οταν συλλογισθή τοιουτοτρόπως ο άνθρωπος αυτός θα εννοήση ότι πρέπει τα πάντα να προσβληθούν και τα πάντα να μεταβληθούν· ότι δεν δύναται να κτυπήση εις το κεφάλαιον και να προστατεύση την ιδιοκτησίαν, να κτυπήση την ιδιοκτησίαν και να φεισθή την οικογένειαν, ούτε δύναται τις να υπονομεύση τα θεμέλια ταύτης χωρίς να καταρρίψη την εξουσίαν, και αντιστρόφως. Ο άνθρωπος λοιπόν αυτός θα γείνη πρακτικός σοσιαλιστής και επομένως αδιάλλακτος.
Πρακτικός Σοσιαλιστής Κοσμοπολίτης”
Cretalive.gr